Bu yazı t24.com.tr sitesinden alındı
Yıl 2007. Genelkurmay’ın “e-muhtıra”sından bir kaç ay sonra yapılan genel seçimleri AKP yüzde 46.6 oy oranıyla kazanıyor…
Yıl 2008, Amerika’da Lehman Brothers bankasının batmasıyla küresel kriz patlıyor. Erdoğan, “Kriz teğet geçecek” diyor ama öyle olmuyor, ekonomi 2009’da yüzde 4.7 daralıyor…
Yıl 2009. Yerel seçimlerde AKP tarihi bir oy kaybı yaşıyor ve yüzde 38’e geriliyor…
Kıssadan hisse: Ekonomik krizler, iktidar partisinin oy oranını önemli oranda etkiliyor.
Yine bir krizdeyiz ve önümüzde yerel seçimler var. AKP’nin oyları bu sefer nasıl etkilenecek?
En sonda söylenmesi gerekeni başta söyleyerek başlayalım: Kriz elbette AKP’nin oylarını düşürecek. Ama düşüş beklendiği kadar sert olmayacak.
İktidar partisine yönelik desteğin güneş görmüş kardan adam gibi erimesi beklentisi gerçekçi değil. Çünkü;
1) Krizin daha başındayız.
2) 10 ay süren işsizlik aylığı, krizde işsiz kalanların verebileceği tepkiyi nötralize ediyor.
3) Seçmen sadece ekonomik gerekçelerle oy vermiyor. İdeoloji ve yaşam tarzı meselesi var bir de.
4) Ve en önemlisi, ortada bir alternatif yok.
Kredi derecelendirme kuruluşu Fitch’in önceki gün yayınladığı raporda dediği gibi:
“Ekonomideki bozulma, AKP’nin oylarında büyük bir etki yaratmamış gibi gözüküyor.”
Şimdi bunun nedenlerine gelelim. Fitch’inkini bilmem ama benim AKP’nin oyunda çok sert düşüş olmayacağı yönündeki tahminim, Illinois Üniversitesi-Chicago öğretim üyesi Prof. Ali Akarca’nın ekonometrik modeline dayanıyor.
Prof. Ali Akarca’nın modelinden daha önce birkaç yazımda söz etmiştim. Model kabaca, seçim öncesindeki bir yılda kişi başına gelirdeki yüzde 1’lik artışın, iktidar partisinin oy oranını yüzde 1 artırdığı örüntüsüne dayanıyor. Enflasyon ve stratejik oy gibi başka faktörleri de hesaba katan modele dayalı bundan önceki tahminler tutmuştu…
Ali Akarca, krizin patlak verdiği üçüncü çeyreğe (Temmuz-Ağustos-Eylül) dair büyüme verisinin açıklanması sonrasında Mart seçimine dair yeni bir tahminde bulundu.
Ama önce bir uyarı: Seçime daha 3 ay var. İçinde bulunduğumuz Ekim-Kasım-Aralık ve önümüzdeki Ocak-Şubat-Mart dönemlerinde ekonominin nasıl seyrettiğini/seyredeceğini bilmiyoruz. Çok karamsar tahminler yapanlar kadar (Örneğin Moody’s), çok iyimser tahminde bulunanlar da var. (Örneğin Hükümet.)
Prof. Akarca, iyimser ve kötümser öngörüleri kullanarak 2 farklı tahmin yaptı.
Önce ekonomiye ilişkin kötümser beklentiye dayalı tahmine bakalım.
Moody’s, Türkiye ekonomisinin önümüzdeki yılın ilk iki çeyreğinde küçülmesini, 2019 genelinde ise büyümenin yüzde 2 daralmasını bekliyor. 2018 için beklentisi ise ekonominin yüzde 1.5 büyüyeceği yönünde.
Yani Moody’s (Ekonomi bu yılın ilk üç çeyreğinde pozitif büyüdüğüne göre) 2018’in son çeyreğinde çok sert bir daralma öngörüyor. Tam rakamı da verelim: Moody’s’in 2018 yılı büyüme öngörüsü olan yüzde 1.5’in gerçekleşebilmesi için ekonominin yılın son üç ayında yüzde 8.1 küçülmesi gerek.
Bana kalırsa ekonomi içinde bulunduğumuz 3 aylık dönemde bu kadar küçülmeyecek. (Şimdiye kadar GSYH’da bu kadar büyük bir daralma yaşanan çeyrek yok.)
Ama Moody’s’in dediği oldu ve ekonomi bu çeyrekte yüzde 8, önümüzdeki çeyrekte de yüzde 6 küçüldü diyelim. Bu kadar sert bir daralma Mart seçimlerini nasıl etkiler?
Bu durumda Prof. Ali Akarca’nın modeline göre AKP’nin oyu yüzde 37.4’e düşecek…
Peki ya ekonomik krizde “en kötüsü” geride kaldıysa?
Var sayalım ki, ekonomi Hükümet’in aldığı önlemlerle Ekim-Kasım-Aralık ve Ocak-Şubat-Mart dönemlerinde, Temmuz-Ağustos-Eylül’de olduğu gibi yüzde 1.6 büyüyecek. Ali Akarca’nın modeli bu durumda da AKP’nin yüzde 39.6 oy alacağını öngörüyor.
Toparlayalım: Bir çiçekle bahar olmadığı gibi bir krizle de iktidar gitmiyor. Krizlerin iktidar değişikliğiyle sonuçlanması elbette mümkün. Ama Akarca’ya göre bunun için 1990’larda olduğu gibi arka arkaya birkaç krizin yaşanması (1989, 1994-1995, 1999-2000, 2001-2002 Krizleri) ve halkta mevcut yönetimin ekonomiyi düzeltemeyeceği + düzeltebilecek bir alternatifin çıktığı kanaatinin oluşması gerekiyor.
Sonuç: Ufukta bir mucize görünmüyor.
***
Not: Akarca’nın tahminleri, büyük şehir olan illerde ilçe belediye meclis üyeleri, büyük şehir olmayan illerde ise il genel meclisi için verilecek oyların toplamını içeriyor. (Yani büyük şehir belediye başkanlığı için yapılan seçimde AKP’li adaylar, MHP desteği sayesinde, partinin o şehirdeki oyundan daha yüksek alabilir.)
Öte yandan kullanılan denklem, iktidar yıpranmasını, stratejik oy vermeyi ve iktidar avantajını da hesaba katıyor…
Barış Soydan – T24
