By 
René Dumont
René Dumont, yeşil politikanın en yaşlı kuşağından (ve uzun bir ömür yaşamış) bir isim. En iyi bilinen özelliği 1974 gibi yeşil politika için erken bir tarihte Fransa’da ekoloji hareketinin başkan adayı olması. Onun başkan adaylığı kampanyasının Fransız yeşil partisinin doğuşunu hızlandırdığı, Dumont’un da partinin öncülerinden biri olduğu söylenebilir.
1904’te Fransa’nın kuzeyindeki Cambrai’de doğan ve 2001’de 97 yaşında ölen René Dumont, ziraat mühendisliği okumuş ve ülkesinin Hindiçin’deki sömürgelerinde makinelere ve tarım ilaçlarına bağlı endüstriyel tarımı (yani “yeşil devrimi”) uygulayan isimlerden biri olmuş. İkinci Dünya Savaşı öncesinde “yeşil devrimi” en çok savunan isimlerden biri olan, hatta kısa dönemlerle tarım bakanlığı görevinde de bulunan Dumont, daha sonra üniversitede öğretim üyeliği yapmaya başlamış ve endüstriyel tarımın sakıncalarını ilk farkeden ve dillendiren isimlerden biri de yine kendisi olmuş.
René Dumont 1974'te seçim kampanyasında
Dumont’un ismi 1974’de yapılan başkanlık seçimlerinde çevre hareketlerinin ortak bir çevreci aday göstermeye karar vermesi üzerine ön plana çıkmış. Oldukça ilgi çeken kampanyasında savaş karşıtı ve antikapitalist bir çizgi izleyen Dumont’un kampanyasının yöneticiliğini de daha sonra kendisi de Yeşiller’in başkan adayı olan ve bir dönem çevre bakanlığı yapan Brice Lalonde olması ilginç bir not. Dumont bu seçimde %1,32 gibi düşük bir oy oranında kalsa da (yine de bu yıl Eva Joly’nin aldığından daha yüksek oy), bu seçim deneyiminin Fransa’daki yeşil hareketin doğuşuna olan etkisi tartışılmıyor.
Elinde bir bardak suyla
Dumont’un seçim kampanyasında (ve sanırım sonraki performanalarında da) en akılda kalan imgelerden bir tanesi televizyonda vb. masasında her zaman bir elma ve bir bardak su bulundurmasıymış. Elbette sade yaşamı ve tüketime karşı yetinmeyi simgelemek için.
Rene Dumont’un kitaplarından ikisi, Dünya Nereye Gidiyor ve Uçurumun Kıyısındaki Dünyamız, Türkiye’de çevre ve ekoloji meseleleriyle ilgili yayımlanan ilk kitaplar arasında yer alıyor. Her iki kitap da Varlık Yayınevi’nin küçük boyutlu Faydalı Kitaplar serisinden çıkmış. Dünya Nereye Gidiyor, Müntekim Ökmen’in çevirisiyle 1974’de, Uçurumun Kıyısındaki Dünyamız ise Semih Tiryakioğlu’nun çevirisiyle 1976’da yayımlanmış.
René Dumont'un Varlık'tan çıkan kitapları: Dünya Nereye Gidiyor, 1974 ve Uçurumu Kıyısındaki Dünyamız, 1976
Kitapların içeriği bugün okunduğunda bazı sözler fazla tekrarlanmaktan klişeleşmiş, kimi olgu ve veriler de eskimiş gelebilir. Ama burada önemli olan Dumont’un yaklaşımı. Tüketim toplumunu, sınırsız büyüme arzusunu, nükleer enerjiyi, tarımdaki kimyasalları ve küresel adaletsizliği eleştiren Dumont, zamanın ruhuna uygun olarak nüfus sorununa da önemli yer ayırıyor, ama soldan bakan bir isim olarak “önce zenginler ve çok kirletenler” demeyi ihmal etmeden.
Kitaplardan birkaç cümle cımbızlamamı isterseniz, yeşil politikanın ortaya çıkışında belirleyici olduğu söylenebilecek birkaç cümleyi önemli bulduğumu söyleyebilirim:
“Zengin ülkeler her türlü hayvan yetiştiriciliğini geniş ölçüde azaltırlarsa dünyadaki açlık azalacak, bunun sonucu olarak da dünya barışı daha iyi gücence altına alınacaktır.” (UKD)
“İş artık filan milyarderi, falan baskı grubunu ya da endüstri dalını eleştirmekten çıkmıştır. Kapitalist ekonomi bugünkü yapısını koruduğu, emperyalist kalmakta devam ettiği, her şeyi ve her yeri kendi hükmü altında tuttuğu, yani KÂR hazretleri tahtında kaldığı sürece böyle olacaktır.” (DNG)
“Bütün bu israfı, çürümeyi, zorlamaya varmayan devrimci bir dönüşüme öncülük edecek reformcu bir eylemle yavaşlatmak, durdurmak gerekiyor.” (DNG)
“Çağımızın temel çelişkisi artık patronla işçi arasındaki, zengin ülkelerin yöneticileri ile yönetilenleri arasındaki çelişki değildir. (…) Modern çağların proleteryası artık kırlık yerlerde yaşayanlar, gecekondularda barınanlar ve azgelişmiş ülkelerin işsizleri, yarı işsizleri ve yoksullarıdır.” (DNG)
Ama her şey bir yana René Dumont’un en bayıldığım cümlesi Dünya Nereye Gidiyor kitabındaki ara başlıklardan biri: “Özel otomobil: Bir sapıklık simgesi”.
Ben de bu kitapları doksanlı yılların başlarında sahaflarda bulmuştum. Hala da sahaflarda bol miktarda bulunabiliyor. Çevre ve ekoloji hareketlerinin tarihi üzerine araştırma yapanlara veya sadece Yeşiller nereden çıktı, doğuş yıllarında nasıl bir dil ve hangi argümanlar hakimdi diye merak edenlere, bu oldukça eskimiş, ama ilginç kitapları öneririm.
Dünya Nereye Gidiyor:
Yok olmak mı, düş kurmak mı?
Rene Dumont
Çeviren: Müntekim Ökmen
Varlık, 1974Uçurumun Kıyısındaki Dünyamız
Rene Dumont
Çeviren: Semih Tiryakioğlu
Varlık, 1976
(Yeşil Gazete)
Comments