By 
Başlıktaki soruyu Diyarbakır’ın ciğeri mi, Siirt’in fıstığı mı, Hakkari’nin balı mı diye genişletmek de mümkün… Tabii bu illere Antalya, Mersin gibi güney illerimizi de eklemek gerekir. Bu illerin her birinin midelerimize şenlik güzellikleri var, fakat ortak özellikleri kendilerine ulaşan güneşin bolluğu.
Fosil yakıtların yenilenebilir olmaması, çevreye olan zararları ve dünyada sınırlı rezervlerin olması sebebiyle yakın gelecekte enerji sektöründe sıkıntılar olacak. Dünyanın 2001’de 13,5 terawattlık (TW) enerji ihtiyacının 2050’de 27,6 TW’a ve 2100’de ise 43,6 TW’a ulaşacağı tahmin ediliyor. Enerji ihtiyacının katlanarak arttığı dünyamızda, sınırlı olan fosil yakıtlarla yolumuza devam edemeyeceğimizi biliyoruz. Demek ki bir şeyler yapmalı. Yapılan ve yapılacak çok şey var ancak bunların hepsinden önemlisi, yenilenebilir enerji olan rüzgar, güneş, jeotermal vb. kaynaklara yönelmek ve sahip olunan kaynaklara göre planlama yapmak.
Van lider
Türkiye güneş enerjisi potansiyeli olan bir ülke. 2009’da Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan ve 22 yılın ortalaması alınarak hazırlanan, Türkiye’nin ilk ve tek güneş enerji potansiyeli dağılımı, metrekareye düşen güneş enerjisinin en yüksek olduğu yerler olarak Güney, Güneydoğu ve Doğu Anadolu’yu gösteriyor. (http://www.ei.gov.tr/MyCalculator/Default.aspx)
İl bazında güneş potansiyelini karşılaştırdığımızda ise Van, güneş enerjisi potansiyelinin en yüksek olduğu il olarak karşımıza çıkıyor. Ayrıca Van, yıllık güneşlenme süreleri ortalamasında da -9.6 saat/gün ile Türkiye lideri olan Hakkâri’den sonra -8.4 saat/gün ile Türkiye ikincisi; büyükşehirler arasında ise lider durumda.
Güneşin bol olduğu Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarının ortalamasına bakıldığında (http://www.eie.gov.tr/MyCalculator/pages/65.aspx) bir günde metrekareye düşen güneş enerjisinde 6,73 kwh/m2 (kilovatsaat/metrekare) ile Van Türkiye’de lider durumda. Türkiye ortalaması 6,29 kwh/m2 iken, Mersin 6,53 kwh/m2, Antalya ise 6,59 kwh/m2 güneş enerji potansiyeline sahip.
Dört kişilik bir konutta ayda ortalama 230 kWh elektrik enerjisi tüketiminin olduğunu düşünürsek, bu günde yaklaşık 7,5 kwh ihtiyaç demektir. Peki ne kadar alana sahip bir güneş paneline ihtiyaç var? Bu sorunun cevabı yaklaşık 10 m2’dir. Demek ki Van’ın güneş enerjisiyle kaba hesapla 100 m2 panel kullanılarak yaklaşık 10 hanenin ihtiyacının karşılanabilmesi mümkün.
Peki bu sistemleri ekonomik durumu malum halk nasıl kursun? Geçerli bir soru. Bu sistemlerin tabii bir maliyeti var. Ancak bilmeliyiz ki, her geçen gün ilerleyen teknoloji sayesinde verimliliği artan bu sistemlerin maliyetleri de düşüyor. Bu sistemlerin kâr amacı gütmeden, ucuza mal edilmesi için sosyal politikalar geliştirilmeli ve hem Van hem de bölge halkının elektrik kesintileriyle karşı karşıya kaldığı bugünlerde, öncelikle güneş enerji sistemlerine yönelik fizibilite çalışmaları yapılmalı. Uzmanlardan oluşmuş, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar yaratarak, bu sistemlerin ucuza imal edilip halka kazandırılması, ilk yapılacaklar arasında. Farklı sosyal amaçlar için buna benzer örnekler Amerika’da mevcut. Yerel yönetimler bu konuda öncü ve organize edici olabilir ve devlet, vergilerde indirim yoluyla vatandaşa teşvik verebilir.
Güneşin avantajları
5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynakları Kanunu ve 2013’te düzenlenen mevzuata göre her bir abone 1000 kw kapasiteli sistem kurup elde ettiği fazla enerjinin kwh’ini 26,6 kuruşa devlete satabiliyor. Eğer güneş panel sistemlerini yerli firmalardan temin ederseniz, bu miktar 40 kuruşa kadar çıkabiliyor. Bu, güneş enerjisi sistemlerinin ilk yatırım maliyeti dışında herhangi bir bakım vb. maliyetinin olmadığı ve ömürlerinin 50 yıl ve üzeri olabildiği düşünüldüğünde oldukça önemli bir avantaj.
Yukarıda bahsettiğimiz ve mesken örneklemesini yaptığımız hesap, sabit güneş panelleri düşünülerek yapıldı. Sabit sistem, panellerin sabit bir açıda kurulması demektir. Ancak bir de, güneşi gün içinde takip eden sistemler var ki bunlarda verim, sabit sisteme oranla yüzde 40 fazla. Bir başka teknoloji ise, yükesk kapasitelere hitap eden kule tipi yoğunlaştırılmış güneş enerji santralleridir. Tüm bu teknolojilerin bölgenin kalkınma planlarında olması gerekir. Panel gölgesinden tarım için faydalanma ve daha da önemlisi, güneş enerjisiyle birlikte eko-bina tasarımları ile genel anlamda enerjiye olan ihtiyacı azaltma, Avrupa ve Amerika’da kullanımda. Almanya’daki binaların yüzde 10’unun çatısı eko-çatı (bina çatılarının yeşil alanlara dönüştürülmesi) olarak tasarlandı, bütçeye ve ekolojiye katkıları ispatlandı.
Basitten hemen başlansın
Her yıl maliyeti düşerken verimliliği artan, özellikle güneş ve diğer yenilenebilir enerjiler, enerjide gücün devletlerden, büyük firmalardan ve dağıtım şirketlerinden halka geçmesi yolunda çok önemli. Tabii halka pratik faydaları anlatılmalı, yararına olacak şekilde hayata geçirilmesine yönelik çalışmalar yapılmalı. Bu, yeni bina tasarımlarına getirilecek düzenlemeler ve bu düzenlemeyi yapanlara vergi indirimleri gibi metotlarla teşvik edilmeli. Bu noktada, başta Van olmak üzere bölge il merkezlerine ve kırsalına basitten başlayarak bu teknolojilerin yaygınlaştırılabilmesi için makro, mikro planlamaların yapılarak halkın bütçesine katkı yapılabilir.
Son günlerde Doğu ve Güneydoğu’da elektrik faturasını ödeyemeyen halkın elektriğinin kesileceğine dair haberler okuyoruz. Van’da konteyner kentleri terk etmek istemeyen vatandaşların elektriklerinin kesilerek zorlanmalarını ve dışarı atılmak istendiğini de gördük. Halkın elinin kısmen de olsa güçleneceği, çevreye hiçbir zararı olmayan bu enerji türüne, bölgenin çalışılmış bir planlamayla acilen yönelmesi gerekiyor. Günümüzde okyanus dalgalarından bile enerji üretildiği düşünüldüğünde, bölge illerinin ve Van’ın belki okyanusu yok ama aynı şeyi yapabilecek kaliteli ve bol güneşi var.
Serhat Kaya – radikal 2
Comments