Tonlarca asbest taşıdığı gerekçesiyle çevreciler, meslek örgütleri ve vatandaşların direnmesi ve ısrarlı eylemleri sonucu Türkiye karasularına girmesi yasaklanan Brezilya’ya ait uçak gemisi Sao Paulo’nun Atlantik Okyanusu‘nda batırılmasına karar verildi.
1960’lardan kalma 32 tonluk gemi, söküm için İzmir‘in Aliağa limanına doğru yola çıkmıştı, ancak çevreye ve insan sağlığına zararlı birçok tehlikeli toksik atık barındırdığı için yoğun protestolar nedeniyle Türkiye karasularına girişine izin verilmeyeceği açıklanınca Cebelitarık Boğazı’ndan geri dönmüştü.
Donanma: Başka seçenek yok
BBC‘nin aktardığına göre, Brezilya donanması yaptığı açıklamada, üç aydır kıyıdan uzakta olan geminin su aldığını ve batma riski altında olduğunu bu nedenle Brezilya limanlarına yanaşmasına izin verilmediğini açıkladı.
Çevre Bakanı Marina Silva‘nın itirazına rağmen Deniz Kuvvetleri gemiyi Brezilya’nın münhasır ekonomik bölge sınırları içerisinde, kıyıdan 350 kilometre açıkta ve 5.000 metre derinlikte batırmaktan başka çaresi olmadığını söyledi. Donanmanın açıklamasında, bu bölgenin çevre koruma alanlarından uzakta ve deniz altı iletişim kablolarından arınmış olduğu kaydedildi. Açıklamada, “Su yüzeyindeki durumunun kötüleştiği ve batmasının kaçınılmaz olduğu göze alındığında, gövdesini ayırıp, planlı bir şekilde batırmaktan başka seçenek yok” denildi.
Donanma, gemiyi çarşamba günü batırmayı planlamıştı, ancak savcılar geminin iç kaplamasında kullanılan tonlarca asbest de dahil çevresel tehdidi gerekçe göstererek, Brezilya sularında batırılmasını engellemek amacıyla başvuru yaptı. Aynı gün öğleden sonra bir federal yargıç donanmanın çevresel riskleri değerlendirdiğini belirterek bu talebi reddetti.
São Paulo’nun tam olarak nerede bırakılacağı ve Brezilya donanmasının ne zaman batırmayı planladığı belli değil.
Okyanustaki en büyük atıklardan biri olabilir
Atık karşıtı kuruluş Basel Action Network’ün yöneticisi Jim Puckett, Time dergisi’ne gemiyi batırmanın ‘ağır ihmal’ olacağını söyledi:
“Hem tehlikeli hem de değerli maddeler içeren bir gemiden bahsediyoruz. Bunun Brezilya topraklarına getirilmesi ve çevreye duyarlı bir şekilde yönetilmesi gerekiyor. Öylece batıramazsın.”
Açık denizlerde çürümeye terk edilmiş başka gemiler de bulunuyor. Ancak 300 metre uzunluğa yakın bir savaş gemisi, okyanustaki en büyük tekil atıklardan biri haline gelebilir.
Ne olmuştu?
Brezilya donanmasına ait NAe Sao Paulo isimli nükleer uçak gemisi, 12 Nisan 2021 tarihinde açık artırmayla Türkiye’deki gemi söküm tersanesi SÖK Denizcilik ve Tic. A.Ş. tarafından devralındı. Brezilya’dan yola çıkan gemi, firmanın İzmir Aliağa’daki gemi söküm tesislerinde sökülecekti. Geminin sökümü için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından 30 Mayıs 2022’de izin verilmişti.
‣ Zehir taşıyan Nae Sao Paulo gemisinin Türkiye’ye gelmemesi için 88 binden fazla kişi imza attı
‣ Brezilya, Türkiye’nin zehirli gemi Sao Paulo’da yeniden analiz talebini reddetti
‣ Aliağa Çevre Platformu asbestli gemi Sao Paulo’nun İzmir’e gelmemesi için nöbete başladı
‣ Mahkemeden Sao Paulo’ya geciken ‘dur’ kararı
‣ Çevre Bakanı duyurdu: Zehirli gemi Sao Paulo’ya Türkiye’ye giriş izni yok
Gemideki kanser ve akciğer hastalıklarına yol açan ve dünyanın bir çok ülkesinde kullanımı yasaklanan asbest tehlikesine dikkat çeken uzmanlar, Sao Paulo’nun asbestin yanı sıra ağır metaller, ağır yağlar, zehirli gazlar, hidrokarbonlar, radyoaktif maddeler, vektörler, balast suyu, PCB, PPB, PC gibi zararlı maddelerin de barındığını açıkladı.
Geminin yola çıktığı öğrenilir öğrenilmez ise yaz ayları boyunca başta İzmirliler olmak üzere vatandaşlar günlerce süren eylemlere başladı. Sivil toplum ve meslek örgütlerinin de yer aldığı çok sayıda protesto eylemi ve kampanyalar düzenlendi.
Oluşan kamuoyu tepkisinin ardından Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, şartlı onayının iptal edilmesine karar verildiğini ve bu karar doğrultusunda geminin Türk kara sularına girilmesine izin verilmeyeceğini açıkladı.
