Rapor: Özelleştirilen 13 kömürlü termik santral hala çevre mevzuatına uyumsuz

İklim Değişikliği Politika ve Araştırma Derneği, hazırladıkları Özelleştirilmiş Termik Santraller ve Çevre Mevzuatına Uyum Süreçleri Raporu‘nu ve santrallerin çevre yatırımı olmadan çalışmaması için toplanan  107 bin 139 imzayı parti yöneticileri, grup başkan vekilleri ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yetkililerine teslim etti.

İmza kampanyasında Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum’a seslenilerek, “Çevre yatırımlarını tamamlamayan kömürlü termik santrallerin havayı ve suyu kirletmeye devam etmemesi için çalışmalarına #izinvermeyin” denildi.

107 bin 139 imza ise TEMA Zonguldak Temsilciliği, Yaşanabilir Zonguldak Platformu, Hayatı ve Doğayı Koruma Platformu Elbistan, Muğla Çevre Platformu, Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği, Salihli Çevre Derneği ve Temiz Hava Hakkı Platformu tarafından toplandı.

‘Fiilen hala uygulanıyor’

2019 yılında, özelleştirilmiş kömürlü termik santrallere çevre mevzuatına uymaları için yapılması gereken yatırımlardan muafiyet getiren yasa tasarısı binlerce kişinin tepkisi sonucu Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından veto edilse de, dernek tarafından hazırlanan rapor bu yasa tasarısının fiilen hala uygulandığını gözler önüne serdi.

İklim Değişikliği Politika ve Araştırma Derneği tarafından hazırlanan Özelleştirilmiş Termik Santraller ve Çevre Mevzuatına Uyum Süreçleri Raporu’nda öne çıkan bulgular şöyle:

• Özelleştirilen 13 kömürlü termik santral 1 Ocak 2020 ve öncesinde olduğu gibi çevreyi kirletmeye devam etmektedir ve hala çevre mevzuatına uyumsuzdur.
• Tesislerin tamamı toksik atıklarını vahşi depolama yöntemi ile depolamaya devam etmektedir.
• 2020’nin başından beri 1 yıl içerisinde çevre izni alamadığı için Geçici Faaliyet Belgesi iptal edilen tesisler tekrar Geçici Faaliyet Belgesi’ne başvurarak 1 yıl daha faaliyet sürelerini uzatmışlardır.

‘Somut adımlar atılmıyor’

Raporun yazarlarından İklim Değişikliği Politika ve Araştırma Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Baran Bozoğlu da bazı tesislerin çevreye ve insan sağlığına zarar vermeye devam ettiğini, sorunun çözümü için somut adımlar atılmadığını ifade etti:

Santrallerin çevre mevzuatına uyumu için verilen 7 yıl süreye ek olarak 2,5 yıl daha süre verilmesi için hazırlanan yasa tasarısı Sayın Cumhurbaşkanı tarafından veto edilmişti. Yani bu tesislerin faaliyet göstermesinin insan sağlığı ve çevreyi koruma ödevi ile bağdaşmayacağı açıkça ortaya konmuştu. Ancak bazı tesisler 1 yıldır, bazıları ise fiilen 1,5 yıldır çevre ve insan sağlığına zarar vermeye devam etmekte, toksik atık sahaları ve bacalarından çıkan kirletici gazları başta olmak üzere somut adımlar atmamaktadırlar.”

‘Santraller havamızı kirletmeye devam ediyor’

Temiz Hava Hakkı Platformu Koordinatörü Buket Atlı ise, santrallerin havayı kirletmeye devam ettiğini kaydetti ve bacadan çıkan emisyonların kamuoyuyla paylaşılmadığı için limitlerin aşılıp aşılmadığının bilinmediğini ifade etti:

Covid-19 ile mücadele ettiğimiz, her nefesin önem taşıdığı bu günlerde, baca gazı ve kül depolama ile ilgili gerekli yatırımları tamamlamadan tekrar çalışmaya başlayan santraller havamızı kirletmeye devam ediyor. Halk sağlığını önceliklendirdiğini söyleyen karar vericilerin, bu yatırımlar tamamlanmadan santralleri açması kabul edilebilir değil. Bacadan çıkan emisyonlar maalesef resmi olarak kamuoyu ile paylaşılmıyor, limitlerin aşılıp aşılmadığını veya hangi yatırımların yapıldığını bilemiyoruz. Bütün partilerin 2019 yılında #temizhavahaktır #2yılbeklemez” diyerek yasayı geri çektikleri zaman verdikleri sözleri tutmasını bekliyoruz.”

Kömür santrallerinin isimleri

Çevre yatırımları eksik olan özelleştirilmiş kömürlü termik santrallerinin Ankara/ Çayırhan Termik Santrali, Bursa / Orhaneli Termik Santrali, Çanakkale / Çan 18 Mart Termik Santrali, Maraş / Afşin Elbistan A Termik Santrali, Maraş / Afşin Elbistan B Termik Santrali, Kütahya / Tunçbilek Termik Santrali, Kütahya / Seyitömer Termik Santrali, Manisa / Soma Termik Santrali, Muğla / Yeniköy Termik Santrali, Muğla / Yatağan Termik Santrali, Muğla /Kemerköy Termik Santrali, Sivas / Kangal Termik Santrali (1 ve 2. üniteler) ve Zonguldak / Çatalağzı Termik Santrali olduğu açıklandı.

Çevre mevzuatına uymayan durumlar

13 kömürlü termik santralin, çevre mevzuatına uymayan yatırımları da şöyle sıralandı:

• Geçici Faaliyet Belgesi (GFB) alarak faaliyetine devam etmesine bir yıl izin verilen santrallerin 3’ü (Afşin Elbistan B, Çayırhan ve Orhaneli Termik Santralleri) baca gazı emisyon sınırlarına uygun çalışmamakta, havayı kirletmekte ve toksik atık depolamaktadır. Vahşi atık sahalarını rehabilite etmedikleri için Çevre İzni almaya uygun görülmemeleri nedeniyle GFB’leri iptal edilmiştir. Ancak bu tesisler aynı gün yeni bir GFB alarak çalışmaya devam etmektedir. 1 yıl çevre mevzuatına aykırı çalışan bu tesislere en az 1 yıl daha çevre mevzuatına aykırı çalışma hakkı tanınmıştır.
• Santrallerden 2’si (Afşin Elbistan A ve Kangal Termik santralleri) GFB’lerini yenileyerek ek süre kazanmışlardır. İlk GFB’leri ile fiilen 1 yıldan fazla çalışacaklardır. Bu tesislerin de mevzuatın belirlediği baca gazı emisyon sınırlarına uygun çalışmadıkları, havayı kirlettikleri, toksik atık depoladıkları ve vahşi atık sahalarını rehabilite etmedikleri tespit edilmiştir.
• Santrallerden diğer 2’si (Soma ve Çatalağzı – ÇATES Termik Santralleri) mevzuatın belirlediği baca gazı emisyon sınırlarına uygun çalışmamakta, havayı kirletmekte, toksik atık depolamakta ve vahşi atık sahalarını rehabilite etmemektedir.
• Çatalağzı-ÇATES termik santrali ve Kangal Termik Santrali’nin Geçici Faaliyet Belgesi’nin süresi Haziran ayı başında dolmuştur. Bu tesisler GFB ve izni olmadan çalışmaya devam etmektedirler, Çevre Kanunu’na göre faaliyetleri durdurulmalı ve idari yaptırım uygulanmalıdır.
• EÜAŞ 18 Mart Çan Termik Santrali 18.03.2021’den bu yana çevre izni ve GFB’si olmadan çalışmaktadır. Çevre Kanunu’na göre faaliyeti durdurulmalı ve idari yaptırım uygulanmalıdır.
• Çelikler Seyitömer Termik Santrali’ne 2021 Şubat ayında verilen GFB’de atık depolama sahası lisansı bulunmamaktadır. Dolayısıyla çıkan atıklarını (kül, baca gazı tozu v.b.) atık sahasına boşaltması yasaktır ancak atıklarını depolama sahasına verdiği bilinmektedir. Buna rağmen tesisin çalışması durdurulmamış ve Çevre Kanunu kapsamında herhangi bir ceza uygulanmamaktadır.
• Toksik atık barındıran vahşi depolama yöntemi ile atık sahasını yönetmesine ve atık sahasını rehabilite etmemesine rağmen 1 tesise (Yatağan Termik Santrali) 5 yıllık çevre izin belgesi verilmiştir.