Rant uğruna bir antik kent yok ediliyor

Geçtiğimiz hafta içinde yerel basında yer alan bir haber, artık rant uğruna bu toprakların yüzyılların birikimini yansıtan belleğinin de yok edilmeye çalışıldığını ispatlıyordu. Habere göre İzmir’in Aliağa ilçesinde bulunan ve Dünya’nın en eski kentlerinden biri olan Kyme Antik Kenti’nin de içinde yer aldığı Çakmaklı Mahallesi’nde hazırlanan liman amaçlı imar planları Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca onaylanarak askıya çıkarılmıştı.

Kyme Antik Kenti MÖ VIII. yüzyılda Gediz (Hermos) vadisi ile Bakırçay (Kaikos) arasında kalan alanı ve Midilli (Lesbos) adasını kapsayan; o dönem Aiolis Bölgesi olarak nitelendirilen bölgede, Nemrut Körfezi’nin Namura Koyu’nda yer alıyor. İki tepeye yayıldığı anlaşılan Kyme, en büyük Aiolis kenti… Kymelilerin deniz yoluyla yaptıkları ticaret ve tarım ekonomileri için en önemli iki unsurdu. Kentin kuruluşu ile ilgili birçok efsane var. Yunan tarihçi ve coğrafyacı Strabon’a göre kentin adı Amazon Kyme’den geliyor ve bu nedenle de kentte basılan gümüş sikkelerde kurucusuna atfen Kyme’nin yüzü tasvir edilmiş. Kentin Amazon Kyme ile olan bağlantısı, Antik Yunan tarihçisi Diodoros ile Bizanslı coğrafyacı Stephanus Byzantinus tarafından da desteklenmiş. Bunun yanı sıra Kyme’nin, civar Aiol yerleşimlerinden yola çıkarak günümüz Yunanistan’ının orta kuzeyinde yaşayan Aiol halkının MÖ 11. yüzyıl ortalarında yerleşimiyle kurulduğu da düşünülüyor. Kentin kuruluşu ile ilgili çok sayıda iddia var ama kesin olan önemli bir nokta var. Kyme bir liman kenti ve yüzyıllar boyunca Anadolu için önemli bir ticaret merkezi olmuş. Ayrıca bir değiş-tokuş aracı olarak paranın kullanıldığı Anadolu’daki ilk kentlerden de biri…

Liman uğruna Arkeolojik SİT alanının derecesi de düşürüldü

Uzun bir süreden beri bu göz kamaştırıcı zengin tarihine rağmen bu antik kent Aliağa’daki endüstriyel kuruluşların baskısı ile yok edilmeye ve bölgede bu endüstriyel tesisler için bir liman yapılmaya çalışılıyor.  Bu liman girişimleri de yeni değil. Liman inşaatının yapılacağı alan İzmir II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 30.09.1990 gün ve 2253 sayılı kararı ile I. ve III. derece Arkeolojik Sit Alanı olarak tescil edilmişti.  Kyme Antik Kenti de III. derece sit alanının içinde kalıyor. Ayrıca limanın yapılmak istendiği alanın doğusu ve güneydoğusunda 1.Derece Arkeolojik Sit Alanı bulunuyor. Antik kent ve limanın bitişiğindeki 1. derece arkeolojik sit alanı, İzmir 2 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 28.03.2019 tarihli 11049 sayılı kararı ile 1. dereceden 3. dereceye düşürüldü ve böylece antik kentin üzerinde liman yapılmasının önü açılmış oldu.  Bu karardan sonra liman amaçlı imar planı Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hazırlattırıldı.

Bu planın açıklama raporlarında, itiraf gibi ifadeler de yer alıyor:

“Korunması Gerekli Kültür Varlıkları ve Arkeolojik Sit Alanları Planlama alanının bir kısmı, İzmir II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 30.09.1990 gün ve 2253 sayılı kara 31 Aralık ile I. ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak tescil edilen Kyme Antik Kentinin, III. Derece kısmı içinde kalmaktadır. Planlama alanının güney doğu ucunda planlama sınırının dışında 1.Derece Arkeolojik Sit Alanı bulunmaktadır.”

Bakanlık tarafından hazırlanan bu son plan 22 Mart 2022’ye kadar askıda kalacak. Üçüncü Derece Arkeolojik Sit alanı içinde ve birinci derece sit alanı sınırında yer alan son planlar itirazlar göz önüne alınmazsa veya yargıdan dönmezse 3 bin yıllık antik kentin zarar görmesi; hatta yok olması kaçınılmaz…

Ülkemiz son dönemde kapitalist sistemin artan bir çevre saldırısı altında… Hemen hemen her bölgemizde doğal ve tarihi sit alanlarının dereceleri değiştirilerek imara açılıyor ve bu bölgeler yabancı ve yerli sermayeye pazarlanıyor. Aliağa’da Kyme antik kenti de bunun bir örneği. Üstelik bu bölgede sadece doğal alanlar, tabiat parkları, ormanlar, zeytinlik alanlar, mera alanları yok edilmiyor, bir antik kentte sadece para uğruna yok ediliyor. Kyme Antik Kenti’ni yok edecek bu imar planı ile Anadolu topraklarının binlerce yıllık tarihi ve kültürel mirası da ranta kurban edilmek isteniyor. 2019’dan bu yana ulaşmak istedikleri bu emelleri için son adım ise bakanlık tarafından hazırlanan ve 22 Mart’a kadar askıda kalacak olan bu imar planı… Şimdi bu plana başta Şehir Plancıları Odası olmak üzere meslek odaları ve Aliağalılar itiraz edecek. İtirazları dikkate alınmazsa yargıya taşıyacaklar.

Bugün Kyme Antik Kenti’nde yaşananlar, zengin bir tarihe ve kültüre sahip Anadolu’nun başka köşelerinde diğer antik kent kalıntıları üzerinde de yaşanabilir. Para uğruna bu kadim toprakların yüzyıllarca yılın ürünü olan tarihi hafızası ve kültürü artık yok edilmek isteniyor. Geçmişin zengin mirasını gelecek kuşaklara aktarabilmek için, şimdi dayanışma zamanı…