Ankara Doğal Besin, Bilinçli Beslenme (DBB) oluşumu kurucularından Ceyhan Temürcü‘nün Heeley Kent Çiftliği ziyareti gözlemleri ile ilgili yazısını iki parça halinde sizlerle paylaşıyoruz
* * *
Yazının ilk bölümüne buradan ulaşabilirsiniz
* * *
City Farm’ın işleyişi:
Çalışanların tam sayısını bir türlü öğrenemedik, anlaşılan onlar da tam bilmiyor :). Galiba 5 ile 10 arası tam zamanlı çalışan, 15-20 civarı yarı zamanlı çalışan var. Bunlar prensipte de olsa maaş alanlar. Bir de yönetimden bahçe işlerine kadar da onlarca gönüllü var. Ayrıca sosyal hizmet kapsamında maaşlarını devletin verdiği, çoğu engelli veya dezavantajlı kesimlerden çiftlik çalışanları, stajyerler, kursiyerler…
Gözlemim o ki orada her şey bir kişinin; aynı zamanda baş yönetici olan John Le Corney‘in çevresinde dönüyor. John çiftliğin kuruluşundan beri orada imiş, yani girişimin öncülerinden. Diğer çalışanlar ve gönüllüler gibi o da her tür işi yapıyor: konukların ağırlanması, çiftlik işleri, eğitim, evrak işleri ve en çok da parasal kaynak bulma. Heeley City Farm kısıtlı üyeli bir dernek (“charity”) ve aynı zamanda bir şirket. Başından beri Sheffield Belediyesi’nin (orada belediye denince belediye başkanından çok belediye meclisi anlaşılıyor) desteği olmuş ve bu destek hala sürüyor. Ama oradan gelen para giderek azalıyor. Kafenin geliri ve sebze satışlarından gelen para da bütçenin çok azını karşılayabiliyor. Çeşitli yerel ve ulusal fon kuruluşlarına sürekli proje yazmaları gerekiyor. Bize söyledikleri kadarıyla işlerin en zor yönü bu: Yılda en az 50 farklı kuruluşa proje sunma, projelerin yönetimi ve raporlanması…Bu işler en çok John’un üzerinde. Elinden kağıt-kalem eksik olmuyor. Neyse ki yönetim kurulunda çiftliğe ve John’a gönüllü destek ve danışmanlık sunan değerli insanlar var.
Nasıl bir topluluk?:
Tanıştıklarımızın hepsi sıcakkanlı, paylaşımcı, yardımsever, çalışkan, kendi içlerinden çok dışarıya ve toplumun ihtiyaçlarına bakan insanlar. John’a “önümüzdeki 5-10 yılda burası nasıl olacak” diye bir soru geldiğinde verdiği cevap: “Biz şuraya ulaşacağız, şöyle olacağız diye bir plan yapmıyoruz. Toplumun ihtiyaçlarını ve insanlardan gelen talepleri dinliyoruz. Bir de kendimizin, ailemizin ihtiyaçlarına ve kapasitemize bakıyor ve kararlarımızı veriyoruz. Her şey bu şekilde kendiliğinden gelişiyor.”
Bakımlı ekolojik bostanlar, kurslar, ziyaretçilerle paylaşımlar, hepsi etkileyici. Ama beni en çok etkileyen, oradaki bir avuç insanın hızla organize olma ve uyumlu çalışma becerileri oldu. Onca işlerinin arasında dört ülkeden on dört kişiyi kusursuz ağırladılar. Baştan sona bütün ihtiyaçlar gözetildi ve karşılandı. Farklı bahçelere ve şehir merkezine yapılan ziyaretlerde bizi çoğunlukla kendi arabalarıyla taşıdılar. Grupların içindeki farklı talepleri hızla ve kolaylıkla karşılayabildiler. Sıkı bir işbirliği, gönülden katılım, iyi iletişim, disiplin ve yıllarca birlikte çalışmanın getirdiği uyum. Topluluk olmanın gücü.
Topluluk bahçeleri:
Ziyaretimizin asıl konusu topluluk/mahalle bahçeleri idi. Sheffield’da Heeley’in destek olduğu beş topluluk bahçesinden dördünü ziyaret ettik. Norfolk Park Community Garden (yeni başlamış bir mahalle bostanı), Firth Park Community Allotment (çocuklu ailelerin odakta olduğu çok aktif bir mahallle bostanı), Tinsley Community Garden (Alzheimerlılara özel hizmet veren ve farklı etnik kökenden gelen insanların birlikte çalıştığı, yemek pişirdiği, yemek kültürlerini paylaştığı bir mekan) ve Wortley Hall Walled Garden (daha önce söz ettiğim konağın tarihi bahçesi).
Hepsi çok özel yerler olsa da beni en fazla etkileyen Firth Park bostanı oldu. Yükseltilmiş sebze yatakları, ahududu ve frenk üzümü çalıları, küçük seralar, küçük bir eğitim mekanı, yaban hayatı için özel tasarımlar, kurslar… Son bir yıl içinde binlerce aile ziyaret etmiş, yüzlerce kişiye eğitimler verilmiş. Yöneticisi Dot Rodman deneyimli bir çocuk bakımı çalışanı. Dot diyor ki, “30 yıldır çocuk bakımı ile ilgileniyorum, çocuk ve aile sağlığı konusunda burada yaşanan deneyimler kadar güçlü hiçbir şey görmedim.”
İngiltere genelinde bu tür mahalle/topluluk bostanlarından yüzlerce var ve bunların bir de federasyonları var: https://www.farmgarden.org.uk/
Ekolojik bahçecilik yöntemleri:
Ziyaret ettiğimiz bahçelerin çoğunda ekolojik yöntemler adına ne varsa uygulanıyor: Ayrılmış veya yükseltilmiş yataklar, malçlama, kompost, yağmur suyu hasadı, kardeş bitkiler, dikey mekan kullanımı… Üretimler tümüyle organik. Organik tarımın temel standartlarını Soil Association belirliyor ve kuralları bizim memlekete göre daha sıkı. Örneğin bizde belirli dozlarda izin verilen kükürt ve bakır bazlı ilaçlara, ancak üreticinin başvurusu üzerine ön inceleme yapıldıktan sonra sertifika kuruluşu tarafından izin verilebiliyor. Bu kullanımlar ürün sertifikasına not olarak düşülüyor ve böylece tüketiciye bildirilmiş oluyor.
Wortley Hall – Walled Garden’da kullanılan bazı yöntemler:
- İki çeşit kompost yapılıyor: Birincisinde bostan artıkları, at gübresi ve bira imalathanelerinden alınan şerbetçiotu ve arpa artıkları kullanılıyor. İkincisinde ise sadece çevredeki ağaçların dökülen yaprakları.
- Fideleri hep kendileri yetiştiriyorlar, bu sayede dışarıdan hastalık gelmiyor.
- Yabani otlara karşı, ekim dönemine kadar toprağı yapay örtü ile malçlıyorlar
- Sebze yatakları iplerle ayrılıyor ve böylece ezilmiyor. Ama toprak yılda en az bir kez bir kez sürülüyor. Darren’a “toprağı sürmeden bu işler yapılmaz mı?” diye sordum. “Burada ölçek biraz büyük ama aslında mümkün, tanıdığım bir çiftçi 16 dönüm arazide yükseltilmiş yataklarda, malç ve kompost ile, toprağı kazmadan-sürmeden sebze yetiştiriyor” dedi.
- Kışın bütün tarlalara örtü bitkisi olarak çavdar ekiliyor. Baharda toprak sürülürken yeşil çavdarlar toprağa karıştırılıyor. Neden arpa değil de çavdar merak ediyorum, sorma fırsatım olmadı. Zira arpanın köklerinde azot tutma özelliği de var.
- Ürünler birkaç küçük mağazada satılıyor ve Heeley City Farm’ın kafesinde kullanılıyor.
- Çiş ve kaka için ayrı kompost tuvaletler var.
- Tarlalara/sebze yataklarına 6 yılda bir sadece kırmızı yonca ekiliyor. Böylece toprak dinleniyor ve azotça zenginleşiyor.
- Seralar var. Ayrıca salyangoz ve kelebek gibi potansiyel zararlılara karşı ağ tüneller kullanılıyor.
- Özellikle Heeley City Farm’da ve Walled Garden’da karakafesotundan çokça yararlanılıyor. Her yerde yabani ot olarak büyüyen bu bitkinin yapraklarından sıvı kompost çayı yapıyorlar.
- Meyve ağaçlarının altı ve çevresi sürülmüyor, doğal bitki örtüsünün gelişmesine izin veriliyor. Meyve ağacı sıtalarının arasında patates yetiştiriliyor
Fotoğraflar: Mehmet Gürmen
Yazının ilk bölümüne buradan ulaşabilirsiniz
Birkaç bağlantı:
http://www.heeleyfarm.org.uk/https://www.facebook.com/pages/Heeley-City-Farm/87131309582
http://www.organickitchengarden.co.uk/
Ceyhan Temürcü
