Bu hafta sizlere LARP’ı (İng. Live Action Role Playing) tanıtmaya çalışacağım. Türkçesini birebir çevirmeye kalkıp kendimi rezili rüsvan etmek istemiyorum ama oyuncuların, belli öykü örgülerini destekleyecek şekilde önceden yaratılmış karakterleri, gerçek zaman ve mekanda doğaçlama yaparak canlandırdığı bir oyun-tiyatro türü. Aslında bu tarifiyle Türkiye iç siyasetini de tanımlıyor sanki. Lafı dağıtmayalım, Türkiye’de küçük gruplarla 1990’ların sonlarında denenmeye başlayan bu tür, bugün bile, bir ana akım etkinlik türü haline gelmediyse de, aslında; ABD, İngiltere, Kuzey ve Batı Avrupa’dan Avustralya’ya kadar yaygın ve 45 yıllık bir geçmişe sahip.
Eğlenceli öykü, yoğun emek verilen gerçekçi kostümleri, kimi zaman yüzlerce kişiyi aşan kadrolarıyla LARP “partilerine” bir yenisi 6-8 Mart tarihlerinde Danimarka’daki Kronborg Kalesi’nde gerçekleştirildi: “Inside Hamlet” (Tür. Hamlet’in İçinden). Ben de The Atlantic’ten Robinson Meyermar’ın kaleminden özetleyerek, bu güzel performansı sizlerle buluşturmak istedim.
Ola ki hayal ettin: Hisar-ı Elsinore’da Hamlet LARPettin!
Yıllardan 1935, yine bir dünyadayız. Ama öyle bir âlem ki hiç bir zaman Fransız Devrimi vuku bulmamış. Büyük İktisadi Buhran 1920’lerde başlayıp yıllarca sürmüş. Avrupa’daki ezilmiş sınıflar da bunun sonucu olarak Marksizm’e kucak açmış. Kıtanın her yerinde mahrumiyetle boğuşan işçiler ayaklanmış ve Avrupa’nın büyük güç odaklarını birer birer alaşağı etmiş. Geriye tek kalan Kral Claudius’un himayesindeki Hamlet ve çevresindekiler olmuş. Hamlet’in şürekâsından olan sizi de, diğer tüm yakınlarınız gibi Elsinore Şatosu’na saklamışlar. Zira, Prens Fortinbras Kızıllarla işbirliği içinde ve sizi bulması hiç de hayırlı olmayacak… Hapsolduğunuz bu zindanlarda eski rakip ve müttefiklerinizin aralarında diğer ailelerin üyeleriyle birliktesiniz. Yüzden fazla oyuncunun katıldığı bu üç günlük etkileşimli doğaçlamada, ne dalaverelerin dönebileceğinin gerisini, siz hayal edin…
İşte “Hamlet’in İçinden” oyunu bu tema ile dönüyor. Bir metin yok. Konuların ve karakterlerin etkileşimli bir dinamikte işlemesini destekleyecek bir üst-tasarım mevcut olsa bile, yaşanan her detay katılımcıların hayal gücüyle sınırlı. Öyle ki, Polonius yine öldürülüyor, Ophelia illa ki canına kıyıyor ve kısmet olursa sonlara doğru Fortinbras ihtişamlı bir girişle oyunu “finale”ye hazırlıyor. Ama bunların haricinde her şey, katılımcı-oyuncuların oyun boyunca gelişen olayları kavrayışına, araştırmacılığına ve uyumlu rol yeteneklerine kalmış. Oyuncular birbirleriyle etki-tepki ilişkisine girebiliyor, birbirlerine tezgâhlar kurabiliyor ve olmazsa olmaz ki, aşk şarabından içebiliyorlar.
Meşhur dijital oyun “World of Warcraft” veya masaüstünde oynanan “Dungeons and Dragons” gibi oyunların gerçek mekân ve zamanda canlandırılması olarak yorumlayabileceğimiz LARP’ın, Kuzey Avrupa akımı ise daha sanatsal bir çizgide seyrediyor. Dünyanın diğer yerdeki örneklerine göre kozların paylaşılıp, kanın gövdeyi götürdüğü hasmane eğilimlerden görece uzaklar. Geleneksel fantezi edebiyatından öteye geçen bu öyküler, uzun soluklu fikir emeği harcanmış arka plan metinleri barındırırken, sanat yönetmenliği titizliğiyle hazırlanmış kostümleriyle farklılaşıyor. “İşin içindeki zanaatkârlık benzersiz”, diyor “The Foundation Stone of Nordic LARP” (Tür. Kuzey Avrupa LARP’ı Temel Taşı) editörleri.
Kurgu sanatkârlığının bu sofistike örneklerinden birinde, 1980’lerde AIDS ile yaşamanın nasıl bir şey olduğu incelenmek istenmiş. 1982-1984 arasında ABD Milli Tatili’ne isabet eden 4 Temmuz’larda düzenlenen oyunlarda katılımcılar karakterlerine HIV bulaşıp bulaşmayacağını bilmeden oynamış ve sonunda çoğunun rolleri zamanla “oyun-dışı” kalmış. Yani, ölmüş…
“Hamlet’in İçinden”i düzenleyen Odyssé firması bu tarz etkinlikleri tasarlıyor ve hayata geçiriyor. “Biz buna LARP turizmi diyoruz. Bu sayede hiçbir zaman gidemeyeceğin aslında hiç var olmamış dünyalara gidebiliyorsun.”, diyor Yaratıcı Yönetmen Bjarke Pedersen. Danimarka’daki bu kaleyi seçmelerinin nedenini de “Hamlet yapmak için en uygun yer” olarak tanımlıyor.
Geleneksel olarak “Hamlet” kararsızlığın zararları üzerinden yorumlanıyor. Hamlet kendi içinde yaşadığı gelgitlerle oyalanırken babasının intikamını almak için çok geç kalıyor. Ama bu yorumun bir LARP oyununda geçerli olması şart değil. Zira katılımcılar, oyunun ilerlemesi esnasında kendi inisiyatiflerini kullanıyorlar.
Bu nedenle Pedersen ve ekibinin alternatif gelişmelere daima hazırlıklı olması lazım: “Hamlet’in Marksist okumasına kafa yorduk. Hamlet, müthiş bir dehaya sahip gösterilirken, yargı sistemini baştan aşağı ele geçiriyor. Hamlet maceracı bir aksiyon insanı oluveriyor…”
Bir LARP yazmak çok zor: çünkü bu tanımı gereği mümkün değil! Odyssé firması, karakterleri, birbiriyle çatışma yaratacak şekilde kurgulamaya özen gösteriyor. Bu sayede öykünün ana olaylarının oluşması mümkün kılınıyor, arzu edilen “krize” ulaşılmış oluyor. Oyunculara konuşmaları veya kavga etmeleri için telkinde bulunulamıyor. Ama kreatif ekip, “ışıklandırma” gibi sahne tekniklerini kullanarak belli sahnelerin gelişimini tetikleyebiliyor. Pedersen’in takımının aşmak zorunda oldukları zorluğu, beş perdelik aksiyon dolu Hamlet gibi bir klasiği, katılımcı bir deneyime dönüştürmek olarak özetleyebiliriz.
***
İşte böyle… İstanbul’da bir LARP etkinliğinden haberdar olursanız, oyun ve oyunculukla ilgileniyor, hiç değilse eğlenmeyi seviyorsanız, düşünmeden katılın! Eh, bir zahmet bize de haber verin… Biz de gelelim, izleyelim, katılalım.
Sanatla ve barışla kalın…
Ek Bilgiler:
http://en.wikipedia.org/wiki/Live_action_role-playing_game
http://www.insidehamlet.com/
