By 
İnsan Hakları İzleme Örgütü (Human Rights Watch) bugün yayınladığı bir raporda, kolluk güçleri ve mahkemeler tarafından kadınları korumak ve siddet döngüsünü kırmak amacıyla verilen tedbir kararlarının sayısında belirgin bir artış görülmesine rağmen, Türkiye hükümetinin aile içi şiddet mağdurlarını koruyamadığını belirtti.
“Türkiye’de Kadına Yönelik ve Aile İçi Şiddetle Mücadele: Korumadaki Zaafların Ölümcül Sonuçları” başlıklı, 85 sayfalık raporda, mahkeme kararlarının etkin uygulanmamasının, kadınların mevcut veya eski eşleri veya partnerleri tarafından şiddet görmeye devam etme riskiyle karşı karşıya kalmaları sonucunu doğurduğu tespiti yer alıyor.
(Soldan) Güllü Yılmaz, Ayşe Tuba Arslan, Müzeyyen Boylu, Pelda Karaduman ve Remziye Yoldaş, korunmak amacıyla mahkeme kararı çıkartmış olmalarına rağmen öldürüldüler. Metin, Anayasa Mahkemesi’nin, yetkililerin bir kadını tacizci eski eşinden korumak konusundaki zaaflarının, onun öldürülmesinde pay sahibi olduğuna hükümeden Eylül 2021 tarihli kararından bir alıntı.
Kaynak: İnsan Hakları İzleme Örgütü
Tedbir kararlarına rağmen öldürülen kadınlar…
Kadınlar, bazı vakalarda, kendilerini korumak amacıyla verilmiş tedbir kararları bulunmasına rağmen öldürülmüş. Araştırmanın, Türkiye’nin Temmuz 2021’de İstanbul Sözleşmesi olarak da bilinen Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi’nden çekilmesi bağlamında gerçekleştiği bildirildi.
İnsan Hakları İzleme Örgütü, Avrupa ve Orta Asya direktör yardımcısı Emma Sinclair-Webb, “Türkiye’de kolluk kuvvetleri ve mahkemeler, kadınların aile içi şiddetle ilgili şikayetlerine daha fazla tedbir kararı alarak karşılık veriyorlar, ancak bu kararların uygulanmaması, kadınların korunmasında önemli zaaflara yol açıyor” dedi.
Fotoğraf: Ayşenur Önal / csgorselarsiv.org
‘Tedbir kararlarının uygulanmaması bazı kadınların öldürülmesiyle sonuçlanıyor’
Sinclair-Webb, “Tedbir kararlarının uygulanmaması, risk altında oldukları için yetkililerin radarına girmiş bazı kadınların, kendilerine şiddet uygulayan failler tarafından öldürülmesi, bazılarının da yıllar boyunca, tekrar tekrar şiddete maruz kalmasıyla sonuçlanıyor,” şeklinde konuştu.
İnsan Hakları İzleme Örgütü aile içi şiddet mağdurları ve onların avukatlarıyla, polis memurlarıyla, hakimler ve savcılarla görüşmeler yaptığını bildirdi. İnsan Hakları İzleme Örgütü ayrıca kadınların kolluk güçlerine veya savcılıklara şikayette bulunarak koruyucu önlemler aldırdığı 18 vakayı ayrıntılı bir şekilde incelediğini aktardı. Bu önlemlerin arasında şiddet faillerinin mağdurlarla ilişkiye geçmesini yasaklayan mahkeme kararları ile, bir kaç vakada mağdurun bir sığınma evine yerleştirilmesini öngören mahkeme kararları bulunuyordu.
Şiddet ve yıldırma döngüsü
İncelenenler arasında, yetkililer tarafından risk altında olduğu bilinen ve korunmak amacıyla mahkeme kararı çıkartmış olan, ancak şiddet faili mevcut veya eski eşleri veya partnerleri tarafından yine de öldürülen kadınlara ilişkin altı vaka bulunduğu belirtildi. Diğer vakalarda ise kadınlar çok sayıda mahkeme kararı çıkartmış olsalar da, failler bu kararları defalarca ihlal ederek, şiddet ve yıldırma döngüsünü sürdürmüşler.
Fotoğraf: Esra Tokat / csgorselarsiv.org
İnsan Hakları İzleme Örgütü yetkililerin bu tür ihlallerin resmi kayıtlarını etkin bir şekilde tutmadıklarını tespit ettiğini bildirdi. Buna göre; kanun faillere bu tür ihlaller sebebiyle zorlama hapsi uygulanmasına olanak tanısa da, mahkeme kararlarını hiçe sayan erkekler bu yaptırımdan kurtulabiliyorlar. İnsan Hakları İzleme Örgütü bir vakaya ilişkin şöyle bir örnek veriyor:
“Eski eşi tarafından defalarca aile içi şiddete maruz bırakılmış bir mağdur olan Merzuka Altunsöğüt ‘sürekli uzaklaştırma kararları çıkarıyorduk’ diyor ve devam ediyor:
‘Bir kağıt veriyorlardı elimize. ‘Buyrun size uzaklaştırma kararı çıkardık, artık gelmeyecek’. Ama ertesi gün ben işten geliyordum, adam yine kapıda… Polisi arıyorum, o gelene kadar zaten gidiyor. ‘E ne yapalım?’”
Etkili tedbir kararları, medya ve ısrarlı takip
İnsan Hakları İzleme Örgütü bir tedbir kararının etkili olduğu durumlarda, bunun genellikle kadının kararlı bir avukat tarafından temsil edilmesi ve bu avukatın failin derhal kovuşturulmasını, eş zamanlı olarak ısrarla takip etmesi sayesinde gerçekleştiğini tespit etti. İnsan Hakları İzleme Örgütü, kadına yönelik şiddet mağdurlarının, bunların yakınlarının veya avukatlarının, yetkililerin faili engellemek amacıyla kararlı bir şekilde harekete geçmelerini talep etmek amacıyla öykülerini sosyal medyadan paylaşmalarının veya bir gazeteci ile konuşmalarının yaygın bir uygulama haline geldiğini de tespit etti. Görüşülen kolluk görevlileri ve hakimler de, yetkililerin medyada yayınlanan aile içi şiddet vakalarına daha hızlı ve daha etkin bir şekilde tepki verme eğiliminde olduğunu söylediler.
Fotoğraf: Emre Orman / csgorselarsiv.org
‘Yetkililerin kusurları hükümet tarafından ele alınmadı’
Rapora göre; ölümle sonuçlanan altı vakada failler sonunda cinayetten hüküm giydiler:
“Yetkililerin özgül bir tehdit altında bulunduğu bilenen mağdurların yaşam haklarını koruma sorumluluklarını yerine getirmekte gösterdiği kusurlar ve zaaflar, hükümet tarafından ele alınmadı.”
Bakanlıklar soruları yanıtlamadı
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün Adalet ile Aile ve Sosyal Hizmetler bakanlıklarına, kadınların korunmasında gerekli özenin gösterilmemesi sebebiyle açılmış herhangi bir soruşturma bulunup bulunmadığını sormak amacıyla yazdığı mektuplar yanıtsız kaldı. İçişleri Bakanlığı’nın aynı mektuba verdiği yanıtta ise, İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün araştırdığı altı öldürme vakasından birinde dokuz polis memuruna disiplin cezaları verildiği söylendi ancak verilen disiplin cezalarının detayları hakkında bilgi paylaşılmadı. Başka bir vakada iki kolluk görevlisi hakkında açılmış disiplin soruşturmalarının halen sürdüğü belirtiliyor.
Disiplin soruşturmaları
Rapora göre; diğer dört vakada ise açılmış herhangi bir disiplin soruşturması yok.
Anayasa Mahkemesi, Eylül 2021’de verdiği çığır açıcı bir kararda, bir kadının eski kocası tarafından öldürülmesinde, ihmali görülen devlet görevlilerinin, polislerin, hakimlerin ve savcıların da cezai sorumluluğunun bulunduğuna hükmetti. Bu karar, Türkiye’de yaşanmış aile içi şiddet vakalarına ilişkin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından verilmiş kararlarla büyük ölçüde örtüşüyor.
Fotoğraf: Ozan Mercan / csgorselarsiv.org
İnsan Hakları İzleme Örgütü’ne göre; Anayasa Mahkemesi’nin bu kararının, kadınların haklarında tedbir kararı verilmiş failler tarafından öldürüldüğü vakalarda devlet görevlilerinin cezai sorumluluklarına yönelik talep olmaksızın soruşturma başlatılması gerektiği anlamına gelmesi gerekiyor. Raporda şu ifadelere yer veriliyor:
“İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet gösteren ve görevi kolluk kuvvetleri ile mahkemeler tarafından verilen tüm tedbir kararlarının uygulanmasını denetlemek olan İstanbul Şiddet Önleme Merkezi’nin çalışanlarıyla görüşmek için istediği iznin, söz konusu bakanlık tarafından reddedilmesi büyük bir hayal kırıklığı yarattı. Bakana bu kararın gözden geçirilmesi talebiyle yapılan takip başvuruları ise yanıtsız kaldı.”
‘Sözleşmeden çekilmek kaygı verici’
Rapor için görüşülen avukatlar ve kadın hakları grupları, Türkiye’nin Temmuz 2021’de İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesini ve hükümetin toplumsal cinsiyet eşitliğini desteklememek yönündeki politikasını çok kaygı verici bulduklarını belirttiler. Büyük ölçüde İstanbul Sözleşmesi’nde yer alan düzenlemelere dayanan 6284 sayılı Kanun Türkiye’de halen yürürlükte olsa da, bir avukat söz konusu kanunu “temelsiz kalmış bir binaya” benzetti. İstanbul Sözleşmesi’nden bir Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile ve meclis kararı olmaksızın çekilmenin hukuka uygun olup olmadığı konusunda, Türkiye’nin en yüksek idare mahkemesi olan Danıştay’ın yakın zamanda bir karar açıklaması bekleniyor.
İnsan Hakları İzleme Örgütü, hükümetin atması gereken adımlarla ilgili olarak ayrıntılı tavsiyelerde bulundu ki; kadınları aile içi şiddetten korumakla görevli kurumlar arasındaki eşgüdümün iyileştirilmesi ve mahkeme kararlarının zorlayıcı yaptırımlarla uygulanmasının sağlanması bunların başında geliyor. Aile içi şiddete maruz kalmış tüm kadınlar adli yardımdan yararlandırılmalı.
Fotoğraf: Serra Akcan / csgorselarsiv.org
Yetkililerin haklarında aile içi şiddetten ceza kovuşturması açılmış şüphelilerin koruyucu ve önleyici tedbir kararlarını birden fazla ihlal etmiş olmalarının, bunlar hakkında tutuklama kararı alınması için gerekçe teşkil edebileceği konusunda, savcılıklara ve mahkemelere açık ve net yönergeler sunması gerektiği belirtiliyor.
‘Hükümetin toplumsal cinsiyet eşitliğini reddeden politikası, çabaları baltalıyor’
Sinclair-Webb “Türkiye’de aile içi şiddetle mücadele etmek için oldukça gelişmiş bir hukuki ve kurumsal çerçeve mevcut olmakla birlikte, İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararı ve hükümetin toplumsal cinsiyet eşitliğini reddeden politikası, aile içi şiddetle mücadeleye yönelik çabaları baltalıyor” diyor ve ekledi:
“Uluslararası hukuk normlarının çöpe atılması ve toplumsal cinsiyet ayrımcılığı temelli şiddetin yok edilmesi çabalarının kadın hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği mücadelesinin daha geniş bağlamına yerleştirilmemesi, kadınlara yönelik ayrımcılığı meşruymuş gibi göstermekten başka bir amaca hizmet etmez.”
Fotoğraf: Meltem Ulusoy / csgorselarsiv.org
Comments