By 
Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA), kamu maliyesine yük olan fosil yakıt teşviklerini ve yeni vergi paketi tartışmalarında söz edilen düzenlemeleri karşılaştırdı.
Analiz, fosil yakıt teşviklerinden vazgeçmenin hem vergi paketinde öne çıkan kalemleri karşılayabileceğini hem de sosyal ve ekonomik fayda sunabileceğini gösteriyor.
Yalnızca 2023 yılında fosil yakıtlar için yapılan vergi istisnalarının miktarı 43,8 milyar TL olarak hesaplandı. 2024 yılının ilk dört ayı içinde vergi paketinden kazanılması beklenen gelir ise 38,5 milyar TL. Yani fosil yakıtların bir yıllık teşvik tutarı, yeni vergi paketinin 2024 yılının ilk dört ayında getireceği gelirden daha yüksek.
Hazine ve Maliye Bakanlığı‘nın hazırladığı yeni vergi paketiyle ilgili düzenlemelerin iklim krizinin kamu maliyeti üzerine düşünmek için bir fırsat sunduğunu söyleyen SEFiA, vergi paketindeki kalemlerden elde edilecek gelir ile fosil yakıtlarına ayrılan miktarı karşılaştırdı.
Fosil yakıtlardan vazgeçmenin getirisi ne olacak?
SEFiA analizine göre fosil yakıtlardan vazgeçmek, vergi paketinde önerilen yurt dışı çıkış harcının 20 kat arttırılmasından gelecek gelirden yüzde 75 daha fazla gelir sağlayabilir. Üstelik bu şekilde anayasal bir hak olan seyahat özgürlüğü de kısıtlanmamış olacak.
Diğer yandan kira geliri istisnalarının kaldırılması ile 40 milyar TL elde edilmesi bekleniyor. Fosil yakıtlara desteğin kesilmesiyle hem bu miktar karşılanabilir hem de istisnaların kaldırılmasıyla oluşacak kira artışlarının önüne geçilebilir. Böylece barınma konusundaki mevcut problemler daha da derinleştirilmemiş olur.
Yem ve gübre teslimlerindeki KDV istisnalarından elde edilecek gelir iste 2023 yılında fosil yakıtlara sağlanan vergi teşviklerinin yüzde 78’ine denk geliyor. Bu istisnanın kaldırılmasının tarımsal girdi maliyetlerinin yükselmesi ve fiyat artışı gibi sonuçlar doğurması bekleniyor. Ancak bu uygulama yerine fosil yakıt teşvikleri kesilirse tarım ve hayvancılık sektörleri zarardan korunabilir ve gıda enflasyonu azaltılabilir.
Fosil yakıt teşvikleri eşitsizlikleri derinleştiriyor
Fosil yakıt teşviklerinden en çok zenginlerin yararlandığını söyleyen SEFiA direktörü Bengisu Özenç, “Yazımızda da bahsettiğimiz gibi fosil yakıt sübvansiyonları, yoksullara kıyasla daha fazla enerji kullanan, daha varlıklı hane halklarına büyük oranda fayda sağlamakta, bu anlamda da bir adaletsizlik yaratmaktadır. Tahmin edilenin aksine, fosil yakıt teşvikleri yoksullara yardım etmenin verimsiz bir yoludur” dedi.
Fosil yakıt teşviklerinin hem iklim hedefleri hem de ekonomik ve sosyal faydalarla uyuşmadığına dikkat çeken Özenç, Türkiye’nin fosil teşviklerindeki ısrarlarının “sınırlı mali kaynakları sağlık, eğitim veya temiz enerjiden uzaklaştırmakta ve fosil yakıt kullanımını teşvik ederek hem cari açığı kötüleştirmekte hem de iklim değişikliğiyle mücadele çabalarına zarar vermekte” olduğunu söyledi.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de fosil yakıtlar için harcanan paranın cari açığın bir buçuk katı olduğunu söyleyen bir açıklama yaptı. Özenç ise kamu maliyesini iyileştirme çabalarının bakanın bahsettiği teşvikleri göz önünde bulundurmadığını ancak fosil yakıt teşviklerinden vazgeçmenin ‘hatrı sayılır’ bir kaynağı kamuya sunabileceğini belirtti.
Comments