Bilim-TeknolojiDoğaManşet

Dünya’nın bir sonraki süper kıtası Amasia: 250 milyon yıl sonra kıtalar nasıl görünecek?

0
New Curtin Üniversitesi'nden araştırmacıların ortaya koyduğu Amasia haritası da bu şekilde.

Gezegenimiz Dünya‘nın her zaman bizim bildiğimiz şekliyle parça parça kıtalardan oluşmadığı biliniyor.

Bilim, milyarlarca yıl önceden beri Dünya yüzeyindeki tektonik levha hareketlerinin birkaç süper kıta oluşturduğu ve bunların milyonlarca yılda ayrılıp birleştiği bir döngüsü olduğu konusunda hemfikir.

Ancak bundan sonrasına dair öngörülere yıllar geçtikçe yenileri ekleniyor.

New Curtin Üniversitesi Dünya ve Gezegen Bilimleri Okulu‘ndan araştırmacılar, dünyanın bir sonraki süper kıtası olacağı düşünülen Amasia‘nın, büyük olasılıkla 200 ila 300 milyon yıl içinde Pasifik Okyanus’nun kapanmasıyla oluşacağını buldu.

Araştırmada dev tektonik plakaların, yani kıtaların, milyon yıllar içindeki hareketinin olası hareketlerinin ne olabileceğini tahmin etmek için 4 boyutlu jeodinamik modelleme yapabilen bir süper bilgisayar kullanıldı.

Analize göre 200 ila 300 milyon yıl içinde günümüz Amerika ve Asya kıtaları birleşerek yeni bir süper kıta Amasia‘yı oluşturacak. Amerika, Asya ile çarpıştığında, Pasifik Okyanusu’nun (Atlantik ve Hint Okyanuslarının aksine) kapanacağına inanılıyor.

Yani, önümüzdeki birkaç yüz milyon yıl içinde, Arktik Okyanusu ve Karayip Denizi yok olacak. Asya kıtası, Kuzey Yarımküre’nin çoğuna yayılarak bir süper kıta oluşturacak ve bu süper kıta Amerika’ya çarpacak.

Bir sonraki süper kıta Amasia’nın böyle görünmesi bekleniyordu.

New Curtin Üniversitesi’nden araştırmacıların ortaya koyduğu Amasia haritası da bu şekilde.

Araştırmacıların hesaplamalarına göre, Atlantik ve Hint Okyanusu gibi daha genç okyanuslar bir sonrakisüper kıta oluştuğunda büyük olasılıkla kapanmayacak. İlginç bir şekilde, Amasia’nın oluşumu için Avustralya kıtasının da oynayacağı bir rol var, çünkü Asya ile çarpışması bekleniyor.

Tüm modeller, her yıl kabaca 4 santimetre genişleyen Atlantik Okyanusu’nun sonunda kritik bir boyuta ulaşacağını ve tekrar kapanmaya başlayacağını varsayıyordu. Ancak daha yeni keşifler, durumun böyle olmayabileceğini gösteriyor.

Atlantik’in kademeli olarak genişlemesinden yola çıkarak, bazı araştırmacılar, Amerika kıtasının batıya doğru sürüklenmesi ve Afrika, Avustralya ve Avrasya ile çarpışması ve sonunda Amasya’nın süper kıtasını oluşturması nedeniyle Pasifik Okyanusu’nun kapanacağını tahmin ediyor.

En son süper kıta, yaklaşık 335 milyon yıl önce bir araya gelen ve 200 milyon yıl önce Jurassic çağının başlangıcında parçalanmaya başlayan Pangea idi.

Amasia’da yaşam neye benzeyecek?

Şu anda, dünya üzerindeki yedi kıtanın coğrafi konumları, bu kara kütleleri üzerindeki ekosistemler üzerinde önemli etkilere sahip. İnsan kültürleri dahi bu koşullara göre şekilleniyor. Bu nedenle araştırmacılar bir sonraki süper kıtadaki yaşamın neye benzeyeceğini de merak etti.

Araştırmacılara göre, süper kıta oluştuğunda gezegenin büyük ölçüde farklı olması beklenebilir.

Araştırmanın  eşyazarlarından Profesör Zheng-Xiang Li, tüm dünyaya tek bir kıta kütlesinin hükmetmesinin, Dünya’nın ekosistemini ve çevresini önemli ölçüde değiştireceğini söyledi.

“Bildiğimiz şekliyle Dünya, Amasia oluştuğunda büyük ölçüde farklı olacak. Deniz seviyesinin daha düşük olması bekleniyor ve süper kıtanın uçsuz bucaksız iç kısmı, yüksek günlük sıcaklık aralıklarıyla çok kurak olacak…”

Bizim bilmediğimiz bir Dünya hali: Nedir bu süper kıtalar?

Son iki milyar yıldır Dünya’nın kıtaları, birçok kez bir süper kıta oluşturmak için çarpıştı. Süper kıta döngüsü olarak adlandırılan bu döngü, her 600 milyon yılda bir gerçekleşiyor ve dünyanın tüm kıtalarını bir araya getiriyor.

Pangea dağıldığında, kıtaların yavaş yavaş parçalanmasıyla Atlantik ve Hint okyanusları nihayetinde bugün bildiğimiz dünya haritasını oluşturdu ve Panthalassa süper okyanusunu da küçültmeye başladı.

Dinozorların Dünya’da dolaştığı zamanların en büyük okyanusu, şimdi bildiğimiz ismiyle Pasifik Okyanusu.

Yani, Pasifik Okyanusu olarak adlandırdığımız şey, Panthalassa adlı bir süper okyanusun kalıntısı. Ve bu okyanus birkaç yüz milyon yıldır yavaş yavaş küçülüyor.

Bu da birçok çalışmanın  bir sonraki süper kıtanın Pasifik’in kapanmasıyla oluşacağını önermesine yol açıyor.

Şu anda yılda birkaç santimetre küçülüyor ve yaklaşık 10 bin kilometrelik mevcut boyutunun kapanmasının 200 ila 300 milyon yıl alacağı tahmin ediliyor.

yüzlerce milyon yıl önceki en son süper kıta Pangea Proxima. Dünya bildiğimiz haline gelmeden önce, yani bir süper kıta halindeyken böyle görünüyordu.

“Kıtalar” olarak tanımladığımız çeşitli tektonik plakaların Dünya yüzeyinde hareket ettiği günümüz dünyasının aksine antik Dünya, tüm büyük kara kütlelerini olmasa da çoğunu bir araya getiren süper kıtalara ev sahipliği yapıyordu.

Önceki çalışmalar, süper kıtaların parçalanmadan önce yaklaşık 100 milyon yıl kadar kaldığını ve parçaların, başka bir döngüye başlamak için sürüklendiğini gösteriyor.

Yale Üniversitesi‘nden jeofizikçi Ross Mitchell, jeolojik kayıtların son 2 milyar yılda üç süper kıta var olduğunu ortaya koyduğunu söylüyor.

Bilinen en eski süper kıta Nuna, yaklaşık 1.8 milyar yıl önce bir araya geldi.

Bir sonraki Rodinia, yaklaşık 1 milyar yıl önce vardı ve en son Pangaea, yaklaşık 300 milyon yıl önce bir araya gelmişti. Süper kıtalar arasındaki uzun aralıklarda kıta büyüklüğünde veya daha küçük kara kütleleri, bugün olduğu gibi levha tektoniği yoluyla ayrı ayrı sürüklendi.

Bilim insanlarının bir toprak parçasının eskiden Dünya üzerinde nerede olduğunu anlamasına yardımcı olan rehberler ise kayalar.

Dikkatli analizler, kayaların yüz milyonlarca yıl önce bile, ilk soğuduklarında Dünya’nın neresinde olduklarını ortaya çıkarabilir. Çünkü kayalar katılaştıktan sonra – manyetik bilgilerin silindiği sıcaklığın üzerinde ısınmazlarsa-  paleolalitelerinin, yani Dünya’nın manyetik kutbundan ne kadar uzakta olduklarının kaydını tutar.

Mitchell, Nuna’dan önce süper kıtalar var olmuş olabileceğini de ekliyor: Manyetik kanıtlarını hala koruyan 2 milyar yıldan daha eski kayalar az da olsa var.

Bilim insanları genel olarak Nuna, Rodinia ve Pangea’nın var olduğu konusunda hemfikir olsalar da, her birinin Dünya’da tam olarak nerede bir araya geldiği güçlü bir tartışma konusu.

Bazı jeofizik modeller, sürüklenen kara kütlelerinin her döngüde Dünya yüzeyinde aynı noktada bir araya geldiğini öne sürüyor. Bazıları da, sürüklenen parçaların gezegenin karşı tarafında, önceki süper kıtanın ayrıldığı yerden 180 derece uzakta yeniden birleştiğini söylüyor. Mitchell ve meslektaşları ise 2012’de her bir süper kıtanın bir öncekinden yaklaşık 90° uzakta bir araya geldiğini söyledi.

1982‘de Amerikalı jeolog Christopher Scotese, 200 milyon yıl önce var olan Pangea’nın tek kara kütlesine çok benzeyen bir kıta hakkında spekülasyon yapan ilk bilim insanlarından biriydi.

1990‘ların sonlarında, İngiliz jeofizikçi Roy Livermore, Novopangae adını verdiği bir konfigürasyon önerdi. Burada tüm kıtalar, kutuptan kutba uzanan geniş bir kara kütlesi oluşturmak için birleşiyor.

Tüm bilim insanları hala bir sonraki süper kıtanın nasıl görüneceği veya nasıl oluşacağı konusunda hemfikir değil, ancak birçok simülasyonda Pasifik Okyanusu hala kapanmaya mahkum görünüyor.

Diğer bazı süper kıta simülasyonlarının aksine, bu yeni simülasyon Amasia oluştuğunda Atlantik Okyanusu veya Karayip Denizi’nin değil, Pasifik Okyanusu’nun yok olacağını öne sürüyor.

Yani son çalışmada Amasia, Pasifik’in kapanmasıyla okyanus kabuğunun üst tabakasının zayıflaması nedeniyle ortaya çıkıyor.

Aurica adı verilen başka bir süper kıta senaryosunda da, hem Pasifik hem de Atlantik Okyanusları sonsuza kadar kapandığı ve onların yerine yeni bir okyanus havzası ortaya çıkacağı öngörülüyordu.

Sonuç ne olursa olsun, kesin olan bir şey var: Dünya ve okyanusları milyonlarca yıl sonra bir daha asla eskisi gibi olmayacak.

 

You may also like

Comments

Comments are closed.