Yükselen enflasyon nedeniyle yıl içinde asgari ücretin yeniden belirlenmesi tartışmaları üzerine Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR), asgari ücretin enflasyon ve gıda enflasyonu karşısındaki durumunu, Avrupa ülkeleri ile karşılaştırması ve asgari ücretin güncellenmesi ilgili yasal durumu soru ve cevaplarla ele aldığı bir araştırma yayımladı.
Yayınlanan bültende, “Tarihin en yüksek asgari ücret zammı iddialarıyla yüzde 50,5’lik bir artışla 4.253 TL olarak belirlenen 2022 asgari ücreti daha yılın üçüncü ayında enflasyonun ve gıda enflasyonunun çok altında kaldı.
Hükümet yetkilileri, “Asgari ücretin zamanı aralık ayı”, “Asgari ücretli
enflasyona karşı korundu” gibi gerekçelerle asgari ücretin yeniden belirlenmesine karşı çıkıyor. Bu iddialar gerçeği yansıtmıyor” ifadeleri yer aldı.
Asgari ücretin enflasyona karşı korumadığını belirten DİSK-AR, 2021’de asgari ücretin yüzde 21,6’lık bir artış ile 2825,9 TL olarak belirlendiğini ve artışın enflasyonun yaklaşık 15 puan altında kaldığını belirterek “Kuşkusuz bunun önemli sebebi 2021’in son çeyreğinde artan enflasyon oldu” dedi.
2022 yılında asgari ücrete yapılan yüzde 50,4’lük ücret artışının ise yılın daha üçüncü ayında enflasyonun yaklaşık 10 puan altında kaldığı kaydedilen rapora göre, Tüketici Fiyat Endeksi’nden (TÜFE) yüksek seyreden gıda fiyatları artışına göre ise asgari ücret artışı çok daha düşük kaldı:
2018 Ocak ayını baz alarak yaptığımız hesaplamaya göre asgari ücret artışı birkaç ay hariç enflasyonun altında seyretti. 2018 Ocak ve 2022 Mart arasında geçen sürede asgari ücret endeksi genellikle gıda enflasyonu endeksinin altında kaldı.
Tarihin en yüksek asgari ücret artışı iddiası gerçek değil
2022 asgari ücret artışının tarihin en yüksek artışı olmadığını belirten DİSK-AR, “2022 zammının tarihin en yüksek zam oranı olduğunu söylemek gerçeklerle bağdaşmayan bir iddiadan ibarettir. Asgari ücret en az 15 kez yüzde 50’den fazla arttı” dedi ve şu bilgileri verdi:
“2022 yılı için net asgari ücrete yüzde 50,4’lük ve brüt asgari ücrete ise yüzde
39,9’luk bir zam yapıldı.
1976’dan bu yana özellikle enflasyonun ve pahalılığın olduğu dönemlerde, brüt asgari ücrete 20 kez yüzde 40 ve üzerinde zam yapıldı. Net asgari ücrete ise 15 kez yüzde 50’nin üzerinde zam yapıldı.
1996, 1997 ve 1998 yıllarında ise brüt asgari ücret yüzde 100’ün üzerinde zamlandı. ”
Türkiye’nin 328 euro ile Avrupa’nın en düşük asgari ücretli ikinci ülkesi olduğu kaydedilen araştırmada, 2012 ve 2022 arasında yıllık ortalama asgari ücret artışına göre Türkiye’de asgari ücretinin euro bazında yılda ortalama yüzde 1 oranında azaldığı görüldüğü de eklendi.
Asgari ücretin güncellenmesinin önünde yasal bir engel yok
Asgari ücretin yıl içinde yeniden belirlenmesi için yasal değişikliğe ihtiyaç olduğu yönünde iddiaları iddia doğru olmadığını belirten DİSK-AR “Artan pahalılık ve zamlar karşısında işçilerin alım gücünün korunması amacıyla asgari ücrete zam yapılmasının karşısında hukuki bir engel bulunmuyor” dedi.
Raporda, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 39. maddesinde “iş sözleşmesi ile çalışan ve bu Kanun kapsamında olan ve olmayan her türlü işçinin ekonomik ve sosyal durumlarının düzenlenmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığı ile ücretlerin asgari sınırlarının en geç iki yılda bir belirlenebileceği” belirtildiğinin altı çizildi.
Yasa metninden açıkça görüleceği üzere asgari ücret “en geç iki yılda bir” belirlenebilir. Dolayısıyla iki yıl dolmadan asgari ücretin yeniden belirlenmesini engelleyecek herhangi bir kısıtlayıcı hüküm bulunmuyor.
DİSK-AR, açıklamada “Bakanlığın, Komisyonu her zaman toplantıya çağrılabileceğini ve asgari ücret yeniden belirlenebileceğini, asgari ücretin yılda bir defa saptanmasıyla ilgili bir kural olmadığını vurgulayarak, “Enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde asgari ücret yılda birden fazla zam yapılarak belirlenebilir”i fadelerini kullandı.
2015 öncesinde yılda birkaç kez belirlenmesi yaygındı
Asgari ücretin 1990’lardan bu yana yılda birden fazla belirlendiği örnekleri de derleyen DİSK-AR, “2015 öncesinde bazı yıllarda asgari ücret altışar aylık olarak saptanırken bazı yılarda ise Komisyon yılda iki kez toplandı. Dolayısıyla 2015 öncesinde yılda birkaç kez asgari ücret saptanması yaygın bir uygulamadır” dedi.
Raporda ayrıca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın asgari ücretin yılda birden çok belirlendiğine ilişkin ayrıntılı veriler paylaştığı da belirtildi.
