[COP28] Zirvenin üçüncü gününde gündem yenilenebilir enerji, yeni mali katkılar

Birleşik Arap Emirlikleri‘nin Dubai kentinde süren BM İklim Değişikliği 28. Taraflar Konferansı (COP28 ), üçüncü gününe girdi.

Bugünkü (2 Kasım Cumartesi) oturumlarda ülkeler ve petrol şirketleri, küresel ısınmayla mücadelede büyük ilerleme sözü verdi. 100 ülke, yenilenebilir enerji kullanımını 2030 itibarıyla üç katına çıkarmayı taahhüt etti.

Ayrıca Aramco‘nun da aralarında bulunduğu 50 petrol ve doğalgaz şirketi de 2050 itibarıyla, küresel ısınmaya neden olan gazlara ek yapmayı durdurma vaadinde bulundu.

Vaatler yalnızca karbon emisyonunu kapsıyor. Fosil yakıtlar söz konusu vaatler içinde yer almıyor. Bu nedenle çevreciler ülkelerin ve şirketlerin verdikleri bu sözlerin küresel ısınmayla mücadelede yeterli olmayacağını savunuyor.

Kayıp ve zarar fonuna yeni destekler

Zirvenin ilk gününde açıklanarak, özellikle iklim krizine karşı dezavantajlı ülkelerin memnuniyetle karşıladığı Kayıp ve Zarar Fonu‘na desteklerin açıklanmasına üçüncü gün de devam edildi.  Kanada fona 16 milyon dolarlık destek açıkladı. Hollanda fona 15 milyon dolar, ülke finansman düzenlemeleri için de 25 milyon dolarlık destek verecek. Slovenya 1,5 milyon Euro, İtalya da 100 milyon Euro taahhütte bulundu. 

COP28’in üçüncü gününde Dünya İklim Eylem Zirvesi de düzenlendi. Zirvede konuşan COP28 Başkanı Sultan Al Jaber, sektörler arası iş birliğini artırmayı ve sağlık sektöründeki emisyonları azaltmayı amaçlayan iklim-sağlık finansmanını 123 ülkenin onayladığını duyurdu.

Bugün 2023 Zayed Sürdürülebilirlik Ödülleri de sahiplerine teslim edildi.

Yenilenebilir hedefi

Başkan Al Jaber ve Uluslarası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol, dün  40’tan fazla ülke ve büyük CEO tarafından desteklendiğini söyledikleri bir bildiri yayımlayarak 2030 yılına kadar 11,000 GW’a ulaşma ve yıllık enerji verimliliği iyileştirmelerini iki katına çıkarma hedefi etrafında fikir birliği olduğunu açıklamıştı.

Erken hedefler sonuca etki edecek mi? 

Zirvenin hemen ilk günlerinde kayıp-hasar fonu ve yenilenebilir enerji konusunda sağlanan ilerlemeler COP28 düzenleyicileri ve katılımcılarını memnun ettik. Ancak uzmanlar ikinci yarının daha zor geçeceğini söylüyor.  Al-Jaber’in “büyük bir zafer” için Küresel Durum Değerlendirmesi’nde ortaya konan talepleri karşılayacak bir anlaşma yapması gerektiğine işaret ediliyor. Bunun ana başlığının da fosil yakıtları aşamalı olarak ortadan kaldıracak ve x3 temiz enerji hedefini net bir hesap verebilirlik mekanizmasına sahip bir BM metnine yerleştirecek bir plan ve tüm sektörleri ve gazları kapsayan ulusal iklim planları olması gerekiyor.

Kim ne istiyor? 

İlk taslak “Küresel Stok Sayımı” metni Cuma günü saat 02:00’de yayımlansa da henüz anlaşma için erken. Katılımcıların mevcut pozisyonları ise şöyle:

• Çin: Spesifik, sektörel hedeflere (enerji) karşı çıkıyor; ticari tedbirlerin (CBAM) ele alınmasını istiyor.
• Suudi Arabistan: Fosil yakıt ve enerji referanslarına karşı çıkıyor; IPCC‘nin verilerini sorguluyor, CCS‘yi (karbon yakalama ve depolama) destekliyor.
• AILAC (Latin Amerika): Fosil yakıtların kullanımdan kaldırılması için bastırıyor.
• ABD: 2.1C için daha geniş tabanı zorluyor; CCS yanlısı; fosil yakıtlar konusunda pozisyonu mesafeli.
• AB: Azaltılmamış fosil yakıtların aşamalı olarak sonlandırılmasını, x3 temiz enerjiyi, CCS’nin sınırlı kullanımını, NDC‘lerde (Ulusal Katkı Beyanı) sektörel eylemi savunuyor.
• Küçük Ada Ülkeleri (AOSIS): IPCC’nin verilerine ve bilim tavsiyelerine odaklanılmasını, iklim krizinin etkilerinin giderilmsine yönelik daha fazla nakit ve fosil yakıtların aşamalı olarak azaltılmasını talep ediyorlar.
• Afrika Grubu: Adil ve hakkaniyetli enerji geçişi, finansmana erişim ve CBAM endişeleri için durum tespiti yapmak istiyorlar.
• Brezilya: CBAM’ın endişelerini yineleyerek, daha zengin ülkelerin sera gazı kesintileri ve nakit konusunda liderliği savunuyor.

Sınırda Karbon Mekanizması

Ticaret ve Sınırda Karbon Mekanizması’nın (CBAM) halihazırda büyük borç yükleriyle mücadele eden ülkeler üzerindeki etkisi gündemde giderek daha fazla yer tutuyor. AB, Birleşik Krallık ve ABD için bu, yerel endüstrileri korumak ve değişimden yararlanmak için tasarlanmış önemli bir politika önlemi. Ancak Eylül ayındaki Nairobi İklim Deklarasyonu‘nun da açıkça ortaya koyduğu gibi, birçok Afrika ülkesi bunun ‘adil ve eşit şartlarda’ rekabet etmelerini engelleyeceğini düşünüyor.

Rakamlarla COP

• 598 milyon dolar: COP28’de şu ana kadar yapılan kayıp ve hasar taahhütleri (Man City’nin değerinden hala 300 milyon dolar daha az)
• 14 milyar $: AFDB tarafından desteklenen Afrika Adaptasyon Hızlandırıcısı kapsamında adaptasyon için.
• 15.5 milyar dolar: Vietnam’ın JET-P Kaynak Mobilizasyon Planı.  (gaz dahil)
• 16 milyar dolar: COP başladığından beri küresel petrol ve gaz endüstrisinin net geliri. Fransa, Kenya, Barbados, Antigua ve Barbuda ve İspanya bunun temiz yatırımlar için nasıl kullanılabileceğini düşünüyor.

BAE’nin iklim notu

Görüşmeler sürerken, BAE çalışanlarının ülkenin kendi iklim planlarını gözden geçirmeleri gerekebilir. Climate Action Tracker‘daki uzmanlar BAE’nin notunu ‘kritik derecede yetersiz’ olarak revize etti. Bunun nedeni, F-gaz (klima) emisyonlarına ilişkin tahminlerin önemli ölçüde yüksek olması. ADNOC‘un Hail & Ghasha açık deniz gaz sahalarını geliştirmek için ekim ayında yaptığı 17 milyar dolar değerindeki sözleşmeler de bu konuda yardımcı olmuyor. CAT yıllık COP güncellemesi 5 Aralık’da  yapılacak.

COP danışmanı istifa etti

Eski Marshall Adaları Başkanı Hilda Heine, BBC’nin BAE’nin 2023’te petrol ve gaz anlaşmaları yapmak için iklim ikili anlaşmalarını kullandığına dair ifşaatlarının ardından COP28 danışma komitesini terk eden ilk kişi oldu. Al Jaber’e yazdığı mektupta “Bu eylemler COP başkanlığının ve bir bütün olarak sürecin bütünlüğüne zarar vermektedir” dedi. COP28 yetkilileri ise medyaya gönderdikleri e-postalarda BBC’yi suçladı:  “Bu süreç boyunca tamamen açık, net ve dürüst olduk ve doğrulanmamış haberlerin ekibimizi etkilediğini görmek utanç verici.”

Metan hibeleri

ABD İklim Elçisi John Kerry ve Başkan Yardımcısı Colisha Harris de Dubai’de görüşmelere katılıyor.  Ülkeler, hayır kurumları ve endüstri, metan azaltımı için 1 milyar doların üzerinde hibe finansmanı açıkladı: Bu, özellikle gelişmekte olan ülkelerde emisyonları #GlobalMethanePledge doğrultusunda azaltmaya yönelik küresel eylemi katalize edecek.

Kerry sosyal medya hesabından şu değerlendirmeyi yaptı: “Metan ve diğer CO2 olmayan emisyonlar mevcut ısınmanın yarısından fazlasına neden oluyor, ancak küresel ilginin yarısından çok daha azını görüyor. COP28 Başkanlığı, ülkelere tüm sektörlerdeki sera gazlarını Paris Anlaşması hedeflerine dahil etmeleri ve CO2 dışı azaltımları hızlandırmaları çağrısında bulundu.”

İran konferansı terk etti

İsrail ve Hamas savaşıyla ilgili gerginlik dün (1 Aralık Cuma)  iklim zirvesine de sıçradı ve İran heyeti İsrail Cumhurbaşkanı Herzog‘un gelişi nedeniyle konferansı terk etti. IRNA haber ajansına göre İran, Herzog’un varlığı “bu konferansın amaç ve ilkelerine aykırı” buldu. Herzog’un COP28 konuşması ise Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Irak Cumhurbaşkanı Abdüllatif Reşid’in konuşmaları gibi çatışmaya odaklandı.

Hastaneler tehdit altında

Dün akşam yayımlanan analize göre, fosil yakıt enerjisine güvenmek, hastanelerin en çok ihtiyaç duydukları hava felaketleri sırasında kapanmakla karşı karşıya kalmalarına neden olabilir. İklim riski analiz firması XDI tarafından yapılan çalışma, 200.000 küresel hastaneye yönelik aşırı hava tehditlerinin ısınmanın devam etmesiyle nasıl artacağını inceliyor.