Su, hava, toprak gibi tohumlar da müşterek doğal varlıklardan… Hintli çevre aktivisti ve gıda egemenliği ve küreselleşme konularında sayısız eser vermiş olan Vandana Shiva’nın yazdığı Tohumun Hikâyesi kitabında dediği gibi “tohum yaşamın başlangıcı ve kaynağı”… Tohumlar, sadece insan için değil, çeşitli organizmalar için de besin kaynağı… İçinde binlerce yılın deneyimini barındıran bir kültür mirası. Tohum hasatları sadece tarıma dair bilgilerin değil, o yöreye ait hikâyelerin de nesilden nesile aktarıldığı bir kültürel şölen aslında…
Böylesi bir canlılığı içinde barındıran tohum tüm gezegene ait bir doğal varlık. Ama Vandana Shiva’nın senelerdir bizlere anlatmaya çalıştığı, her platformda karşısında durduğu şekilde küresel şirketler, gerek patent haklarıyla, gerek GDO’lu (genetiği değiştirilmiş organizma) ürünlerle bu canlılığı yok etmeye çalışıyor. Fikri mülkiyet haklarının bir sonucu olan patent haklarıyla tüm gezegene ait olan, hiç kimsenin üzerinde diğerlerini dışlayıcı bir hak iddia edemeyeceği tohumlar küçük bir azınlığın malı haline geliyor. Çiftçilerin bu kadim değerlere erişimi imkânsız hale geliyor. GDO’lü ürünlerle beraber ise, hem toprakta yaşayan küçük organizmaların, hem de bizlerin sağlığı bu ürünlerin içerisindeki toksinler nedeniyle ciddi şekilde bozuluyor. Verimliliği arttıracağı iddiasıyla ortaya çıkan Yeşil Devrim ise sadece ticari değeri yüksek ürünlerin ekimini teşvik ederek tohum çeşitliliğinin altını oyuyor. Binlerce yılın çeşitliliğinin yerini tek tip ürünler alıyor.
Tüm bu sorunların karşısında Shiva, Tohumun Hikâyesi kitabında endüstriyel tarım değil, yerel tarım diyor. Tohum diktatörlüğünün karşısına tohumların özgürlüğünü koyuyor. “Şirketler tarafından tohumlara el konulması bir insan hakkı ihlalidir” diyor. Tohumu savunmanın, kültürel mirası, kadim değerleri ve haklarımızı savunmak olduğunu gözler önüne seriyor. Tohumları serbestçe değiş-tokuş edebileceğimizi savunuyor. Hatta kitabımızda bu amaçlar doğrultusunda tohumların sesi olan çeşitli insanlara kulak kabartıyor. Ve Vandana Shiva’nın kendisi de tohumların sesi olmak için kurulmuş olan Uluslararası Navdanya Derneği’nde yer alıyor. Hatta kendisi bu derneğin kurucusu…
Kitabımız sadece sorunları sıralamakla kalmıyor; bizlere neler yapabileceğimiz konusunda fikirler sunuyor. Ama en başta tohumlara sahip çıkmaya bu kitabı okumakla başlayalım. Sonra, kimbilir kendimizden başlayarak belki biz de tohumların sesinden biri oluruz?
Yazar: Vandana Shiva
Resimleyen: Allegra Agliardi
Çeviren: Ayşe Caner
Yayınevi: Yeni İnsan Yayınevi
