[Bir şarkının hikayesi] Middle of the Night/ Elley Duhe

Müzik dünyasında çok sık da olmasa, eserlerin  çalıntı olması ile ilgili davalara rastlanır. Hele ki o eser çok popüler olup sahibine büyük bir şöhret ve milyonlarca dolara varan gelir sağlıyorsa, söz konusu esere esin kaynağı olabilecek benzer melodilerin hak sahipleri dava açmaktan çekinmez. Bazen bu davalar eserin yayınlanmasından yıllarca sonra açılabildiği gibi, ardı ardına birkaç davaya konu oldukları da görülebilmektedir.

Bugüne kadar yazılmış en iyi şarkılardan biri olarak kabul edilen, “Stairway to Heaven” da böylesi bir davaya konu olmuştu. Led Zeppelin tarafından şarkının 1971’de yayınlanmasından 43 yıl sonra, 2014 yılında gruba karşı, şarkı girişindeki gitar rifini Spirit adlı Amerikalı bir grubun” Taurus” adlı şarkısından çaldıkları gerekçesiyle telif hakları ile ilgili bir dava açılmıştı.

Bahis konusu olan tüm zamanların en güzel gitar riflerinden biri olarak kabul edilen “Stairway To Heaven”ın gitar rifi olunca, dava yazılı ve görsel basına konu olmuştu.

Taurus, Stairway to Heaven’a karşı

Jüri üyeleri, grubun solisti Robert Plant’in  ve gitaristi Jimmy Page’in şarkıyı daha önce duymamış oldukları yönündeki ifadelerini, “şarkının ulaşılabilir olduğu” gerekçesi ile yeterli bulmasa da müzikologların kanıtları daha ikna edici olmuştu. Mahkemede ifade veren uzmanlar her iki şarkıda da kullanılan akor inişlerinin yüzyıllardır yaygın olan bir kalıp türü olduğu yönündeki tezlerini örneklerle de güçlendirince  Led Zeppelin, 2016 yılında davayı kazandı. Ancak jüri üyelerine mahkeme süresince “Taurus“u dinleme izni verilmediği gerekçesi ile ikinci bir davanın önü açılmış ve en nihayetinde 2018’de, beş yıllık dava süreci ikinci kez Led Zeppelin lehine sonuçlanmıştı.

Günümüzün en sevilen ozanlarından biri olan Ed Sheeran ise Led Zeppelin kadar şanslı olmadı.

2014’de yayınladığı “X” albümündeki parçalardan biri olan “Photograph” o tarihe kadar sanatçının en önemli hit parçalarından biri olmuştu. Ancak 2016 yılında sanatçıyı sevimsiz bir sürpriz bekliyordu. 2012 yılında “X Factor” yarışmasını kazanan  Matt Cardle’ın “Amazing” adlı şarkısının söz ve beste yazarları, iki şarkının nakarat bölümünde 39 özdeş notayı paylaştıkları iddiası ile Ed Sheeran aleyhine 20 Milyon dolarlık bir dava açtı. Sheeran’ın avukatları uzlaşma yoluna gitmeyi  tercih etti ve davacı tarafa telif haklarından belli bir pay vermek sureti ile davayı sulhla sonuçlandırdılar.

Beethoven, 1970’li yıllarda yaşasaydı, John Lennon’a “Because”u bestelerken “Ayışığı Sonatı”ndan esinlendiği için dava açıp telif hakkı alır mıydı bilinmez ama Rock gruplarının klasik eserlerden esinlendikleri tek örnek de “Because” değildi.

İnsanların kulağında yer etmiş güzel bir melodiyi kullanarak bir şarkıyı kolay sevdirmenin  farklı yollarından biri de  şimdilerde “sample kullanmak” olarak adlandırılan yöntem.

“Sampling” (Örnekleme ) önceden hazırlanmış ses kaydının belli bir parçasını başka bir kayıtta tekrar kullanmak olarak tanımlanabilir.

Türkiye’den “sampling”ler

Özellikle hip- hop ve elektronik müzikte oldukça fazla kullanılan bu yöntemi David Guetta ve Duft Punk gibi isimler çok kullanıyor. Türk sanatçılarının eserlerinin de yabancı gruplar veya şarkıcılar tarafından sample olarak kullanıldığı birçok örnek mevcut. Selda Bağcan’ın “İnce İnce”si 2015’te Dr. Dree tarafından kullanıldı. Sezen Aksu’nun “Hadi Bakalım”ı, Candan Erçetin’in “Elbette”si, MFÖ’nün “Adımız Miskindir Bizim”i de sample’lama tekniğinden nasibini alanlar arasında.

Bu tekniğin çok güzel kullanıldığı örneklerden biri de Madonna’nın en iyi şarkılarından biri olan ve 2005 yılında kaydettiği “Hung Up” ta, ünlü İsveç grubu ABBA’nın  1979 tarihli “Gimme Gimme” adlı şarkısının giriş melodisini neredeyse şarkının tamamında kullanmasıdır. Bu denli belirgin bir “örnekleme” için Madonna’nın ABBA’ya önemli bir telif hakkı ödemiş olması olasıdır.

Bugünlerde radyolarda sık sık çalınan, Amerikalı genç şarkıcı Elley Duhé’nin “Middle Of the Night” adlı şarkısındaki örnekleme de en az Madonna’nınki kadar başarılı olmuş gözüküyor.

Parçanın başarısındaki  aslan payını, şarkıda sample olarak kullanılan ve 130 yıl önce İsaac Albeniz tarafından yazılmış “Asturias (Leyenda)” adlı esere vermek oldukça adil olacaktır.

“Asturias (Leyenda)” orijinalinde piyano için yazılmış olsa da klasik gitar repertuvarının en önemli eserlerinden biri olmuştu. “Leyenda” daha önce heavy metal grubu Iron Maiden tarafından “Mother Russia” adlı şarkılarında kullanılmıştı. Ancak Elley Duhé parçanın özünü bozmadan tüm melodiyi  hem girişte, hem finalde,  hem de arka planda kullanarak ya da diğer bir deyişle “Leyenda” nın hakkını vererek, şimdiden “Spotify Global Top 50” listesinde 20.sıraya yerleşmeyi başardı.

Şarkı Duhé ve İngiliz şarkı yazarı Sam Romans tarafından 2020 yılında yazılmış ve kaydedilmişti. “In the Middle Of The Night”, Elley Duhé’nin gece yakınlığına duyduğu özlemi anlattığı bir rock baladı idi. Şarkı ilk çıktığında yeterli ilgiyi görmese de 2021 yılında TikTok uygulaması imdadına yetişmiş ve milyonlarca kere izlenen farklı videolarla şarkı viral olunca, listelerde üst sıralara tırmanmaya başlamıştı. Bu sayede de genç kuşak Albeniz’in bu eşsiz eseri ile tanışmış oldu.

Örnekleme tekniği geçmiş dönemlerle kıyaslandığında yaratıcılık yönünden oldukça sıkıntı çeken müzik dünyasına,  sonsuz bir kütüphane sunuyor ve “yavaşça kurumakta olan bir nehire toprağın altından can veren bir su kaynağı” gibi, günümüz müziğine nostaljik ama  hiçbir zaman solmayacak renkler katmaya devam ediyor.

Kaynakça

• Gardner E. Ed Sheeran Gives Up Part Ownership of “Photograph” in Settling Copyright Lawsuit, 10.04.2017
• Led Zeppelin’s Stairway to Heaven copyright battle is finally over, 05.10.2020
• London A. Middle of the Night by Elley Duhé, 31.01.2022
• Karakaş Ö., Türkçe Şarkılardan Alınmış Sample’larla Yapılan 22 Yabancı Şarkı, 25.08.2015
• Tezvaran O., Sample:Yaratıcılık mı? Hırsızlık mı?, 18.12.2019
• Songfacts, “Middle Of The Night”