Bir mücadelenin zaferi: HPV aşısının ücretsiz yapılması önündeki engel kalktı

En yaygın cinsel yolla bulaşan viral enfeksiyon olan HPV (Human Papillomavirus Infection) aşısının Türkiye’de ücretsiz olarak yapılmasının önündeki engel kalktı.

Rahim ağzı kanserine de yol açan HPV enfeksiyonuna karşı aşılamayla, oranı yüzde 100’e kadar varan bir önlem almak mümkün. Ancak aşının üç dozunun tutarı 3 bin TL’yi buluyor. Yıllardır HPV aşısının ücretsiz olması için sivil toplumdan ve bireylerden mücadele örnekleri sergileniyor; bu kimi zaman bir imza kampanyası, kimi zaman da yargıya taşınan davalar şeklinde oluyor.

Avukat Hakları Grubu İzmir’den Avukat Banu Aşkın İnce’nin, asil olarak açtığı davayla HPV aşılarının Ulusal Aşılama Programı’na alınması için Sağlık Bakanlığı’na yapılan başvurunun reddinin iptali istenmişti. Türkiye’de bir ilk olma özelliği taşıyan söz konusu iptal davasında Mahkeme, Sağlık Bakanlığınca verilen reddin iptaline karar verdi. Böylece aşıların ücretsiz yapılmasının önündeki engel ortadan kalkmış oldu.

‣Araştırma: HPV aşısı rahim ağzı kanserini yüzde 90’a yakın bir oranda önlüyor

Fotoğraf: -soldan sağa- Av. Elif Denizli, Av. Necmiye Ece Uncu Danyıldız, Av. Banu Aşkın İnce (davayı asil olarak açtı) ve Av. Oğuzhan Aslan.
– Avukat Hakları Grubu İzmir

‘Türkiye’nin bir ucundan diğerine tüm kadınlar eşit, özgür ve sağlıklı olana kadar…’

Kararla ilgili Yeşil Gazete’ye konuşan Banu Aşkın İnce, bu süreçteki mücadelelerine şöyle ışık tuttu:

“HPV aşılarının ulusal aşılama programına alınması için Avukat Hakları Grubu İzmir olarak Sağlık Bakanlığı’na yaptığımız başvurumuzun reddedilmesi üzerine açtığımız Türkiye’deki ilk iptal davasında mahkemece idari işlemin iptaline karar verilmesi ile bu aşıların ücretsiz yapılmasının önündeki engel ortadan kalkmış oldu.

Kararın başta kadınlarımız olmak üzere tüm vatandaşlarımız için önemi büyük. Önlenebilir hastalıkların ve ölümlerin önüne geçilmesi, tüm vatandaşlarımızın sağlıklı bir yaşam sürmesi için elimizden geleni yapmaya devam edecek, Türkiye’nin bir ucundan diğerine tüm kadınlar eşit, özgür ve sağlıklı olana kadar insan hakları alanındaki mücadelemizi sürdüreceğiz.”

‘Artık baştan ücret ödemeye gerek kalmayacak’

Avukat Hakları Grubu İzmir tarafından yapılan açıklamada ise kararın önemine şu sözlerle değinildi:

“Bugüne dek evvela aşılar ücreti ödenip alınıyor, akabinde iş mahkemesinde SGK aleyhine ücret iadesi için dava açılıyordu. Ancak bu maddi imkana sahip olmayan vatandaşlarımız aşıyı temin edemiyordu. Artık baştan ücret ödemeye gerek kalmayacak.

Sağlık Bakanlığı 30 gün içinde kararın gereklerini yerine getirmek adına işlem tesis etmek durumunda. Aşının ulusal programa alınmasıyla birlikte önleyici sağlık hizmetinden yararlanma hakkı tüm yurttaşlarımız için eşit olarak uygulanabilecek.”

2018’de 43 milyon vaka

Rahim ağzı kanseri önlenebilen ve erken tanı konduğunda tedavi edilebilen bir hastalık. ABD Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi’nce (CDC) en yaygın cinsel yolla bulaşan viral enfeksiyon olduğu belirtilen HPV’nin (Human Papillomavirus Infection) 2018’de yaklaşık 43 milyon vakası olduğunu ve bunların çoğunun 10’lu yaşların sonları ve 20’li yaşların başında olan insanlarda olduğu bildiriliyor.

HPV enfeksiyonunun bazı türleri genital siğillere neden olurken bazıları da kanserlere sebep oluyor. Ancak HPV enfeksiyonunu yüzde 100’e kadar önleyici aşılar bulunuyor. HPV tüm cinsiyet gruplarında görülebiliyor.

2020’de 342 bin ölüm

Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre; rahim ağzı kanseri 2020’de tahmini olarak 604 bin yeni vaka ve 342 bin ölümle dünya çapında kadınlar arasında en yaygın dördüncü kanser. 2020’de dünya çapındaki yeni vakaların ve ölümlerin yaklaşık yüzde 90’ı ise düşük ve orta gelirli ülkelerde meydana geldi.

‘Aşı, Anayasal bir hak’

Avukat Hakları Grubu İzmir’den davaya Av. Elif Denizli, Av. Necmiye Ece Uncu Danyıldız, Av. Banu Aşkın İnce ve Av. Oğuzhan Aslan katıldı. Savunmada ülkede rahim ağzı kanserine karşı tarama faaliyetlerinin yaygınlaştırılması ve aşının ekonomik değerlendirmeleri gibi çalışmaların literatürde yeterli seviyeye gelmesinin gerekliliğine değinildi.

HPV aşılarının Ulusal Aşı Programı’na alınması ve ücretsiz olması istemiyle yapılan başvurunun, Sağlık Bakanlığınca reddine 1 Kasım 2021’de karar verilmişti.

Dünya genelinde 45 yaş altındaki kadınlarda en sık görülen ikinci kanser türünün rahim ağzı kanseri olduğu, bu kadar yaygın bir kanser türü ile mücadele için rahim ağzı kanseri aşısı uygulamasının oldukça önem arz ettiği, cinsel hayatı henüz başlamamış bir kadın ya da HPV virüsüne hiç sahip olmayan bir kadına aşı yapılması durumunda Tip 16 ve Tip 18 olarak geçen ve kansere neden olan virüslere karşı yüzde 100 oranında koruma sağladığı, rahim ağzı kanseri riskini yüzde 90 oranla ortadan kaldıran dava konusu aşıya erişimin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı her çocuk ve kadının Anayasal bir hakkı olduğu, hukuka ve mevzuata aykırı olduğu ileri sürülerek iptali istendi.

‘Birçok kadın aşıyı olmak istese de maddi imkânsızlık nedeniyle aşıya ulaşamıyor’

Avukat Banu Aşkın İnce, neden böyle bir dava açmaya gerek duyduklarını ise verilere dayandırarak açıklıyor:

“Rahim ağzı kanseri önlenebilir ve erken tanı konduğunda tedavi edilebilir bir kanser. Her yıl yaklaşık 14 milyon kişinin bu virüs ile enfekte olduğu tahmin ediliyor. Yani bir kişinin ömür boyu bu virüs ile karşılaşma olasılığı ise neredeyse yüzde 80.

Dünya Sağlık Örgütü, yakın zamanda bu kanseri elimine etmek üzere bir strateji planı geliştirdi. Ancak ülkemizde HPV aşıları Ulusal Aşılama Programı içinde olmadığı için ekonomik durumu aşının maliyetini karşılamaya elverişli olmayan vatandaşlarımız söz konusu aşılardan mahrum kalıyor. Dava konusu aşı sigorta kapsamına da alınmıyor. Bugün üç doz aşının maliyeti ise 3 bin TL olarak ifade ediliyor. Birçok kadın aşıyı olmak istese de maddi imkânsızlık nedeniyle aşıya ulaşamıyor.”

‣HPV aşısı herkes için ücretsiz olsun

Bakan Koca’dan yerli HPV aşısı açıklaması

Öte yandan Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, dün TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu‘nda bakanlık bütçesinin görüşmelerinde yaptığı konuşmada yerli HPV testlerinin kullanılacağını söylemişti. HPV aşılarına dair çalışmaların bulunduğunu ve belirlenen bir grupta aşılanmaya başlayacağını açıkladı. Koca, Sağlık Bakanlığı bütçe görüşmelerinde şu açıklamada bulundu:

“HPV aşısıyla ilgili uygulanacak test kitleri için, Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığımızı görevlendirdik. Ülkemizde, altyapıyı da değerlendirerek yerli üretim HPV kitinin kullanıma alınmasını sağlayacağız, bir ayı geçmeden tarama testimiz yerli olarak devreye girecek.

HPV aşısının uygulanması konusunda da bir çekincemiz asla yok ancak ülkemizin sosyal gerçekliklerinden kopuk kararlar alınmasının kimseye de bir faydası yok. Bu açıdan, yaptığımız planlamaya göre, yaş gruplarını ve medeni hâl durumlarını dikkate alan bir plan hazırlığındayız; belirlenen bir grupla aşılamaya başlayacağımızı ve kapsamını kademe kademe genişleteceğimizi ifade etmek isterim.”