Bir KOSKS (Kış ortası su kuşu sayımı) hikayesi: “Sayıyonuz da n’oluyo?” – Belemir Canbek

Etrafımıza dikkatli bakmamız gereken günlerdeyiz, KOSKS geldi.Her sene uğrayıp bizi yalnız bırakmayan Kış Ortası Su Kuşu Sayımı günlerindeyiz. KOSKS,ülkemizde 1967 yılında yurtdışından gelen kuş gözlemciler ile başlamış olan, 2004’ten itibaren Doğa Derneği‘nin aracılığıyla ve Türkiye’deki kuş gözlem topluluklarıyla beraber gerçekleştirilen bir alan izleme çalışması.

Foto: Emrah Çoraman

Bu sene de Ocak ayının 17’sinde başlayıp 29’unda sonlanan bu çalışma, bize ülkemizde kışlayan sulak alan kuşlarını tanıtmayı amaçlıyor. Şu sıralar hazır havalar da soğumuş iken eline dürbünü almış birkaç kuş gözlemciyi sulak alan çevresinde görebilirsiniz. Bu alan deniz olabilir, tatlı ya da acı göl olabilir, yapay ya da doğal yollarla oluşmuş büyük su birikintileri olabilir.Yeter ki soğuk olsun,kış olsun ve su olsun. Asıl önemlisi,  etrafımıza biraz daha dikkatli baktığımız takdirde dürbünlü insanlardan daha fazla anlam ifade eden su kuşlarını görebiliriz. Flamingolardan pelikanlara, yağmurcunlardan kumkuşlarına, ördeklerden balıkçıllara birçok su kuşu tüm farklılıklarıyla ve tüm endamlarıyla bizleri bekliyor. Gelsinler de benim burada olduğumu görsünler diye gün doğumundan batımına değin sulak alanlarda poz verircesine duruyor bu kuşlar.

KOSK bu sene Ocak ayının 17’sinde başlayıp 29’unda sonlandı

Türkiye’de toplamda 465 farklı tür kuş gözlemlenebiliyor. Türkiye coğrafi konumundan ötürü önemli tür çeşitliliği ve endemizme sahip. Bu verimli yapısından dolayı kuş ve diğer türler için de vazgeçilmez noktalardan birisi. Halihazırda böyle bir yapı var iken koruma çalışmalarını da yürütmek daha kolay olmalı desek de ne yazık ki kuş gözlemciler de çoğu doğa korumacılar gibi tanınmadıkları için yaptıklarının önemi de pek bilinmiyor.

Bir alanı korumanın birçok yolu vardır. Bu yollardan birisi de türleşme olan bölgeleri belirleyip ona göre bir alan koruma çalışması başlatmak. Sulak alan kavramını bu koruma çalışması altında daha iyi irdeleyebiliriz. Bu terim Türkiye 1994’ten beri tarafı bulunduğu 1971 Uluslararası Ramsar Sözleşmesi ile belirlenmiş durumda.

KOSKS’a (Kış Ortası Su Kuşu Sayımı) geldiğimizde ise, bu sayım her sene soğukların yoğunlukta olduğu dönemlerde birçok su kuşu Türkiye’ye göç etmişken yapılıyor, özellikle de ördekler. Türkiye’nin toplamda 75 alanında KOSKS çalışması yapılıyor.Bu çalışmalar tek bir elde toplanarak bir rapor oluşturuluyor. Geçmiş yıllardaki veriler, sıcaklıklar göz önünde bulundurularak bir değerlendirme yapılıyor. Bu değerlendirme yurtdışındaki çalışmalarla kıyaslanıyor ve bu kıyas sonucunda nesli tehdit altında olan bir tür var ise ve bu kuş bu sayım yapılan alanların birinde üreme, kışlama gibi herhangi bir önemli aktivitede bulunuyorsa alan koruma çalışmaları başlıyor. Bu alan artık “ÖKA” yani Önemli Kuş Alanı ilan ediliyor.

Foto: Sercan Bilgin

İklim Değişikliği ve Yasak Avlanma

Bu sene yaptığımız KOSKS’tan da birkaç tümce aktarmak istiyorum. Öncelikle ilk göndermem sayın iklim değişikliğine; Ocak ayının ortasında yukarıda da bahsettiğim tarihlerde gerçekleştirdiğimiz KOSKS’lardaki sıcaklık en fazla 2-3°C olurken bu sene 18°C’yi buldu. Çok soğuklarda ülkemizde bulunan Pufla, Kara Ördek, Pasbaş Patka vb. birçok tür hatta daha kolay görebileceğimizi düşündüğümüz Su Tavuğu,Yeşilbaş,Suna gibi türler bizlere yüzlerini zar zor gösterdiler. Bu da küresel iklim değişikliğinin dengeyi ne denli etkilediğinin bir kanıtı olsa gerek.

İkinci göndermem ise sayın diyemeyeceğim yasak avcılara; gittiğimiz alanların önemli bir tehdidi ise yasak avlanma. Bu yasak avlanma nedeni ile yorulan kuşlar dinlenmek için konacağı yere dahi konmuyorlar. Konduklarındaysa tüfek seslerinden, av köpeklerinden kendilerini koruyamıyorlar. Çalışma yaptığımız alanların birçoğunda kuşlarla ilgilendiğimiz kadar avcıların da peşindeydik. Bu sene alanlara gitmemizde yardımcı olan Doğa Koruma ve Milli Parklar’ın da desteği ile birçok yasadışı avcılık yapan insanı da uyarmış bulunmaktayız.Umarım ki rast gelmeyiz bir daha.

“Sayıyonuz da noluyo?”

Üçüncü ve son göndermem ise merakıyla her zaman bizi güldüren vatandaşımıza; birbirimizin deneyiminden yararlansak ne kadar da yaşanır bir dünyada oluruz değil mi? Kısa bir diyalog aktarabilirim.

-Merhaba, merhaba. Napıyonuz siz burda? Kimsiniz?
-Merhaba abicim/ablacım. Bizler kuş gözlemcisiyiz. Burada alan koruması için kuşları tespit edip kuşları sayıyoruz.
-E sayıyonuz da noluyo? Biz de eskiden çok vururduk bunları etleri de pek güzelmiş.
-İşte siz vurup vurup yediğiniz için bu kadar azaldı sayıları.

-hıı.. İyi iyi kolay gelsin!

KOSKS’la ilgili daha detaylı bilgilere ulaşmak isterseniz Marmara Bölgesi’nin gözlem raporları yavaş yavaş İstanbul Kuş Gözlem Topluluğunun sitesi olan ikgt.org sitesinde yayımlanıyor. Diğer bölgeler de olsun derseniz diğer kuş gözlem topluluklarıyla iletişime geçebilirsiniz. Bundan sonraki gözlemlere de gelmek isterseniz açıkçası yeni kuş gözlemciler aranıyor da denebilir, benimle iletişime geçebilirsiniz.

Bir Sonraki KOSKS’ta ya da gözlemlerde görüşmek ümidiyle.

Belemir Canbek