Avrupa’da mikroplastik içeren ürünlerin satışı yasaklandı

Avrupa Birliği (AB) Komisyonunun içeriğinde mikroplastik bulunan ürünlerin yasaklanmasına ilişkin kararı dün (15 Ekim) itibarıyla yürürlüğe girdi.

Yasak, diş macunundan, makyaj malzemesine, saç spreyinden, yumuşatıcılara ve oyuncaklara kadar çok sayıda ürünü kapsıyor. Ancak geçiş süreci nedeniyle bazı ürünler bir süre daha raflarda kalmaya devam edecek.

AB Komisyonu’na göre, plastik kirliliği sadece poşetlerden, tek kullanımlık bardaklardan ve ambalaj malzemelerinden değil, aynı zamanda neredeyse görünmez olan çok küçük parçacıklardan da meydana geliyor.

Biyolojik olarak parçalanamayan, ve boyutu 5 milimetreye kadar olan küçük plastik parçacıklar, “mikroplastikler” olarak adlandırılıyor. Bu parçacıklar içme suyu ve gıdalar başta olmak üzere, günlük yaşamın her alanında insanların karşısına çıkabiliyor.

Mikroplastikler parçalanamadığı için binlerce yıl doğada kalıyor.

Avrupa Kimyasallar Ajansı‘na göre (ECHA), mikroplastikler piyasada sıklıkla ve kontrolsüz olarak kullanılıyor. Ayrıca piyasadaki bazı ürünlere kasıtlı olarak yaklaşık 42 bin ton mikro plastik ekleniyor.

Hollanda öncülüğünde beş AB üyesi, bu ürünlerin yeterli alternatifi bulunduğunu belirterek, 2014 yılında mikro plastiklerin yasaklanmasını istedi. ECHA ise bilimsel araştırmaları sonucunda Hollanda’nın yasak önerisini destekledi.

BBC‘nin aktardığına göre AB Komisyonu, 25 Eylül’de yasak kararını onayladı. Karar, 15 Ekim 2023 tarihinden itibaren yürürlüğe girdi.

‣ ‘Mikroplastikler insan vücudunda genetik bozukluklara yol açıyor’

Mikroplastikler, diş macunu, makyaj malzemesi ve yumuşatıcılar gibi kozmetik ürünler başta olmak üzere çok çeşitli alanda kullanılıyor. Özellikle çocukların ilgisini çeken parlak simli kozmetik ürünler ile oyuncak ve el işi ürünlerinde de mikroplastikler yer alıyor.

Yapılan araştırmalar, en çok satılan 10 kozmetik markasından dokuzunun mikroplastik içerdiğini gösteriyor.

Mikroboncuklar olarak bilinen ve ciltteki ölü deri hücrelerini temizlemek için kullanılan küçük plastik granüller, duş jelleri veya küçük taneli diş macunları da yine mikroplastik içeren ürünler arasında.

Giysiler, spor sahaları için üretilen suni çim, ilaçlar ve tıbbi cihazlar da dahil olmak üzere hayatın her alanında mikroplastiklere rastlamak mümkün.

‣ Mikroplastikler bulutlarda: Bulut suyunda litre başına 6,7 ila 13,9 tane mikroplastik tespit edildi

AB Komisyonu’na göre, mikroplastikler hem insan sağlığına hem de çevreye zarar veriyor. Komisyon, özellikle insan sağlığına olumsuz etkilerinden endişe duyulduğu için mikroplastiklerin yasaklandığını belirtiyor.

Araştırmalara göre, mikroplastikler gıda ve içme suları aracılığıyla insan ve hayvanların vücuduna giriyor. Yine diş macunu ve diğer kozmetik ürünler de, bu parçacıkların insan vücuduna girmesini sağlıyor.

Mikroplastiklerin, bağışıklık sistemi ve üreme konusunda olumsuz etkileri biliniyor. Avrupa’daki birçok üniversitede, yarım santimden küçük olan mikroplastiklerin hangi aşamada hastalığa yol açtığına ilişkin araştırmalar sürüyor.

Mikroplastiklerin sağlık açısından yarattığı olumsuzlukların boyutu henüz bilinmese de çevre kirliliğine katkıda bulundukları kesin olarak saptandı.

Belçika Radyosu’na konuşan Gent Üniversitesi’nden çevre toksikoloğu Jana Asselman, mikroplastiklerin, zararlı maddeler için bir taşıma faktörü olduğunu vurguluyor:

Kimyasalları ve bakterileri emiyorlar, daha sonra örneğin bir nehirden denize taşınıyorlar ve bu maddeleri tekrar serbest bırakıyorlar.”

AB Komisyonu’nun karar uyarınca plastik granül ve parlak simli maddeler gibi ürün halinde ayrı olarak satılan mikroplastikler derhal yasaklanıyor.

Parıltılı plastik içeren kozmetik, oyuncak ve el işi ürünleri, 15 Ekim itibariyle raflardan kaldırılacak.

Çevre dostu alternatif içeren parıltılı ürünler ise, bir süre daha satılmaya devam edecek.

Parıltılı oje gibi bazı kozmetik ürünlerin çevreye mikroplastik salma olasılığının daha düşük olması nedeniyle, üretici firmalara dört ila 12 yıla kadar değişen geçiş süreci tanınacak. Bu süre içerisinde üretici şirketlerin, ürünlerin içeriğini mikroplastikler yerine daha sürdürülebilir alternatiflerle değiştirilmeleri gerekecek.

Yasak kapsamına giren mikroplastiklerin eklendiği diğer ürünler ise kademeli olarak piyasadan çekilecek.

Spor sahaları da, sekiz yıl içinde mikroplastik içerikli suni çim ve diğer dolgu malzemelerinin kullanımına son verecek.

Tıbbi nedenlerden dolayı mikroplastik içeren ürünler ile küçük plastik parçacıklar içeren ancak bunları serbest bırakmayan ürünler yasak kararından muaf tutuluyor.

ECHA’ya göre yeni önlemler, salınan mikroplastik sayısını yaklaşık 500 bin ton oranında azaltacak.

AB Komisyonu, “Sıfır Kirlilik Eylem Planı” uyarınca, 2030 yılına kadar mikroplastik kirliliğini yüzde 30 oranında azaltmayı hedefliyor.

AB’ye göre daha az mikroplastik varlığı suyun kalitesini artırırken, insan sağlığına ve çevreye verilen zararı azaltacak.

‣ Mikroplastik ilk kez insan kanında tespit edildi

Mikroplastik nedir, insan sağlığını nasıl etkiler?

İnsanlar, 1950’lerden bu yana 8 milyar tondan fazla plastik üretti. Bunların yüzde 10’dan daha azı geri dönüştürüldü.

Zamanla, çoğu, göllere, nehirlere ve okyanuslara giden ve sonunda yiyecek ve suyumuzu kirleten küçük parçacıklara ayrıldı. Ve yiyeceklerimizin çoğu plastiğe sarılı olarak gelir, bu da yemeklerimize küçük parçacıkların dağılmasına neden olur.

Her yıl on binlerce küçük plastik parçası veya lifi soluyoruz. 5 mm’den küçük plastik parçaları olan mikroplastikler, suları da kirlettiği bilinen gizli bir kirlilik biçimi.

Mikroplastiklerin insan üzerindeki uzun vadeli sağlık etkilerini tam anlamıyla kanıtlayan bir bilimsel çalışma  henüz olmasa da bazı mikroplastikleri bir faktör olarak bazı sağlık sorunlarıyla ilişkilendiren araştırmalar mevcut.

Hayvanlarda mikroplastiklerin, beyni kan dolaşımına giren yabancı cisimlerden koruyan dayanıklı zarı geçebildiğine dair kanıtlar var.

Mikroplastik parçacıklarından bazılarının potansiyel olarak bisfenol A ve ftalatları içerebileceği de belirtiliyor. Bisfenollerin hormonlara müdahale ettiği biliniyor ve bisfenol maruziyetini erkeklerde ve kadınlarda doğurganlığın azalmasıyla ilişkilendiren çalışmalar var.

Plastik ve bazı gıda ambalajlarında bulunan başka bir kimyasal olan stiren de sinir sistemi sorunları, işitme kaybı ve kanser gibi bir dizi sağlık sorunuyla ilişkilendirildi.

Mikroplastik parçacıklarından poliklorlu bifeniller (PCB’ler), çeşitli kanserler, zayıflamış  bağışıklık sistemi, üreme sorunları ve daha fazlası dahil olmak üzere zararlı sağlık etkileriyle bağlantılandırılıyor.

Yeşil ipuçları: Mikroplastik maruziyetini azaltmanın 7 yolu