By 
Birleşmiş Milletler Çevre Programı‘nın (UNEP) verilerine göre, dünyada her yıl 6,5 milyon kişi, hava kirliliği kaynaklı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybederken, ölümlerin yüzde 70’i Asya-Pasifik bölgesinde görülüyor.
Asya-Pasifik’teki hava kirliliğine dikkati çekmek ve temiz hava hakkı için mücadele etmek amacıyla kurulan Tayland Temiz Hava Ağı‘nın kurucu ortağı Weenarin Lulitanonda, Asya’nın pek çok ülkesinde insanların günlük aktivitelerini planlarken hava durumunun yanı sıra havanın kalitesini de kontrol etmek zorunda olduğunu belirtti.
‣ 1 Nokta 5: ‘Sessiz katil’: Hava kirliliği
Lulitanonda, “Eğer hassas bir yapınız, solunum yollarıyla alakalı bir hastalığınız varsa ya da hamileyseniz, dışarı çıkıp çıkmayacağınızı havanın kalitesine göre belirleyebiliyorsunuz. Bazen verilere bile gerek kalmıyor. Gözle görülebilir şekilde bir kirlilik oluyor” dedi.
Asya ülkeleri arasında özelikle Çin ve Hindistan‘da durum oldukça kritik. Hava kirliliği endeksinde her zaman en tepede olan Hindistan’da sokakta maskesiz gezmek neredeyse imkansız. Sürekli pedal çevirip sık nefes alan sürücülerin durumu ise oldukça zor.
‣ Hindistan, düşük maliyetli hava kirliliği sensörleriyle hava kalitesinde yol kat ediyor
‘Hava kirliliği ve iklim krizi birbiriyle bağlantılı’
Hava kirliliğinin Asya’da bu kadar etkili olmasının asıl nedeninin gözden kaçtığına dikkati çeken Lulitanonda, durumu tarihsel bağlamda değerlendirmenin doğru olacağını açıkladı. “Meselenin özü, sanayi devrimi sonrasında havası kirlenen Batı ülkelerinin, çözümü fabrikaları kendilerinden uzak Asya ülkelerine taşımasında yatıyor” diye konuştu:
Eski Birleşik Krallık Başbakanı Winston Churchill döneminde hava kirliliği kaynaklı yaşanan ‘öldüren sis’ vakasını hatırlayın; kirli hava yüzünden 500 kişi hayatını kaybetmişti. Bu tarihten sonra Avrupa, hava kirliliğini çözmek için harekete geçti. Benzer süreçler ABD‘de de yaşandı. Şu an dünyanın en büyük üretim merkezleri Çin, Hindistan, Endonezya, Filipinler gibi Asya ülkeleri.
‣ Türkiye’de ailelerin yüzde 87,4’ü çocuklarının sağlığı açısından hava kirliliğinden endişeli
Batı ülkeleri, hava kirliliği sorununu kendi havasını kirleten fabrikaları Asya’ya taşıyarak çözdü. Lulitanonda şunları söyledi: “Bu bir küresel eşitsizlik meselesi, kimse bunu konuşmuyor. Öyle ki bu ülkeler artık hava kirliliği konusunu gündeme getirmiyor bile, daha çok iklim değişikliğini konuşuyor. Bu durum küresel fonların dağılımını da dönüştürüyor. Bugün iklim kriziyle mücadele için belirlenen fonların yalnızca yüzde 2’si hava kirliliğine yönelik. Günün sonunda hava kirliliği ve iklim krizi birbiri ile ilintili meseleler.”
Tayland Temiz Hava Ağı bünyesinde ABD’nin Los Angeles kentinde çalışma yürüten araştırmacıların bulgularından örnekler veren Lulitanonda, şu bilgileri paylaştı:
“Bölgedeki hava kirliliğinin kaynaklarını çözmeye çalışırken, belirledikleri kaynaklar dışında kalan bir miktarın nereden geldiğini çözemediler. Nihayetinde bu kalan kısmın Çin’den geldiğini anladılar. Çünkü hepimiz aynı göğün altındayız. Havayı bölemezsiniz ya da ona sınır koyamazsınız. Bu küçük partiküller beklenenin çok ötesinde uzaklara gidebilir.”
‣ 2021 Dünya Hava Kirliliği Raporu: Avrupa’da havası en kirli kent Iğdır
‘Çin’de 10 yıl içerisinde dönüşüm yaşandı’
Çin’in başkenti Pekin de sık sık hava kirliliği ile gündeme geliyor. Özellikle kış mevsiminde hava kalitesi endişe verici kötü seviyelere ulaşıyor.
Lulitanonda, “10 yıl ve daha öncesinde Pekin’e taşınmış olsaydınız beş yıl daha erken ölecektiniz. Bu tabii Çin’in kapılarını açarak dünyanın fabrikası olmasıyla da doğrudan ilgili” dedi. Öte yandan ülkede 2008’de düzenlenen Olimpiyat Oyunlarının sonrasında hava kirliliği konusunda ciddi yasal adımların atılması noktasında etkili olduğunu aktaran uzman, “İnsanları o kadar yoldan getirip berbat bir gökyüzü gösterdiler” diye konuştu.
‣ 2024 Paris: Olimpiyatların iklim dostu olması mümkün mü?
2012-2013 yıllarına gelindiğinde Çin’de Hava Kirliliğiyle Mücadele Deklarasyonu kabul edildi. 10 yıl içerisinde atılan adımlar neticesinde hava kirliliği kaynaklı erken ölümler için öngörülen 5 yıllık kayıp, 2,5-3 yıla indirildi.
Çin’deki dönüşümün sağlanmasında, “Blue Map App” adlı uygulamanın da büyük katkısı olduğunu bildiren Lulitanonda, hava kirliliğine maruz kalan kişilerin bu uygulama sayesinde yaşadıkları bölgede bulunan ve havayı kirletme potansiyeli olan fabrikaları görebildiğini, uygulamanın yönlendirdiği sosyal medya hesaplarına bu fabrikalar hakkında şikayette bulunabildiğini, Çin Ulusal Çevre Ajansının da bu şikayetler doğrultusunda harekete geçtiğini anlattı.
‣ Hava kirliliği 2020’de AB genelinde 238 bin kişinin erken ölümüne yol açtı
‘Endonezya’da hükümete hava kirliliği nedeniyle dava açıldı’
Hava kirliliğiyle ilgili Endonezya’da örnek bir olay yaşandığından bahseden Lulitanonda, ülkede vatandaşların birkaç yıl önce hükümeti, hava kirliliği nedeniyle mahkemeye verdiğini ve kamu sağlığının korunmadığı gerekçesiyle açılan davayı kazandıklarını aktardı.
Singapur‘un, Endonezya’daki palm yağı sanayisi kaynaklı hava kirliliğiyle mücadele ettiğine değinen Lulitanonda, “Endonezya’da palm yağı üretimi kaynaklı çok fazla ateş yakılıyor. Buradan çıkan kirlilik civardaki Singapur, Malezya gibi ülkeleri etkiliyor. Ama komik olan, Endonezya’daki bu endüstrinin fonlamasının büyük bir kısmı Singapur kaynaklı. Fonlayanlar da onlar, bundan şikayetçi olduğunu söyleyenler de” diye konuştu.
Lulitanonda, yaşanan ikilemin ülkede sürdürülebilir fonlama konusunu gündeme getirdiğini, sonrasında Singapur hükümetinin Sınır Ötesi Duman Kirliliği Kanununu çıkardığını kaydetti.
Comments