KitapManşet

Arzunun Botaniği (Bir Elmanın sizi kullandığını düşündünüz mü hiç?)

0

“Dil bilgimiz bize dünyayı etkin özneler ile edilgen nesnelere bölmeyi öğretebilir; ancak birlikte evrimsel bir ilişkide, her özne aynı zamanda bir nesne ve her nesne aynı zamanda bir öznedir. İşte bu yüzden tarımı, otların ağaçları fethetmek için insanlara yaptığı bir şey olarak düşünmek de aynı derecede makuldür.”

Yirmi beş yıldır sofralarımız, çiftliklerimiz, bahçelerimiz kısacası doğa ve kültürlerin kesiştiği noktaları inceleyen kitap ve makaleler yazan Michael Pollan’ın belki de en bilinen kitabı Türkiye’de 2009 yılında Pegasus Yayınları’ndan İlke Önelge’nin çevirisi ile çıkan “Etobur-Otobur İkilemi” (The Omnivore’s Dilemma: A Natural History of Four Meals, 2006). “Etobur-Otobur İkilemi”, New York Times ve Washington Post gazeteleri tarafından 2006’ın en iyi 10 kitabından biri seçilmenin yanı sıra, okuyucunun tabağındaki yemeğe bakışını kökten değiştiren çok önemli bir kitap. 2009’da Newsweek dergisinin “Yeni Akımın Liderleri” listesindeki ilk 10 kişi arasına giren Pollan, 2010 yılında ise TIME dergisinin yılın en etkili 100 kişisi listesinde yer aldı.

“Etobur-Otobur İkilemi” hakkında yazma hakkımı baki tutarak, bu hafta tanıtmak istediğim kitap Michael Pollan’ın 2001 yılında yazdığı “Botany of Desire: A Plant’s-Eye View of the World”. Kitap, Türkiye’de 2011’de Sevin Okyay’ın çevirisiyle Domingo Yayınevi’nden“Arzunun Botaniği (Bir Elmanın Sizi Kullandığını Düşündünüz mü Hiç?)”ismiyle okuyucuyla buluştu.

İnsanoğlunun doğadaki konumunu farklı bir perspektiften değerlendiren Pollan, bu kitabı yazma fikrinin nasıl oluştuğunu şu sözlerle ifade ediyor: “O Mayıs öğleden sonrasında bahçe aniden önümde yepyeni bir ışığın altında belirdi; göze, buruna ve dile sunduğu pek çok ve çeşitli keyifler artık o kadar masum ya da edilgen değil. Hep arzumuzun nesnesi  olarak baktığım tüm bu bitkiler, anladım ki, aynı zamanda beni etkileyen, onlar için kendilerinin yapamadığı şeyleri yaptıran öznelermiş meğer.”

Kitap dört bölümden oluşuyor. Yazar, dört temel insan arzusunu – tatlılık, güzellik, sarhoşluk ve kontrol– ve bunları tatmin eden dört bitki  –elma, lale, kenevir ve patates– ile ilişkilendirip, bu bitkilerin insanoğlunun en temel dürtülerini hoşnut etmek için evrildiğini gösteriyor. Elma, lale, kenevir ve patatesin toplumsal tarihini kendi hikayemizle örüyor ve bu bitkilerin tahrik ve teşvik ettiği dört insani arzunun da tarihini anlatıyor. Sayfaları çevirdikçe, okur bu ilişkilerin iki tarafın (insanoğlu ve bitkilerin) birbirlerinden faydalandıkları karşılıklı bir oyun, bir düzen olduğunu keşfediyor.

Bal yapmak için nektar ve polen toplayan arıyı özne, yağmaladığı çiçeği de nesne olarak görebiliriz ama esasında çiçek arıyı, polenini çiçekten çiçeğe taşıması için kullanıyor. İnsanoğlunun da arıdan bir farkı yok; Pollan evcilleşmiş bitkilerin bizi de aynı şekilde kullandığını, bitkiler ve insanlar arasında bir çıkar ilişkisi olduğu anlatıyor.

2009 yılında Arzunun Botaniği ABD televizyon kanalı PBS’in yayınladığı iki saatlik özel bir belgeselin de esin kaynağı oldu.

Kitaptan alıntılar:

“Evcilleştirmeyi otomatikman bizim başka türlere yaptığımız bir şey olarak düşünüyoruz; oysa onu, bazı bitki ve hayvanların bize yaptığı bir şey, kendi çıkarları adına geliştirdikleri zekice bir strateji olarak düşünmek de aynı derecede mantıklı. Son on bin yılı nasıl en iyi şekilde besleyeceklerini, şifa vereceklerini , giydireceklerini, sarhoş edeceklerini ve başka şekillerde bize keyif vereceklerini çözmeye çalışarak geçiren bu türler, doğanın en büyük başarılı hikayelerinden bazıları olmuştur.”

“Aynı şekilde insanın doğadaki rolünü de gözümüzde büyütme eğilimindeyiz. İnsanların kendi yararına yaptığını düşündüğü birçok etkinlik – tarımı icat etmek, bazı bitkileri yasadışı ilan etmek, diğerleri hakkında övgü dolu kitaplar yazmak – doğa açısından sadece tesadüfi olaylardır. Evrim değirmeni için arzularımız bir miktar daha öğütülmesi gereken bir tahıldan ibarettir; hava durumundan değişik değildir.”

“Bu kitap İnsan ve Doğa hakkında farklı türde bir hikaye anlatıyor; bizi Yerküre’de yaşam denilen bu karşılıklı bu büyük ağın içine geri yerleştirmeyi amaçlayan bir hikaye bu.”

Tanıtım videosu

Arzunun Botaniği(Bir Elmanın Sizi Kullandığını Düşündünüz mü Hiç?)

(Orijinal adı:Botany of Desire: A Plant’s-Eye View of the World, Random House, 2001

Michael Pollan

Domingo Yayınevi / Araştırma-İnceleme Dizisi, İstanbul, 2011
Çeviri : Sevin Okyay

Editör: Emre Ülgen Dal

 

 

 

Ayşe Bereket

More in Kitap

You may also like

Comments

Comments are closed.