Arktik sularında gemiler için en kirli ve iklime en fazla zarar veren Ağır Yakıt Yağı (HFO) kullanımı yasaklandı. Dünyada özellikle tankerlerde yaygın olarak kullanılan, katran benzeri, kalın ancak nispeten ucuz bir yağ olan HFO’nun yanmasıyla yayılan siyah karbon; kar ve buzu eriterek Arktik’te büyük zararlar yaratıyor.
Yasağın hemen etkili olmayacağını söyleyen kampanyacılar, pek çok geminin 2029 yılına kadar bu yakıtı kullanmaya devam edebileceğini belirtiyor.
Ağır yakıt yağı (HFO) nedir?
HFO, petrol rafinerilerinde kalan atıklardan üretiliyor ve genel olarak okyanuslar için büyük bir tehdit oluşturuyor. Arktik için ise bu tehdit daha büyük. Bu yakıtın özellikle soğuk sulara döküldüğünde, temizlenmesinin neredeyse imkansız olduğu belirtiliyor. HFO ayrışmıyor, tortularda kalıyor ve hassas ekosistemlere zarar veriyor.
İklim açısından bu yağ hem büyük miktarlarda ısı tutucu gaz üretiyor, hem de siyah karbon adı verilen kurum parçacıkları yayıyor. BBC’ye konuşan Clean Arctic Alliance grubundan Dr. Sian Prior, “Siyah karbon, atmosferdeyken ısıyı çeker ve sonra kar ve buz üzerine yerleşerek erimeyi hızlandırır” diyerek açıklıyor.
HFO’nun kullanımı ve taşınması 2011’de Antarktika‘da yasaklanmıştı. Çevreciler, bu yasağı kuzey sularına genişletmek için yıllardır mücadele veriyordu ve nihayet 2021’de Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) ülkelerini yasağı uygulamaya ikna etti. Yasağın Arktik sularında yürürlüğe girmesi aktivistler için bir ilerleme olsa da, yasalardaki çok sayıda boşluğun bu yeni uygulamanın etkisini sınırlayacağı düşünülüyor.
Düzenlemelere göre, “korumalı yakıt tankı” olan gemiler yasaktan muaf tutulacak. Arktik’e sınırı olan ülkeler, kendi karasularındaki gemilere muafiyet tanıyabilecek. Bölgedeki en büyük oyunculardan biri olan Rusya‘nın, kuzey sularında faaliyet gösteren 800’den fazla gemisi bulunuyor ve yeni IMO düzenlemesini uygulamıyor. Bu muafiyetler 2029’a kadar sürecek ve etkisi büyük olacak; Uluslararası Temiz Ulaşım Konseyi‘ne göre, HFO kullanan gemilerin yüzde 74’ü bu yakıtı kullanmaya devam edebilecek.
Bazı gözlemciler, Arktik’te artan petrol çıkarma çabalarının, bu sularda HFO kullanımında bir artışa yol açabileceğini düşünüyor. WWF‘den Dr. Elena Tracy, “Petrol ve gaz tankerleri HFO kullanımını artıran gerçek bir etken. Rusya Arktik‘inde petrol ve gaz projelerinin artışını göreceğiz ve LNG tankerlerinin kullanımıyla HFO hacmi de artacak” dedi.
Today, @IMOHQ's Arctic heavy fuel oil (HFO) ban comes into effect 🚢
By addressing gaps and implementing additional protective measures, #Arctic states and the #shipping industry can reduce threats posed by HFOs – and help protect & conserve the Arctic 👇https://t.co/BUKw80Qr0t pic.twitter.com/8YLrmybBZr
— WWF Global Arctic Programme (@WWF_Arctic) July 1, 2024
Kampanyacılar, alternatif yakıtların mevcut olduğunu ve denizcilik sektörünün ve Arktik’te faaliyet gösteren ülkelerin yasağı ciddiye almalarını umuyor. Norveç, HFO yasağı konusunda örnek bir ülke olarak gösteriliyor.
Norveç hükümeti, Svalbard takımadaları çevresinde güçlü bir HFO yasağı uyguladı. 2024 yılı içerisinde bir İrlanda gemisi, bu bölgede HFO kullandığı için bir milyon Norveç kronu (93 bin dolar) para cezasına çarptırıldı. Kampanyacılar Arktik’in zaman kaybetme lüksü olmadığını ve bu tür eylemlerin hemen şimdi gerekli olduğunu belirtiyor.
Clean Arctic Alliance grubundan Dr. Prior, “Bilim insanları, 2030’larda Arktik’te buzsuz ilk günleri göreceğimizi, hatta 2030 kadar erken bir tarihte bile olabileceğini söylüyor. Önümüzdeki birkaç yıl içinde siyah karbon emisyonlarını azaltmaya ve bu yağların kullanımını sınırlamaya başlamamız gerekiyor. Ülkeleri daha hızlı hareket etmeye çağırıyoruz. Denizcilik endüstrisini doğru olanı yapmaya çağırıyoruz” şeklinde konuştu.
