37 termik santrali kapatma davası görüldü: Avukatları ‘Cumhurbaşkanının yetkisi yok’ dedi

Dokuz çevre örgütü ve Adana Tabip Odası‘nın, Türkiye’deki 37 kömürlü termik santralin kapatıması talebiyle Cumhurbaşkanlığı , Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı , Enerji Piyasaları Düzenleme Kurumu (EPDK) ve Çevre, Şehircilik ve İklim Krizi Bakanlığı‘na karşı açtığı dava bugün Ankara 11. İdare Mahkemesi‘nde görüldü.

Dava dilekçesinde, “Bilim insanları koronavirus salgınının sebebinin termik santraller, iklim değişikliği madencilik faaliyetleriyle ormanların kesilmesi gibi ekokırım faaliyetleri olduğunu belirlediler” açıklamasıyla pek çok çeşitli bilimsel argümana yer verildi.

Buna göre dilekçede,

• COVID-19 salgını sırasında İtalya, ABD ve Hollanda‘da hava kirliliği dataları ile COVID dataları eşleştirildiğinde, termik santral bölgelerinde COVID vakalarının 9 kat, koronavirüs kaynaklı ölüm vakalarının ise 3 kat daha fazla olduğunu,
• Virüslerin termik bacasından çıkan 2,5 ve 10 PM partikül maddelerin üzerine yapışarak yaşadıkları ve havada asılı kaldıklarını,
• Termik santral ve madenlerin ormanları yok ettiği yerlerde ise COVID virüsü populasyonunun en az 2.5 kat arttığı ve virüsün insanlara bulaşma riskinin  %70 arttığını,
• Bilim insanlarının termik santral, madencilik ve ormanların kesilmesi gibi ekokırım faaliyetleri devam ettiği takdirde COVID-19’dan daha ölümcül yeni salgınlar geleceğini öngördüğünü,

kanıtlayan araştırmaların yanında termik santrallerin yarattığı sağlık sorunlarına ilişkin çalışmalara da yer verildi.

Davayı açan örgütler ise şöyle: Adana ÇETKO , Antakya Çevre Koruma Derneği , İskenderun Çevre Koruma Derneği , Adana Tabip Odası , Çan Çevre Derneği, EGEÇEP Derneği, Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği, Ordu Çevre Derneği, Yeşil Artvin Derneği, Ziraat Mühendisleri Odası.

‘Şekli itirazlara sığındılar, bilimsel argümanlara cevap veremediler’

Duruşmada 20 şirketin avukatlarının yanında, Cumhurbaşkanı, EPDK, Çevre, Şehircilik ve İklim Krizi Bakanlığı ve Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı’nın avukatları da hazır bulundu. Avukatlar, “Bu dava Cumhurbaşkanına açılamaz çünkü santralleri kapatma yetkisi yoktur” savunması ile Cumhurbaşkanı’nın davalı sıfatından ayrılmasını talep ederek, ‘husumet itirazı’nda bulundu.

Davacı örgütlerin avukatı İsmail Hakkı Atal bu savunmaya, “Cumhurbaşkanının daha dün Manisa‘daki 40 bin dönüm araziyi orman vasfından çıkarma yetkisi var da termik santralleri kapatma yetkisi mi yok? Eğer parlamenter rejim olsa bu savunma doğru olabilirdi fakat biliyoruz ki Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi‘nde başkanın sonsuz yetkisi var. Kaldı ki Anyasa‘nın 104. maddesine göre milli güvenliği sağlama görevi çatı bir görevdir” argümanlarıyla karşı çıktı. 

Atal, “Dosyaya koyduğumuz bilimsel argümanlara cevap vermediler ve boş inkar yoluna gittiler. ‘Bu argümanlara  aksi kanıt buldunuz ve dosyaya koydunuz mu’ sorusuna, ‘Bulamadık’ cevabını verdiler” dedi.

Atal davada, hukukçu Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu‘nun hukuk literatürüne giren “Doğal kaynakların planlanması ve ülkenin bölünmez güvenliği” isimli çalışmasını da sunduğunu aktardı. Kaboğlu’nun 2020 tarihli bu çalışması şunları söylüyor:

“Türkiye kırsal, kentsel, kültürel bir çevresel bakışla bir bütündür. ‘Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür” şeklindeki temel anayasa normu; yeryüzü parçası olarak ülkenin doğal, tarihsel, kültürel değerlerinin azaltılmasını, zedelenmesini ve yok edilmesini yasaklayan hüküm olarak anlaşılmalıdır. ‘Ülkenin bölünmezliğini korumak, devletin temel yükümlülüğüdür’ şeklindeki Anayasa’nın  maddesindeki yükümlülük yalnızca siyasal değil; doğal ve ekolojik denge açısından da anlaşılmalıdır.”

Davada Atal; Cumhurbaşkanlığı, EPDK, ve Enerji Bakanlığı’na Paris İklim Antlaşması çerçevesinde termik santrallerle iligi bir plan ve program yapılıp yapılmadığının sorulmasını talep ettiklerini de söyledi.

Mahkeme, kararını bir ay sonra açıklayacak.

‘Dünya termik santralleri kapatma furyası yaşayabilir’

“Türkiye’deki hukuk sisteminde, çevre davalarında yüzde bir milyon haklı olsanız da kaybedebilirsiniz” diyen Atal, böyle bir karar çıkması ihtimaline karşı istinaf mahkemelerinin ardından Anayasa Mahkemesi ve sonra Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne AİHM taşımaya da hazırlandıklarını, sürecin altyapısını oluşturduklarını belirtti.

Atal şunları söyledi:

“Dünyada birden klimatolojik, jeopolitik açıdan çok değişken bir dönem başladı, gıda krizi, açlık tehlikesi arttı. Bu yüzden ülkeler ani bir termik kapatma furyasına girebilirler. Bu yaşanırsa, biz de davayı kazanabiliriz.

Ama bu olmaz, duvara toslayacağımızı bile bile duvara varmadan önce ‘nasılsa bir şey olmaz’ diyenlere kalırsak, kaybedebiliriz.”

Türkiye’ye yeni bir santral yapılamayacağını ifade eden Atal, Paris İklim Antlaşması‘nı işaret etti. Kömür kullanımıyla yeni salgınların geleceğini, termik santrallerle kirlenen bölgelerde kanser oranının daha fazla olduğunu gösteren bilimsel delilleri hatırlatan Atal, “Yakın bir gelecekte bilim insanlarının tahminlerine göre yeni salgın hastalıklar gelecek. Zaten mecburen kapatacaklar, bizim amacımız, CEO’ların, şirket sahiplerinin de ölmesi beklenmeden, doğa daha fazla zehirlenmeden, on binlerce insan daha ölmeden kapatılması” dedi.

Dava dilekçesinde de yer alan araştırmalar, Yeniköy ve Kemerköy termik santrallerinin toplam yıllık ortalama sağlık maliyetinin 23 milyar 828 milyon TL olup , Yeniköy Kemerköy A.Ş.nin her iki termik santralden yıllık kazancı 200 milyon TL tutarında olduğu hesap edildiğinde bu iki santralin ülkeye ve halk sağlığına maliyetinin kendi kazancının 100 katı olduğunu ortaya koymuştu.

2002 yılından bu yana çalışan Sugözü termik santralinden
dolayı Yumurtalık‘ta kanser vakalarının beş yılda 12 kat arttığı Sağlık Bakanlığı verileriyle ortaya çıkmıştı.

Dava dilekçesinde ayrıca Türkiye’de TEİAŞ verilerine göre 2018 yılında yüzde 35 enerji arzı fazlasının bulunduğu, Cumhurbaşkanlığı ve Enerji Bakanlığı verilerine göre de yüzde 31 enerji arz fazlası bulunduğu bilgisine yer verilerek Türkiye’nin bu termik santraellere ihtiyacı olmadığı belirtildi.

Davada kapatılması istenen 37 kömürlü termik santral ise şunlar:

1. Zonguldak Çatalağzı -ÇATES Enerji Üretim A.Ş. (320 MW )
2. Zonguldak Çatalağzı -Eren Enerji Üretim A.Ş. (2790 MW )
3. E. Karabük -Kardemir Karabük Demir Çelik A.Ş. – ( 110 MW )
4. Eskişehir Mihalıçcık Yunus Emre TES – Adularya Enerji A.Ş. – (290 MW )
5. Sivas Kangal TES – Kangal Termik Santral Eletrik Ür. A.Ş. ( 466 MW )
6. Bolu -Aksa Göynük Enerji Üretim A.Ş. ( 270 MW )
7. Kocaeli Gebze Çolakoğlu 2 TES -Çolakoğlu Metalurji A.Ş. – (190 MW )
8. Adana Yumurtalık İsken kömürlü termik santrali- ( ALMAN STEAG) (1320 MW )
9. Bursa Orhaneli -Çelikler Orhaneli Tunçbilek A.Ş.  (210 MW )
10. Adana Yumurtalık EMBA – (1320 MW ) – İnşaatı devam ediyor
11. Şırnak Silopi – Silopi Elektrik Üretim A.Ş. (405 MW )
12. Muğla Milas -Yeniköy termik santrali -Yeniköy Kemerköy Elektrik Üretim A.Ş. ( 420 MW )
13. Balıkesir -ETİ Maden İşletmeleri ( 46,66 MW )
14. Kütahya -Tavşanlı -Polat -1 / termik
15. Kütahya -Tavşanlı -Çelikler Orhaneli Tunçbilek A.Ş.
16. Kütahya Seyitömer TES -Çelikler Seyitömer Elektrik Ür. A.Ş. ( 600 MW)
17. İzmir İzdemir TES -İzdemir En.Elektrik Ür. A.Ş. ( 350 MW )
18. Muğla Yatağan -Kemerköy termik santrali -Yeniköy Kemerköy Elektrik Üretim A.Ş. ( 630 MW )
19. Manisa Soma B – Soma termik sant. Elektrik Üretim A.Ş. ( 990 MW )
20. Manisa Soma -Kolin TES
21. Muğla Yatağan termik santrali -Yatağan Termik Enerji Üretim A.Ş. ( 630 MW )
22. Bartın -Amasra TES -Hema Elektrik Üretim A.Ş. (. 1100 MW) – Proje halinde
23. İzmir Kınık -Polyak Eynez Enerji Üretim A.Ş. ( FİBA HOLDİNG -POLAT MADENCİLİK ORTAKLIĞI)
24. Çanakkale Lapseki Kirazlıdere TES – Filiz Kirazlıdere Elektrik Ür.A.Ş.
25. Çanakkale Çan TES -EÜAŞ – (320 MW )
26. Çanakkale Biga iÇDAŞ TES – iÇDAŞ Çelik Enerji ve Tersane A.Ş. ( 1320 MW)
27. Çanakkale Biga Karaburun -Sarıkaya Karaburun Elkt A.Ş. -(YILDIRIMLAR HOLDİNG)
28. Çan 2 Termik – Çan Kömür ve İnş.A.Ş.
29. Çanakkale Biga Bekirli TES – iÇDAŞ Elektrik Enerjisi Üretim ve Yatırım A.Ş. ( 1200 MW)
30. Çanakkale Biga Cenal TES – Cenal Elektrik Ür. A.Ş. ( 1320 MW)
31. Muğla Yatağan – termik santrali -Yatağan Termik Elektrik Üretim A.Ş
32. Adana Tufanbeyli Enerjisa (450 MW ) ( ALMAN EON – SABANCI ortaklığı )
33. Konya -Ilgın Elektrik Üretim A.Ş. ( 500 MW )
34. Afşin Elbistan A – Afşin Elbistan Elektrik Üretim Tic. A.Ş. ( ÇELİKLER HOLDİNG ) –
35. Afşin Elbistan B – EÜAŞ –
36. Ankara Çayırhan Termik sant. -Park Termik Elektrik A.Ş. ( 620 MW)
37. Ankara Polatlı – Polat Elektrik A.Ş. ( 51 MW )