Svante Pääbo, insan evrimine ışık tutan genetik çalışmalarıyla Nobel Tıp Ödülü’nü aldı

Bu yılki Nobel Fizyoloji/Tıp ödülü, insan evrimi üzerine genetik çalışmalar yapan  İsveçli Svante Pääbo’ya verildi. Komite, ödülün “soyu tükenmiş homininlerin (insansıların) genomları ve insan evrimi hakkındaki keşifleri nedeniyle” verildiğini duyurdu.

Pääbo, nesli tükenmiş türlerdeki genomik bilgilerin yeniden yapılandırılmasına ve analizine dayanan bir bilim dalı olan paleogenomik alanına yaptığı öncü katkılarla tanınıyor.

Nobel Komitesi, “Çığır açan araştırması sayesinde Svante Pääbo, tamamen yeni bir bilimsel disiplin olan paleogenomiği kurdu” dedi:

“Çalışmaları, yaşayan insanları, soyu tükenenlerden farklı kılan genetik özellikleri ortaya çıkaran keşifleri, bizi benzersiz şekilde insan yapan şeyin araştırılmasına temel oluşturuyor.”

“The last 40 thousand years is quite unique in human history, in that we are the only form of humans around.”

Take a listen to our interview with 2022 medicine laureate Svante Pääbo who reflects on our relationship to extinct species of early hominins.

Listen here: pic.twitter.com/0OUdwZylQf

— The Nobel Prize (@NobelPrize) October 3, 2022

2007’de Time degisinin yılın ‘en etkili 100 insanı’ arasında saydığı Pääbo’nun babası Sune Bergstrom da Nobel Tıp ödülü sahibi. Bergstrom aynı ödüle tam 40 yıl önce, “Prostoglandinler ve ilgili biyolojik aktif maddeleri keşiflerinden dolayı” layık görülmüştü.

Pääbo, kariyerine evrimsel biyoloji alanında öncü olan Allan Wilson‘ın doktora sonrası öğrencisi olarak Neandertallerden deoksiribonükleik asit (DNA) incelemek için yöntemler geliştirerek başladı.

1990’da Münih Üniversitesi’nde profesör olduğunda arkaik DNA üzerindeki çalışmalarına devam etti ve kendi yöntemleriyle 40 bin yıllık bir kemik parçasından mitokondriyal DNA sıralaması yapmayı başardı.

Bu sayede insanlık, ilk kez, Pääbo’nun çalışması ile soyu tükenmiş bir akrabanın gen dizimine erişebilmiş oldu.

Modern insan ve şempanzelerle yapılan karşılaştırmalar, Neandertallerin genetik olarak farklı olduğunu gösterdi. Devam eden karşılaştırmalı analizler, Neandertallerin ve Homo sapiens’in en son ortak atasının yaklaşık 800 bin yıl önce yaşadığını ortaya koydu.

2008 yılında Sibirya‘nın güneyindeki Denisova mağarasında keşfedilen 40 bin yıllık bir parmak kemiği parçasının sn derece iyi kıorunmuş DNA’sı,  Pääbo’nun ekibi tarafından sıralandı ve bunun, Denisova adı verilen daha önce bilinmeyen bir hominin olduğu ortaya çıktı.

Çalışmalarında yaklaşık 70 bin yıl önce Afrika’dan göçün ardından soyu tükenmiş bu homininlerden Homo sapiens’e gen aktarımının gerçekleştiğini de buldu: Homo sapiens’in Afrika dışına yayılması ve doğuya göç etmesi sırasında sadece Neandertallerle değil, aynı zamanda Denisovalılarla da iç içe geçtiği tespit edildi.