Ocak ayında Avrupa’nın kuzey ülkelerinde kaynağı belli olmayan fakat geniş bir coğrafyaya yayıldığı anlaşılan radyoaktif iyot tespit edildi. Finladiya ve Fransa’daki yetkililer kamuoyunu bilgilendirmişse de Norveç’teki yetkililer henüz bir açıklama yapmış değil. İzotopun yarılanma ömrü 8 gün olduğu için yapılan tespit tahminden öte ispat niteliği taşıyor. Lakin bu radyoaktif partikülün kaynağı hala gizemini koruyor.

Norveç’in Svanhod’daki hava-filtre istasyonu önce küçük dozlarda radyoaktif iyot 131 tespit etti. Sözkonusu lokasyon Rusya’nın kuzeyindeki Kola yarımadasının birkaç yüz metre ötesinde bulunuyor.

İlk ölçümlerin ardından aynı iyot 131 izotopu Finlandiya’ya ait Rovaniemi Lapland’de tespit edildi. Sonraki iki hafta içerisinde ise radyoaktif partiküllerde artış oldu ve Polonya’da, Çek Cumhuriyetinde, Almanya, Fransa ve İspanya’da da partiküller tespit edildi.

Norveç ilk ölçüm yapılan ülke olmasına rağmen kamuoyunu yegane bilgilendiren ise Fransa oldu . Ocak ayının ilk iki haftasına ait raporlardan yola çıkarak Norveç’in Radyoaktif Koruma Kurumu (IRSN) tarafından yayınlanan bir basın metni ise şöyle:

“Sağlık endişesi yok ”

Norveç Radyasyon koruma Kurumu yetkilisi Astrid Liland’ın yaptığı açıklama, sağlık açısından konunun bir endişe duyulmasını gerektirmediği yönünde oldu.

Liland kamuoyunu neden bilgilendirmediklerine dair soruları ise ise “Çok hassas bir ölçüm cihazımız olduğu için küçük doz radyoaktiviteyi belli zaman aralıklarıyla ölçüyoruz. Ocak ayında Svanhovd’da çok çok düşük radyoaktivite tespit ettik. Komşu ülke Finlandiya’da ölçüm yapıldı. Bu seviyeler çevre ve insan sağlığı açısından tehlike arz etmediği için meselenin haber değeri taşıdığını da düşünmüyoruz” şeklinde yanıtladı.

Liland, Norveç genelinde online network te yer alan 33 istasyondan veri toplanabildiğine dikkat çekti.
Buna göre 9-16 Ocak günleri arasında Svanhovd’daki her metreküp hava(µBq/m3) için 0,5 mikro Bekerel ölçüldü. Oysa yetkililerin kamuoyunu bilgilendirmeyi tercih ettiği Fransa’da tespit edilen radyoaktivite oranı 0,1 ile 0,31 µBq/m3 arasındaydı.

Finlandiya’da Rovaniemi’de 0,27 µBq/m3 ve Kotka’da 0,3 µBq/m3olarak ölçülen radyoaktivite oranı da Kuzey Norveç’te ölçülen oranlardan düşüktü. Finlandiya Radyasyon Güvenlik otoritesi (STUK)Fransa’yı örnek alarak yüksek çıkan radyoaktivite düzeyine ilişkin bir basın açıklaması yayınladı.

Kaynağı bilinmeyen radyoaktivite

Finlandiya’daki yetkililer de tespit edilen radyoaktivite dozunun insan sağlığını etkilemek için çok düşük olduğunu ifade etti. Ne STUK ne de IRSN’nin yayılmış olan iyot 131 konusunda tahminlerde bulunma taraftarı .

Radyoaktivitenin sebebini açıklayamayan Liland şöyle devam ediyor: “Ölçüm yapıldığı zaman hava koşulları sertti, belli bir lokasyondan ölçüm alamadık. Sonraki iki hafta Avrupa’nın farklı ülkelerinden gelen veriler de sorunun kaynağının Doğu Avrupa olabileceğine işaret ediyor”

Havada İyot 131’in tespit edilmesi bulgunun nükleer reaktör olduğunu düşündürüyor. Ancak İyot 131 izotopu ilaç sektöründe de çok yaygın kullanılan bir madde bu nedenle küresel anlamda üreten ülke de oldukça fazla.

Diğer taraftan gerek tüm nükleer reaktörlerin gerek tıbbi amaçlı olarak İyot 131 üreten ve kullanan kurumların operatörleri radyaoktif salım olup olmadığını anlamayı mümkün kılan detektörler kullanır. Avrupa’da geniş coğrafyalarda tespit edilen radyoaktif izotopun kaynağını bilen birileri mutlaka olmalı.

Radyoaktiviteninkaynağı olarak ilk ölçümlerin yapıldığı Finlandiya, İsveç ve Kola yarımadası ve Akdeniz’deki nükleer yakıtlı gemileri dahil Rusya’yı kapsayan Kuzeybatı Avrupa’daki Nükleer santraller düşünülse de daha uzak mesafelerdeki nükleer satraller de bu duruma yol açmış olabilir.

(Yeşil Gazete, The Barents, Observer)