Nijeryalı kadınlar plastiklerin geri dönüşümüne öncülük ediyor

Plastik kirliliğinin hâlâ büyük bir sorun olduğu Nijerya‘da, kadınların öncülük ettiği çözüm odaklı projelerin sayısı giderek artıyor.

Plastik atıklardan yıllarca sıkıntı yaşayan Maryam Lawani, bu kadınlardan biri. Lagos‘ta az bir yağmurdan sonra bile sokakların kırık plastikler, ambalajlar, kullanılmış çocuk bezleri ve diğer eşyalarla dolup taştığını, tekrar eden bu durumu araştırmaya başladığında plastik kirliliğinin küresel bir sorun olduğunu keşfeden Lawani, ‘’Yaşadığım sıkıntılara bir çare olarak iklim krizlerini önlemeye yönelik güçlü bir ihtiyaç hissettim’’ diyor.

‘İnsanlar atıkları okul ücretleri, kıyafet ve hatta yiyecek gibi karlı şeylerle takas edebiliyor’

Lawani araştırması sırasında, mahalledeki kirliliği temizlemeye yardımcı olmak için plastikleri geri dönüştürebileceğini keşfetmiş. Maryam Lawani bu nedenle 2015 yılında Greenhill Recycling‘i kurduğunu ve şu anda ayda ortalama 100-200 ton atığı geri kazandığını söylüyor ve ekliyor:

“İnsanları çöpleri atmamaları ve evlerinde düzgün bir şekilde poşetlemeleri konusunda teşvik ediyor ve duyarlı hale getiriyoruz. Çöpleri çöplüklerden değil, kapılarının önünden, evlerinden topluyoruz. Atıklar, yoksulluk, işsizlik ve çevre ile ilgili diğer sorunları ele almak için bir para aracı olarak kullanılıyor. İnsanlar atıkları okul ücretleri, kıyafet ve hatta yiyecek gibi karlı şeylerle takas edebiliyor.”

‣ Mersin’de ithal plastik atık tesisi zehir yayıyor: Yetkililer ölümlerin başlıca sorumlusudur

‣ Plastik atık krizinin çözümü mümkün mü?

Toplanan her bir kilogram çöp için yaklaşık 100-150 Nijerya nairası (0,1265 dolar) ödeyerek çevresindeki insanlara da ek gelir sağlıyor.

Bir kadın, atık yönetim merkezlerinden biri olan Lagos, Oyingbo’daki Wecyclers’da ayrıştırılmış plastik torbalarını sürüklüyor. Fotoğraf: Kunle Ajayi / INDEPENDENT

Al Jazeera‘nın aktardığına göre, Nijerya’da çok sayıda atık boşaltma alanı bulunsa da, Uluslararası İklim Değişikliği Girişimi icra direktörü Olumide Idowu gibi çevre sektöründe çalışanlar, bu alanların sayısı ya da büyük hacimli atıkları yeterince işleme kapasiteleri hakkında kesin bir veri bulunmadığını söylüyor.

Sel gibi olumsuz iklim koşulları Sahra-altı Afrika‘nın bazı bölgelerini vururken bile atıklar gözle görülür bir şekilde kanalizasyonların tıkanmasına ve kirliliğe neden oluyor. Bu durum en bariz şekilde 24 milyon nüfusuyla ülkenin en kalabalık şehri olan Lagos‘ta görülüyor.

Uygun atık toplama ve geri dönüşüm tesislerine ihtiyaç

Uzmanlar, tek kullanımlık plastikleri yasaklayan ya da yavaş yavaş ortadan kaldıran Kenya, Ruanda, Uganda ve Tanzanya gibi diğer gelişmekte olan ülkelerle karşılaştırıldığında Nijerya’nın plastik kirliliğiyle mücadele etmek için fazla bir şey yapmadığını söylüyor.

2020 yılında Çevre Bakanlığı, ülkenin döngüsel ekonomiye geçişine yardımcı olmak ve sürdürülebilir atık yönetimini teşvik etmek için Nijerya Döngüsel Ekonomi Politikasını başlattı. Ancak Idowu, Nijerya’nın plastik kirliliğiyle etkin bir şekilde mücadele edebilmesi için hala uygun atık toplama ve geri dönüşüm tesislerine ihtiyaç olduğunu söylüyor ve ekliyor:

“Nijerya’nın plastik kirliliğini ele almak için mevcut düzenlemeleri güçlendirmesi veya yeni düzenlemeler getirmesi de gerekebilir. Ancak ekonomik kısıtlamalar ve alternatif ambalaj seçeneklerinin eksikliği, tek kullanımlık plastiklerden vazgeçilmesini zorlaştırabilir.”

Fotoğraf: Sunday Alamba / AP

Birleşmiş Milletler raporu Nijerya’nın yılda yaklaşık 2,5 milyon metrik ton plastik atık ürettiğini belirtiyor. Bunun 130 bin tondan fazlası su yollarına karışıyor ve bu da ülkeyi küresel çapta deniz çöpüne sebebiyet veren ilk 20 ülke arasına sokuyor.

Kıyı Lagos’ta Kadınların ve Gençlerin Güçlendirilmesi için Geri Dönüşüm Programı (RESWAYE), okullara ve konutlara giderek plastikleri toplamak üzere eğitilen kadınlar ve genç kızlarla birlikte çalışıyor. Toplanan plastikler bir ayrıştırma merkezine ve oradan da üst ölçekli üreticilere gidiyor.

RESWAYE’nin kurucusu Doyinsola Ogunye Lagos’taki 41 kıyı topluluğunda 4 bin kadına ulaştıklarını, aynı zamanda kadınlara kişisel hijyen kitleri ve çocuklara burs sağladıklarını belirtiyor.

Ayrıca Temitope Okunnu tarafından 2006’da okullarda iklim değişikliği konusunda farkındalık yaratmak amacıyla kurulan ve kar amacı gütmeyen Foundation for A Better Nigeria (FABE) da üç eyalette faaliyet gösteriyor ve EcoSchoolsNg adlı bir girişim aracılığıyla, öğrencilere geri dönüşüm, ileri dönüşüm veya kompostlama yoluyla sürdürülebilir atık yönetimi ve sürdürülebilir bahçecilik gibi beceriler öğretiyor.

‣ HRW raporu: Türkiye’de dokuz yaşındaki çocuklar plastik atık tesislerinde, sağlıkları pahasına çalışıyor

‣ Plastik Anlaşmasında önerilen ulusal eylem planlarının etkinliği nasıl sağlanabilir?

Ogunye, “Küçük çocukları iklim sorunları konusunda duyarlı hale getirmek için ilkokulları, ortaokulları ve üniversiteleri ziyaret ediyoruz. Davranış değişikliği ülkenin bu bölümünde hala büyük bir sorun, bu yüzden küçük çocuklara odaklandık” diyor.

FABE, plastiğin ileri dönüşümünü teşvik ediyor. Okunnu, “Çünkü plastik para demektir ama bunu çok az kişi biliyor” diye belirtiyor.

İklim adaleti savunuculuğu yapan ILead Climate‘ın kurucusu Adenike Titilope Oladosu, plastiğin kullanılabilir ürünlere geri dönüştürülmesi konusunda artan farkındalığın gençlerin katılımını sağlamak için de harika bir fırsat olabileceğini söylüyor.

Fotoğraf: Afolabi Sotunde/Reuters

Daha fazla çalışmaya ihtiyaç var

Bu kadınların ve kar amacı gütmeyen çok sayıda kuruluşun Nijeryalıları iklim değişikliğinin olumsuz etkileri konusunda eğitme çalışmalarına rağmen, hâlâ bu konuda bilinç kazanmamış çok sayıda insan bulunuyor.

Hareket halindeki araçlardaki yolcular poşet ve şişeleri sokaklara gelişigüzel atmaya, diğer insanlar da evsel atıkları kanallara boşaltmaya devam ediyor.

Lawani ve Okunnu bu durumu, tüm gelir gruplarındaki Nijeryalılara küçük yaşlardan itibaren çevre ve bunun sonuçlarına ilişkin farkındalık kazandırılması gerektiğinin bir kanıtı olarak değerlendiriyor.

Lawani, şunları kaydediyor:

“Bilgiye erişen ve aydınlanan küçük çocuklar bunun farkında, ancak bir sonraki öğünü nasıl yiyeceklerini düşünen daha az ayrıcalıklı çocuklar bu konuda endişe duymayabilir, bu nedenle dikkatimizi onlara yöneltmemiz, insanları duyarlı hale getirmemiz ve insanların bir bağlantı bulmalarına yardımcı olmamız gerekiyor. İnsanlar tıkanmış drenajlarla kolayca ilişki kurabilir, bu yüzden insanlara kendi seviyelerinde eğitim verilmeli. Bu bağıntı ve bağlantıları ve bunların onları nasıl etkilediğini görmelerine yardımcı olunmalı.”

BM’ye göre, çikolata ambalajları, paketler ve plastik mutfak eşyalarından dünyada her yıl ortalama 430 milyon ton plastik üretiliyor. Bunun sonucunda her gün 2 binden fazla çöp kamyonu dolusu plastik su kaynaklarına atılıyor. Herhangi bir önlem alınmadığı takdirde plastik kirliliğinin 2060 yılına kadar üç katına çıkması bekleniyor.