Meksika’nın Sierra Norte de Puebla bölgesinden bir agro ekoloji deneyimi

Maria Luisa Albores’in ( Tosepan Kooperatifler Birliği – [email protected]) La Jornada del Campo köy gazetesinin 111. sayısında yayınlanan makalesini Yeşil Gazete için Gizem Kastamonulu çevirdi

***

Meksika’nın Sierra Norte de Puebla Bölgesinde bulunan Tosepan Kooperatifler Birliği’nin Agro Ekoloji deneyimine dair

Bu deneyimle birlikte, size Tosepan kim onu anlatmak istiyoruz.

Biz Náhuat ve Tutunaku etnik grubundan yerli ve köylülerin oluşturduğu, 39 yıldır kesintisiz olarak faaliyet gösteren bir organizasyonuz. Meksika’nın Puebla eyaletinin kuzey doğusundaki Sierra dağlarında ve Veracruz eyaletindeki Sierra Totonaca’da yaşıyoruz. Puebla’nın Cuetzalan şehrine bağlı 5 topluluk halinde yaşayan birkaç yüz kişilik yoldaş olarak organizasyonumuzu kurduk. Şu anda, 29 farklı şehirde 430 köyde yaşayan 35 binden fazla kooperatifçimiz var.

Tosepan’ın tarihi, şu cümlelerle anlatılan misyonundan ve varoluş sebebinden anlaşılabilir: “Nahuat’ta İyi Bir Yaşam (Vida Buena/Yeknemilis) projesini gerçekleştirebilmek amacıyla organize bir şekilde çalışıp, üye ailelerimizin yaşam kalitesini artırmak.”

Tosepan Kooperatifler Birliğimiz, köylü üretim şekillerimiz gibi oldukça çeşitlidir. 8 kooperatif ve 3 sivil örgüt olarak gruplanmıştır. Kooperatiflerimizden birisi arazilerimizde organik üretim ve sahip olduğumuz bitki örtüsünü korumaya yönelik çalışmalar yapmaktadır. Bir diğeri bize ihtiyacımız olan finansal hizmeti sunmaktadır. Bir başkası ürettiğimiz ürünleri dönüştürüp ticarileştirirken; bir başkası kadın ve genç yerli üyelerimiz için istihdam yaratmaya yönelik projeler gerçekleştirmektedir. Bir diğeri bölgemizi ziyaret edenlere ekoturizm hizmeti sunmaktadır; sağlık hizmetleri bir başka kooperatif tarafından sağlanmaktadır. Bir başkası yapım işlerimizi kolaylaştırmakla ve yaşam standartlarımızı iyileştirmekle sorumludur. Kapasite geliştirme ve başka kooperatiflerin kurulması, bunun için gerekli teknik desteğin verilmesi görevleri ise Tosepan Kooperatifler Birliği tarafından gerçekleştirilmektedir.

Tosepan Kooperatifler Birliği, gün be gün, hayatlarımız devam etikçe, ortaya çıkan problemlerle ilgilenir ve cevaplar bulur. Çoğunluğumuz yerli ( %78), ve kadınlardan (%64) oluşmaktadır. Bu sebeple, gündelik hayatta karşılaşılan problemleri çözebilmek için oldukça hassas davranılmaktadır. Kooperatif modelimiz dünya görüşümüzü yansıtan değerlere dayanır ve bu görüş hayatın, bireyin, toprağın, bitkilerin ve hayvanların temel aksına sosyal ekonomiyi ve dayanışmayı yerleştirir. Tosepan’daki yaşam modelimiz de bu şekilde oluşturulmuştur.

Bu model, köylü üretim modelimizle, toprağı bize hayatı yeniden üretmek için sunulmuş yerler  olarak gören ve saygılı bakışın hakim olduğu agro ekoloji ile gelişmiştir.. Toprak doğduğumuz, büyüdüğümüz ve öldüğümüz yerdir. Bu sebeple, toprağı ekeceğimiz ve hayvanlara bakacağımız zaman, toprak anaya ve güneş babaya iyi bir hasat alabilmek için dua ederiz. Ekonomik kazanç elde etmek için değil, kendi hayatımızı ve diğerlerinin hayatını onurlu bir şekilde yeniden üretebilmek için toprağı ekeriz.

2001’de, Tosepan organik kahve üretimine başladı. Bu organizasyon için ve üyeler için, yüzlerini geçmişe dönüp, büyükanne ve büyükbabalarımızın yapa geldikleri, toprağı, suyu, bitkileri ve hayvanları kahve ağacından koruyan yöntemleri öğrendikleri önemli bir aşama oldu. Bu bir çeşit köylü olmaya ve yaratmaya geri dönmek gibiydi. Çeşitli tarım pratikleri için ayı rehber aldığımız; toprak için doğal gübre ve sebze yetiştirdiğimiz; toprağı kaplarken izin istediğimiz, çünkü bir kısmını toprak anaya geri bırakacağımız; kahve ağaçlarına gölgelik yapan yerel ağaç türlerine saygı gösterdiğimiz; böylece kuşlara ve arılara da yuva ve yiyecek verdiğimiz ve böylece onların da tohumları yaymasını ve çiçekleri döllemesini sağladığımız, bir çeşit köylü olmayı öğrendiğimiz bir aşama oldu.

Bu şekilde ülkedeki en çeşitli kahve ağaçlarından oluşan Los Kuojtakiloyan dediğimiz kahve bahçelerini oluşturduk. Bu bahçelerde bir hektarlık arazide çeşitli geleneksel kullanım yöntemleri olan (korkulara, kötü havaya, gözlere vs iyi gelen ya da tanrıya sunmak için kullanılan), tıbbi, yanıcı, yenebilir, takas için, bölgede satmak için ya da ithal etmek için (kahve ve büyük kırmızı biber) yetiştirdiğimiz 120’den fazla bitki çeşidiyle karşılaşabilirsiniz.

Hastalık ve salgınları kontrol etmek için kullandığımız entegre yöntem sayesinde pas böcüsü ve coffee borer denen böceklenme vakalarını azalttık. Bu tür hastalıklar sebebiyle oluşan hasar, ülkenin diğer bölgelerindeki kahve bahçelerine oranla çok daha az gerçekleşmiştir.

2014  Tosepan’da “Gıda Egemenliği Yılı” olarak ilan edilmiştir. Bu tarihten itibaren, kooperatiflerimizde organik mısır üretimini artırdık. Kendi yaşam alanlarımızın pek çoğuna meyve bahçeleri, tavuk kümesleri kurduk. “Creditraspatio” (Arka bahçe kredisi olarak çevirilebilir) denilen finansal kazanç sağlayacak üretimlerimizi tasarladık; besleyici yemek ve içecek hazırlama yöntemleri üzerine kapasite geliştirme atölyeleri gerçekleştirdik; Mayıs’ın kalpleri, Yiyeceklerin Piyangosu adlı videolar ile horozibiği çiçeği yemek tarifleri kitabı yayınladık. Geleneksel yemekleri paylaşmak için tadım etkinlikleri gerçekleştirdik.  Bahçemizde ürettiklerimizle, mısır, fasülye, horozibiği, biber ve kabak tohumlarını takas ettiğimiz etkinlikler düzenledik.

2003’ten beri Tosepan’da bölgenin “pisilnekmej” olarak bilinen yerli arı türünü tekrar canlandırabilmek için çalışmalar yürütüyoruz. Bu arıdan  bal, polen, propolis ve parafin elde ediyoruz. Bu arı türü İspanyollar Meksiya’ya varmadan önce ıslah edilmişti ve koruma ve bakım yöntemi o zamandan beri korunarak süregeldi. Bu toprak çömleklerin içinde yapılan bir arıcılık yöntemiydi. Bu arıdan elde edilen balın acı tatlı bir tadı vardır ve pek çok şifalı özelliği bulunmaktadır. Poleni protein açısından çok zengindir, parafini ise yapıştırıcı olarak kullanılmaktadır ancak aynı zamanda iyileştirici özelliği de bulunmaktadır. Propolis ya da takauil özellikle nefes yollarındaki sorunlara iyi gelir. Tosepan’da,  bal ve parafinden şampuan, krem, jel gibi kozmetik ürünlerin üretiminde de yararlanılmıştır.

Bir Tosepan yerlisinin kimliği en iyi hissiyatında ve fikrinde yansıtılır. Bir kooperatifçimiz 2016’daki bir atölye sırasında paylaştığı iki paragrafta bunu şöyle dile getirmiştir:

“Bizler dünyanın canlı olduğuna ve tıpkı bizim gibi olduğuna inanıyoruz. Dünyanın da kemikleri vardır: kayaları onu ayakta tutar. Sadece etten oluştuğumuzu bir hayal edin, hayatta kalamazdık. Bu yüzden diyoruz ki, taşlar, kayalar çok önemlidir.

“Bu bizi hem yerli hem de farklı yapandır. Çünkü, yeryüzünün ve üzerinde yaşayan her şeyin kendi koruyucuları vardır ve onlara saygı duyarız. Bizi farklılaştıran yaptıklarımızı isteyerek yapmamız ve işimize duyduğuz aşktır.

Bu topluluğun bir parçası olmak ve bu topraklarda kalmak bize kimliğimizi kazandırır ve bunu 21. yüzyılda kapitalist sistemin bizi dönüştürmek istediklerine karşı söylüyoruz. Buradayız, onurumuzla ayaklarımızın üstünde, kendi kutsal topraklarımızda yürüyoruz.”

Tosepan Kooperatifler Birliği facebook sayfası

Yazının İspanyolca Orjinali

Yazar: Maria Luisa Albores

Yeşil Gazete için çeviren: Gizem Kastamonulu

(Yeşil Gazete, La Jornado del Campo)