Karadeniz’de hayvanlar ölüyor: Yunusların ardından sıra kuşlara geldi

Karadeniz’de son aylarda sıkça rastlanan yunus ölümlerinden sonra yeni bir vaka görüldü.

İHA’dan Berkan Şen’in aktardığına göre; ölü olarak sahillere vuran çok sayıda ‘kara gerdanlı dalgıç kuşu‘, ölüm sebepleri araştırılmak üzere incelemeye alındı.

Sinop ve Samsun kıyılarında görüldü

Karadenizli vatandaşlar yunusların ölümünden sonra farklı bir türde korkutan manzarayla karşılaştı. Son günlerde birçok noktada sahillere vuran kara gerdanlı dalgıç kuşlarının ölümleri, endişe yarattı.

Özellikle Sinop ve Samsun‘un sığ kesimlerinde ölü olarak sahillere vuran çok sayıda kuş, Sinop 10. Doğa Koruma ve Milli Parklar ekiplerince bölgeden alındı.

Sinop Üniversitesi‘nden Biyolog Doç. Dr. Evrim Sönmez, denizlerde görülen kuş türü hakkında bilgiler verdi. Sönmez, “Gavia arctica dediğimiz bir tür, Türkçe adıyla ‘kara gerdanlı dalgıç’ dediğimiz, dalgıçgiller familyasından bir su kuşu. Özellikle kış dönemini Türkiye’de geçiriyor, daha sonra da üreme bölgeleri olan Norveç, İsveç veya Kanada‘nın kıyılarına giderler. Sinop bölgesinde 20-25 tane kuş ölümünden bahsediliyor. Bu kuşların ölüm nedenlerine şu anda bir şey söylemek imkansız” diye konuştu.

Virüs ihtimali üzerinde duruluyor

Dr. Sönmez, geçen yıllarda Kanada bölgesinde bu türlerin Batı Nil virüsüne yakalandıklarını, yeniden bir virüs tablosuyla karşılaşma ihtimali olduklarını söyledi.

Sönmez, “Açlık olabilir ilk etapta aklımıza gelen veya Batı Nil virüsü dediğimiz bir virüs var bu birkaç yıl önce Kanada’nın kıyılarında kara gerdanlı dalgıçların bir kısmında bulunmuş, onun nedeni olabilir. Balıkçı ağlarına takılmış olabilir ama düşük bir ihtimal. Onun için virütik, bakteriyolojik veya toksikolojik testlerin öncelikle yapılması gerekiyor net bir karar verebilmek için” şeklinde konuştu.

‘Kesinlikle çıplak elle dokunulmamalı’

Sönmez, bulaşıcı virüs ihtimali olabileceğinden vatandaşlara kesinlikle dokunmamaları gerektiğini dile getirdi:

“Milli Parklar ya da yetkili kişilere haber versinler, o kişiler zaten gerekli kıyafetleri giyip toplayacaktır. Kesinlikle çıplak elle dokunulmasın.”

Yunus ölümleri

Son üç ayda Trabzon‘da 14, Ordu‘da bir, Artvin’de beş, Sinop‘ta 13 ölü yunus sahile vurmuştu. Trabzon’un Sürmene sahilinde son iki hafta içerisinde yedi yunus ölü bulunmuş, Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü, vücudunda kesici ya da delici alet izine rastlanmayan yunusların ölümüyle ilgili araştırma başlatmıştı.

İlgili haber: Yunus ölümleri alarm veriyor

Yunus ve balina avcılığının yasaklandığı 1983 yılına kadar yapılan ticari yunus avcılığının, yunus popülasyonlarını aşırı derece tahrip ettiği ve Karadeniz’de yaşayan yunus türlerinin popülasyonlarındaki azalmanın en önemli nedeni olduğu biliniyor. Sadece 1970-1983 yılları arasında Türkiye’de 25 bin 678 ton yunus avlandı. 20’nci yüzyılda ise tüm Karadeniz’de 4-5 milyon yunusun avlandığı tahmin ediliyor. Kasti öldürmeler dışında deniz memelisi popülasyonları, tesadüfi ağa yakalanma (bycatch), aşırı balıkçılığın neden olduğu besin azalması, deniz kirliliği ve salgın hastalık sonucu kitlesel ölümler nedeniyle tehdit altında.

Tüdav’ın Türkiye’nin farklı bölgelerinden aldığı ihbarlara göre, bazı balıkçılar gerek kıyıdan, gerekse tekneden hedef gözeterek yunusları korkutmaya ve/veya vurmaya çalışıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan tüm balıkçı teknelerinde her türlü yivli/yivsiz, ruhsatlı/ruhsatsız av tüfeği, havalı tüfek/tabanca ve mühimmatının bulundurulmasını yasaklamasını ve amatör/ticari amaçlı su ürünleri avcılığı tebliğlerine ivedi olarak bu maddeyi eklemesini talep eden vakıf, change.org üzerinden bir de kampanya başlattı.

Batı Nil Virüsü nedir?

Batı Nil virüsü (BNV) ilk kez 1937’de Uganda’da tanımlandı. Virüs o günden bu yana dünyada yayılıyor. BNV, sivrisinek-kaynaklı (çoğunlukla Culex) bir insan patojeni olup Flaviviridae ailesinden Flavivirus cinsine ait. BNV virüsü, tek zincirli bir RNA virüsü. 

Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi’nde yayımlanan Yavuz Uyar ve Esra Bakır tarafından kaleme alınan makaleye göre; BNV, doğal konakları olan vahşi kuşlardan sivrisinekler yoluyla bulaşıyor. Göçmen kuşlar BNV’nin coğrafik olarak yayılmasında rol oynuyor. Enzootik bulaşta, BNV birincil olarak sivrisinekler ve kuşlar arasında sirküle oluyor. BNV ile enfekte bir sivrisinek tarafından ısırılan insanlar, atlar ve diğer hayvanlar kör konak olarak tanımlanıyor.

İnsanlarda, 2-14 gün süren bir kuluçka dönemini klinik belirtiler izleniyor. Hastalığın yüzde 80’i asemptomatik olarak seyrediyor. Yüzde 1’den daha az vakada, BNV ensefaliti ve ya menenjiti görülebiliyor. BNV iki genetik soya ayrılabilir. 

Genetik soy 1- BNV (lineage WNV 1), Afrika, Avustralya, Asya ve Akdeniz havzasında endemik olarak bulunuyor. Genetik soy 2- BNV (lineage WNV 2), Sahra altı Afrika’da endemiktir. 

Avrupa’da BNV enfeksiyonları 1950’den beri tanımlanıyor.