Gerçek sonrası – Şebnem Şenyener

Şebnem Şenyener’in yazısı t24.com.tr sitesinden alındı

İngilizce söz kataloğu, Oxford Sözlüğüne göre 2016’da Yılın Sözü  “gerçek sonrası.” Sözlüğün editörlerine göre, “post-truth” yani “gerçek sonrası” sözü; “nesnel gerçeklerin yerine duygular ve kişisel inançlarla kamuoyu yaratma koşullarının” ifadesi bir sıfat. Sözlük araştırmacıları 2016 yılında İngiltere’de AB üyeliği referandumu, ve ABD’de Başkanlık seçimleri sayesinde geçtiğimiz yıla kıyasla “gerçek sonrası” sözünün kullanılmasında yüzde 2000 artış saptadılar.

Oxford sözlüğü “yılın sözü” seçimini o yıl dil içinde olup biteni ifade eden kelimenin seçimiyle tanımlıyor. Aynı nedenle 2015 için yılın sözü yukarıda yazının başında kullandığım internet imajlarından, zevkten gözleri yaşaran bir yüze benzeyen ve genelde emoji diye bilinen sembolü; seçerek duyurmuştu.

Bu yılın “gerçek sonrası” seçimiyle rekabet eden diğer kelimelerden biri “alternatif doğru.”

Oxford sözlüğüne göre  “gerçek sonrası” kelimesini ilk kez Sırp-Amerikalı oyun yazarı Steve Tesich kullandı. Yazar kelimeyi 1992’de İran Kontra skandalı ve Körfez savaşı hakkında Amerika’da yayınlanan sol eğilimli “Nation” dergisinde yazdığı bir makalede, “biz özgür insanlar, özgür bir şekilde gerçek-sonrası bir dünyada yaşamaya karar verdik” ifadesinde kullandı.

Sözlük yayıncısı 2016 yılının sözü seçimiyle ilgili açıklamasında “post” yani “sonra” takısının tarihçesine de dikkat çekti. Yirminci yüzyıla ait bir takı olduğunu, örneğin 1945’da milliyetçilik için post-milliyetçilik yani milliyetçilik sonrası, 1971’de de ırkçılık için post-ırkçılık ya da ırkçılık sonrası ifadesinin kullanıldığını vurguladı. Bu yıldan itibaren sözlük “gerçek sonrası” ifadesini de sözlüğe dahil edecek. Ve kullanım durumuna bakarak önümüzdeki yıllarda da sözlükte kalıp kalmayacağına karar verecek.

Böylece resmen ulaştık “gerçek sonrası” zamana, ya da sözün cenaze törenine. Yukarıdaki metin bu törende bir elveda anına ait. Çünkü gerçek bir “söz”lükte “gerçek sonrası” anlamına tek yaraşacak gerçek “sözün ölümü” olmalı bana kalırsa.

Maalesef aramızdan ayrıldı söz. Bütün çabalara rağmen, yaşaması, gelişip kuvvetlenmesi için düşünebildiğimiz her biçime, yolun tıkandığı yerde uğruna akıtılan kan, ona kurban giden nice hayata rağmen kurtarılamayan ve gözümüzün önünde göz göre içi boşaltılarak, kafası tırpılarak, gözleri kanırtılarak katledilen sözün cenazesindeyiz artık. İnsanın konuşmayı becerdiği o tarihi andan beri onu bütün diğer iki ya da dört ya da sayısı değişen bütün ayaklılardan, kanatlılardan, yüzgeçlilerden ve de ayağını yitirmiş tüm sürüngenlerden, köklü köksüz yeşil ya da değil ot ve bitkilerden, kaya ya da kumdan ayıran tek mucize gibi görünen söz öldü gitti.

Geriye bütün bunlar arasında yeri pek belirsiz, hemcinsini sürdürmekten aciz, kalbi pek küçülmüş, sözü öldürdüğü günden beri kendine yaptığı kötülüğü de anlayabilecek kadar aklı kalmayan, dolayısıyla ömrü iyice kısa, bütün özelliği hükmetmekten ibaret, bomboş bir diktatör kaldı.

Şebnem Şenyener (www.sebnemsenyener.com)