Ekoloji savunucuları uyarıyor: Çernobil ve Fukuşima’da yaşananlar Akkuyu’da tekrarlanmasın

14 Mayıs’ta yapılacak olan cumhurbaşkanlığı ve 23’üncü dönem milletvekili seçimleri yaklaşırken mevcut iktidar, Çernobil Nükleer Felaketinin 37’inci yıldönümünün takip eden 27 Nisan 2023 günü, Akkuyu Nükleer Güç Santrali‘ni (NGS) nükleer saha haline getirmek üzere yakıt çubuklarının getirileceğini duyurdu.

‣ 27 Nisan’daki ‘açılış’ için nükleer yakıt geliyor: Uzmanlardan Akkuyu NGS için uyarı yağıyor

‘Bakan, Akkuyu’ya dair soruları cevaplamaktan kaçınıyor’

Mersin Nükleer Karşıtı Platform (NKP), Akkuyu NGS’ye yakıt getirilmesine ilişkin yaptığı uyarı niteliğindeki basın açıklamasında “Çernobil ve Fukuşima nükleer felaketlerinden ders almayan siyasi iktidar ve sermaye sahipleri Akkuyu Nükleer Santralinin inşaatını inatla sürdürmekteler” ifadelerini kullanarak, santrale nükleer yakıt getirilmemesi gerektiğini bir kez daha vurguluyor.

Nükleer karşıtlarının Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez‘e nükleer santralin insanlara, canlılara, doğaya, çevreye, ekosisteme zararlı etkileri; reaktörün Akdeniz’in 30 dereceyi aşan sıcaklıktaki suları ile soğutulması, işletme, deprem, güvenlik riskleri; nükleer yakıtın taşınması, korunması, nükleer atıkların saklanması ve bertarafı konularında bilgi vermesini talep eden sorular yönelttiğini kaydeden açıklamada, bu sorular nükleer karşıtı milletvekilleri tarafından TBMM’de de soru önergesi olarak verildiğini belirtiyor.

Enerji Bakanının sorulara cevap vermekten kaçınarak topu Nükleer Düzenleme Kurumu (NDK) ve Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu Başkanlığı‘na (TENMAK) attığını kaydeden nükleer karşıtları, soruların cevaplarını halk için paylaştığını açıklıyor.

‣ Akkuyu’ya nükleer yakıt hangi yolla, nasıl getirilecek, kim denetleyecek?

NKP: Tek çözüm, nükleere veda

Nükleer Karşıtı Platform, Akkuyu NGS’ye yönelik gerçekleri şu şekilde sıralıyor:

• 4800 Megawatt (MW) planlanan gücü ile Akkuyu NGS Türkiye’nin 105 bin MW’lik üretim kapasitesinin yüzde 5’ini bile karşılamış olmayacaktır. Türkiye’nin nükleer santralin üç-dört kat pahalı elektriğine ihtiyacı yoktur.
• Uranyum yakıtı zorunlu olarak Rusya’dan sağlanacak Rusya’ya enerji bağımlılığı artarak sürecektir. 70 yıl süresince Rusya’nın sahipliğine bırakılan nükleer santralin inşa maliyetinin olduğu gibi, santralin ömrünün sonundaki ölüsünün inşa maliyetini aşan bertaraf, gömme, saklama maliyetini de yakıt ve atık maliyetini de halkımız ödeyecektir.
• Yakıt çubuklarının taşıma, depolama ve saklama işlemlerinde dünya nükleer sermayesinin ve lobisinin çıkar ve iktidar bağlantılarının dışında olan tarafsız ve bağlantısız kurumlar denetleyemeyecektir.
• Taze ve atık yakıt çubuklarının geliş ve gidiş olarak nakliyesinde İstanbul, Çanakkale boğazları ve Marmara ve Ege Denizleri ile Akdeniz kullanılacak, denizler ve çevredeki karasal alanlar her an riskle karşı karşıya kalacaktır.
• Nükleer santralin işletmeye girmesi halinde kullanılarak nükleer atık haline gelecek yakıt çubukları Akkuyu’da 20 ila 30 yıl bekletilerek radyasyonunu oraya salması sağlanacak, daha sonra Rusya’ya taşınarak içindeki kullanılabilir uranyum ve plütonyum alındıktan sonra kalan atıklar tekrar Türkiye’ye geri gönderilecek, nihai olarak Ankara Polatlı Avdanlı Köyündeki dört kilometrekarelik alana depolanacaktır. Akkuyu’nun radyasyonla kirletilmesi yetmiyormuş gibi nükleer kirlilik Anadolu’nun ortasına da bulaştırılacaktır. Atık yakıt çubuklarının saklanma maliyeti de halkımıza ödettirilecektir.
• Akkuyu sahası nükleer saha haline gelecek, Rusya ambargolar nedeniyle Avrupa’daki nükleer santrallere satmakta ve nakletmekte zorlandığı yakıt çubuklarını Akkuyu üzerinden satma olanağı kazanacak, nükleer yakıt atıklarını da aynı yoldan geri alacak, kullanım dışı yakıt çubukları Türkiye’de depolanacaktır. Rusya bu yolla ek olarak ekonomik kazanç sağlayacak bu ticaretin radyoaktif, politik ve ekonomik riskleri halkımızın sırtına yüklenecektir. Herhangi bir politik ve askeri uluslararası gerilimde Akkuyu’yu, bölgemizi ve halkımızı hedef haline getirecektir.
• 6 Şubat depremleri de gösterdi ki yıkıcı depremlerin ne zaman nerede ve ne şiddette olacağı tahmin edilemiyor. Akkuyu’nun 20 km yakınından fay hattı geçtiği gibi, Afrika Levhasının Anadolu Levhasının altına daldığı Akdeniz kıyılarımızın hemen güneyinden geçen dalma batma kuşağında 8 şiddetinde yıkıcı depremler tarihsel gerçekliktir. Arkeolojik kayıtlar ortaya koyuyor ki Mersin’in Akdeniz kıyısındaki Anamuryum, Elaussa Sebaste ve Pompeipolis-Soli tarihi kentleri deprem ve tsunami sonucunda yıkılmıştır. Akkuyu projesinde bu gerçeklik göz ardı edilerek gözlerden saklanmaya çalışılmıştır.
• Nükleer santralin günlük 20 milyon metreküp soğutma suyu 30 derecenin üstünde bir sıcaklıkla Akdeniz’den alınarak en az 5 ila 7 derece daha ısınmış bir halde içine kimyasallar karıştırılarak tekrar Akdeniz’e verilecek, 35 derecenin üstündeki su içindeki kimyasallar deniz ekosistemini de  buharlaşma yoluyla kara ekosistemini da bozarak canlılara ve insanlara ölümcül etkilerde bulunacaktır.
• Ne Rusya Devletinin ne Türkiye Devletinin ne de dünyadaki herhangi bir devletin Three Mile Island, Çernobil, Fukuşima ve 6 Şubat depremlerinin sonuçlarının da gösterdiği gibi bir nükleer felakete anında müdahale ve sonuçlarının derhal ortadan kaldırılması, zararlarının giderilmesi, karşılanması için bir programlarının ve yeterli olanaklarının olmadığı ortadadır.

NKP, “Tek çözüm nükleer santrallerin ortadan kaldırılması, inşaatların durdurulması, projelerin iptalidir” diye vurguluyor.

‣ Deprem bölgesinde bir de Akkuyu NGS tehdidi: Faaliyete geçmemiş olması bir şans

‘Projenin iptali ile daha büyük ekonomik zararlar önlenebilir’

“Meslek örgütleri, bilim insanları ve Türkiye halkının tepkilerine rağmen, nükleer santral projeleri ısrarla gündemde tutulmaya çalışılmakta olup, Akkuyu’da sorunlu inşaat süreci ise devam etmektedir” diyen Mersin NKP,  Sinop’ta 2019 yılında maliyet artışları nedeniyle Japon yüklenici şirketin projeden çekilmesi ve Sinop NGS Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu raporuna karşı açılmış olan davanın daha sonuçlanmamasına rağmen Rus şirketler ile pazarlıklar yapıldığını hatırlatıyor.

Dünyadaki ilk “Yap, Sahip ol, İşlet” modeline sahip Akkuyu NGS’nin  hem ekonomik hem sosyal çevre felaketine yol açacağının belirtildiği açıklama, nükleer karşıtı aktivistler, nükleer santralin proje maliyetine dahil olmayan, atık yakıt çubukları ve çalışma süresinin bitiminde santralin bertaraf maliyeti ile ekosisteme, canlılara, insan sağlığına, tarıma, balıkçılık sektörüne verdiği zararların maliyetinin proje maliyetine eklendiğinde, projenin iptalinden doğacak ekonomik kayıp ile karşılaştırılamayacak ölçüde ekonomik zararın önlenmiş olacağının altını çiziyor.

Platform, şu ifadeleri kullanıyor:

Bizler, ülkemizde faaliyetlerini sürdüren; meslek odaları, sendikalar, dernekler ve demokratik kitle örgütleri olarak hiçbir koşulda nükleer yakıtın Mersin Akkuyu’ya getirilmesini kabul etmiyoruz.  Ne dünyada ne ülkemizde nükleer santral istemiyoruz. Ülke geleceğimizin nükleer felaketlerle yok edilmesine izin vermeyeceğiz.

Ülkemize felaket getirecek nükleer santrallara karşı duyarlı tüm kurumları ve nükleer karşıtlarını mücadeleye çağırıyor, mali açıdan büyük kamu zararı doğursa da “nükleer santralı kapatacağız” demeyen hiçbir siyasi partiye oy vermeyeceğimizin altını çiziyoruz.

Açıklamada, Türkiye’nin her yanında ve Kıbrıs’ta nükleer karşıtı aktivistler, nükleer karşıtı platformlar, demokratik kitle örgütleri, siyasi partiler ve tüm nükleer karşıtlarının bu uyarıları dile getirmek üzere 27 Nisan’da Mersin’de bir araya geleceği kaydediliyor.

‣ Çevre savunucularından siyasi partilere net mesaj: Nükleeri kapatacağız demeyene oy yok

Ne olmuştu?

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, 29 Mart 2023 tarihinde basına verdiği demeçte, “Akkuyu’da sona yaklaşıyoruz. 27 Nisan’da ilk nükleer yakıt tesisimize geliyor. Böylece Akkuyu nükleer tesis statüsü kazanacak” şeklinde bir açıklama yapmıştı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise “Nisan’ın 27’sinde bir ihtimal belki Sayın [Rusya Devlet Başkanı Vladimir] Putin de gelecek. Veya birlikte online sistemle bağlanacağız, Akkuyu’nun inşallah ilk adımını atacağız” ifadelerini kullanmıştı.

Rusya Devlet Nükleer Enerji Kuruluşu‘nun (Rosatom) Genel Müdürü Aleksey Likhachev ise “Bu bahar santrala taze nükleer yakıt teslim edilecek ve böylece Akkuyu NGS sahası nükleer santral statüsü alacak. … Üçüncü çeyrekte ise birinci ünitede genel inşaat ve montaj işlerini tamamlayarak devreye alma aşamasına geçeceğiz. Daha sonra birkaç ay içinde UAEA [Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı] gerekliliklerine uygun olarak ekipmanı ve yakıtı doğrudan reaktörde test edeceğiz” açıklamasında bulunmuştu.

Bu açıklamalar üzerine Nükleer karşıtı platformlar, ekoloji örgütlenmeleri, çevreyi, doğayı koruma örgütleri, Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK), Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB), Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve çok sayıda demokratik kitle örgütü “Akkuyu’ya Nükleer Yakıt Getirilmemeli!” başlığıyla kamuoyunu, siyasi iktidarı ve siyasi partileri Akkuyu’ya nükleer yakıt getirilmemesi, nükleer santral inşaatından ve projelerinden vazgeçilmesi için uyarmıştı.

20 Nisan’da 54 meslek odası, sendika, sivil toplum kuruluşu, dernek temsilcisi, yaşam savunucusu ve aktivist grubu, Akkuyu’ya getirilmesi planlanan nükleer yakıtın doğuracağı tehlikelere dikkati çekerek iktidara aday tüm siyasi partilere seslenmiş ve nükleer santralleri kapatma taahhüdünde bulunmayan partilere oy vermeyeceğini açıklamıştı.