50 yılını arkeoloji ve prehistorya çalışmalarına adamış Prof. Dr. Halet Çambel bugün vefat etti. Karatepe Hitit sit alanındaki çalışmalarıyla arkeoloji bilimine önemli katkılar sağlayan 98 yaşındaki Çambel burada uyguladığı öncü “yerinde koruma” modeliyle Türkiye tarihinin ilk açık hava müzesinin de kurucusu idi.
Hayatı:
1916’da Berlin’de dünyaya gelen Halet Çambel, Arnavutköy Kız Koleji’ndeki (Robert Koleji) eğitiminin ardından eğitimine Paris Sorbonne Üniversitesi arkeoloji bölümünde devam etti. 1940’ta İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde asistan olan Çambel, emekli olana kadar aynı üniversite bünyesinde çalışmalarını sürdürdü.
1946 yılında Osmaniye İline bağlı Kadirli’ye yakın olan Karatepe Antik şehrindeki yeni bulgular Halet Çambel’in akademik hayatının dönüm noktası oldu. Alman profesör Helmuth Theodor Bossert‘in talebesi olarak başladığı Karatepe-Aslantaş projesini sonraki dönemde kendisi üstlenerek uzun sure Karatepe Höyüğü kazısında çalıştı.
Bugün milli park olan Karatepe höyüğündeki Hitit yerleşimini keşfeden ekipte yer alan arkeolog, bölgedeki eserlerin müzelere taşınmaması ve yerinde kalması konusundaki ısrarlı çalışmaları sonucunda höyüğün açıkhava müzesi olarak korunmasını sağladı. Arkeoloji çalışmaları devam ederken Çambel, bölgedeki köylerde, özellikle gençler için meslek eğitim programları ve atölyeler düzenleyip kooperatif kurulmasına da öncülük etti.
Aynı zamanda Türkiye’yi olimpiyatlarda temsil eden ilk kadın sporcu olan ve 1936 Berlin Olimpiyatlarına eskrim dalında katılan Halet Çambel, iki yıl önce BBC Türkçe’den Aylin Bozyap‘a verdiği mülakatta 20 yaşında bir arkeoloji öğrencisi iken olimpiyatlara katılışını anlatmıştı.
Toros dağlarının eteklerinde bulunan Kadirli’de tanıştığı Yaşar Kemal, 2010 yılında yazdığı bir yazıda Çambel’i şöyle anlatıyor :
“Arkeolojide hep toprak altına bakıyorlar. Bunun bir de üstü var. Genellikle arkeologlar toprakların üstlerini görmüyorlar. Halet toprağın üstünü bir insanın gücü yettiği kadar öğrendi, sevdi. Dünyayı anlamak, sevmek nasıl olmalıdır, öğrenmek isteyene onu da öğretti.”
Arkeolog, eğitimci, eskrim sporcusu Halet Çambel için 14 ocak Salı günü İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde bir tören düzenlenecek. Çambel, Çarşamba günü, uzun yıllar eşi mimar Nail Çakırhan’la yaşadıkları ve eşinin restorasyon çalışmalarıyla geleneksel mimarinin modern örneği olarak gösterilen Muğla Akyaka’daki evlerine götürülerek aile mezarlığına, 2008 yılında vefat eden eşinin yanına defnedilecek.
(Yeşil Gazete, BBC Türkçe)
