NASA gezegenin ölümcül yüzünü gözler önüne seren cevabı veriyor. Cevap: Türkiye dahil birçok yerinde.
Sağlıklı bir ciğerdeki katran lekeleri gibi, görseldeki hastalıklı sarı ve kahverengi alanlar kirlilik nedenli ölümlerin yoğun olduğu bölgeleri temsil ediyor. Doğu Çin, Hindistan, Endonezya ve Avrupa gibi yüksek oranda kentleşmiş yerler en koyu renklerle boyanmış. En koyu alanlar; her yıl 1,000 kilometre karede 1,000 prematüre ölümün gerçekleşmesi gibi yüksek oranda tahribatın olduğu yerleri gösteriyor.
İyi haberler ise maviye boyanmış bölgeler. İnsanlığın boğucu kirli hava çıkışını 1850’ lerden bu yana azaltmayı becerebilmiş alanlar mavi ile gösteriliyor. Güney Amerika ve Güneybatı ABD’ deki bazı noktalar gibi bu güvenli limanlar; anız yakımını 19. yüzyılın ortalarından beri azaltan noktalar.
Bu kirli atmosferimizin temsili resmi, North Carolina Üniversitesi’ nden yer bilimci Jason West’ in çalışmalarına dayanıyor. West’ in çalışmaları kötü havanın insan sağlığına etkileri üzerine odaklanıyor. West’ in ve ekibinin yarattığı bilgisayar modellerine göre senelik 2.1 milyon ölüm tek bir çeşit kirliliğe bağlanabilir; ince parçacıklı madde veya PM 2.5. Yani arabaların egzozlarından, endüstri bacalarından ve diğer şeylerden uçan minik zerrecikler. (Bunlar aynı zamanda NASA haritasının da referans aldığı hava kirletenleridir.)
Tıp dünyası PM2.5 solumayı; astımdan ciğer hastalıklarına, kalp hastalıklarından kalp krizine kadar birçok hastalıkla ilişkilendiriyor. Elbette Singapurluların bu yaz Sumatra’daki komşularının yaktığı anızlar nedeniyle maruz kaldığı gibi insan kaynaklı yoğun toksik zerre bulutunun içinde kalmak kötüdür ancak NASA’ ya göre PM2.5’ un sizleri bulacağı tek yol bu değil.
Çoğu vakada en zehirli kirlilik birkaç gün ya da birkaç haftada havada kalıp hastanelerdeki solunum ve kardiyo hastalıkları arttırıyor. Zaman içerisinde mevsim değişse, hava temizlense ve anılardaki pis hava unutulmaya başlansa bile sağlık riskleri kaybolmuyor. Hava kirliliğinin birazcık bile yükselmesi insan sağlığına muazzam etkisi olabiliyor. Uzun sürelerde ve küresel ölçekte ise bu etkiler katlanıyor.
Hava kirliliğinden en bariz etkilenen Çin ve kuzey Hindistan’ da farklı kuşaklarda yüksek oranda prematüre ölümler ortaya çıkıyor. Hırıltılı solunum seslerini ise uzaydan bile duyabilirsiniz.
Çeviren Özgecan Kara
Orijinal yazı:
