Önümüzdeki ay, BM iklim Değişikliği Konferansı-Cop29 Zirvesi‘ne ev sahipliği yapacak Azerbaycan‘ın nümüzdeki 10 yılda fosil gaz üretiminde büyük bir artış yapmayı planladığı ortaya çıktı.
Alman STK Urgewald ve CEE Bankwatch tarafından hazırlanan yeni rapora göre, Azerbaycan’ın önümüzdeki 10 yılda gaz üretimini üçte bir oranında artıracağı, fosil yakıt şirketlerinin ülkenin gaz sahalarına 41,4 milyar dolar harcamasının tahmin edildiği belirtildi.
Guardian‘ın aktardığı rapora göre, devlete ait petrol ve gaz şirketi Socar tek başına 2022 ile 2024 yılları arasında yeni petrol ve gaz arama çalışmalarına yaklaşık 300 milyon dolar harcadı. Socar ve ortakları, ülkenin yıllık gaz üretimini bugünkü 37 milyar metreküpten (bcm) 2033 yılına kadar 49 milyar metreküpe çıkarmaya hazırlanıyor. Şirket ayrıca yakın zamanda Avrupa Birliği‘ne gaz ihracatını 2026 yılına kadar yüzde 17 artırmayı kabul etti.
Raporda, 2023’te Socar’ın sermaye harcamalarının yüzde 97’sini petrol ve gaz projelerine aktardığı belirtiliyor. Şirket, Azerbaycan’ın zirveye ev sahibi olarak atanmasından birkaç hafta sonra bir “yeşil enerji bölümü” açmış ve rüzgar ve güneş ile karbon yakalama teknolojilerine yatırım sözü vermişti. Ancak çalışmaya göre, Socar’ın yenilenebilir enerji faaliyetleri, fosil yakıtlara yaptığı yatırımlara göre önemsiz kalmaya devam ediyor.
Azerbaycan’ın iklim eylem planı eylül ayında Climate Action Tracker (CAT) tarafından “kritik derecede yetersiz” olarak derecelendirilmişti. CAT analistleri, “Azerbaycan, iklim hedefini zayıflatan küçük bir ülke grubundan biri ve ülke fosil yakıt çıkarmayı iki katına yükseltmeye çalışıyor” demişti.
Raporda, “Cop29 müzakerelerine ev sahipliği yapanların, dünyayı fosil yakıtlara bağımlı tutmakta çıkarı olanlar değil, gerçek iklim liderleri olması hayati önem taşıyor” denildi.
Kümesi tilkiye mi teslim ettik?
Çalışmada, Azerbaycan ve Socar’ın insan hakları ihlalleriyle suçlandığına da yer verildi. Yazarlar iklim krizinin üstesinden gelmek için sivil toplumun ifade özgürlüğüne sahip olması ve insan haklarının korunması gerektiğini söyledi.
CEE Bankwatch’tan Manana Kochladze “Diğer hükümetler iklim krizini ele almak için sivil toplumla ortaklık kurarken, Aliyev rejimi sistematik olarak çevre ve insan hakları savunucularını tehdit ediyor. Bu, Bakü’de yapılacak müzakerelere güven vermiyor” diye konuştu.
Raporun baş yazarı olan Urgewald’dan Regine Richter, “Socar’ın Azerbaycan ekonomisindeki önemli rolü ve ülkenin siyasi elitleriyle yakın bağları göz önüne alındığında, etkisi Bakü’deki iklim müzakereleri boyunca kesinlikle hissedilecektir. Cop29’a hazırlanırken kendimize şu soruyu sormadan edemiyoruz: Kümesten tilkiyi mi sorumlu tuttuk?
Socar’ın yönetim kurulunu atayan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, 2003’te babasının yerini alana kadar Socar’ın başkan yardımcısıydı. 2018’e kadar 26 yıl boyunca Socar’da çalışan Azerbaycan’ın ekoloji ve doğal kaynaklar bakanı Muhtar Babayev , Cop29’u yönetecek. Socar’ın başkanı olan Rovshan Najaf da Cop29 organizasyon komitesinin bir parçası.
Aliyev, nisan ayında düzenlenen bir iklim konferansında “petrol ve gaz yataklarına sahip olmanın suçları değil, Tanrı’nın bir hediyesi” olduğunu söylemişti.
780 milyon ton CO2 atmosfere salınacak
Cop29 sözcüsü, Azerbaycan’ın gaz üretimi ve enerji geçişiyle ilgili olarak “Azerbaycan, Rusya‘nın tedariğinin kesintiye uğramasının ardından Avrupa‘nın artan talebine yanıt olarak gaz kapasitesine yatırım yapıyor. Bu, enerji geçişinin adil ve düzenli olmasını sağlama gerekliliği konusunda mutabık kalan BM’nin küresel envanteriyle uyumludur” dedi.
Söz konusu küresel envanter, dünyanın küresel ısınmayı durdurma yolunda olmadığı ve “acil ve derin sera gazı emisyonu azaltımlarının” gerekli olduğu sonucuna varmıştı.
Analiz , sektörün lider tedarikçisi olan Rystad Energy’nin verilerine dayanıyor. Beklenen gaz üretiminin yakılması, yaklaşık 780 milyon ton CO2 üretecek. Bu, Birleşik Krallık’ın yıllık emisyonlarının iki katından fazla.
Bilim insanları ise daha fazla rezerv keşfetmek yerine, 2021’de küresel ısınmayı 1,5C ile sınırlamak için mevcut gaz rezervlerinin çoğunun yer altında kalması gerektiğini söylüyor.
Socar’ın birlikte çalıştığı şirketlerden; Birleşik Arap Emirlikleri devlet petrol şirketi Adnoc’un CEO’su Sultan Al Jaber, geçen yıl Dubai‘de düzenlenen COP28‘in başkanlığını yapmıştı. Al Jaber, ülkelerin çoğunun istediği gibi fosil yakıtları “aşamalı olarak kaldırma” konusunda anlaşamayıp bunun yerine “fosil yakıtlardan uzaklaşma” gibi daha zayıf bir hedefi seçmelerinden sorumlu tutulmuştu.
Bankacılık İklim Kaosu Koalisyonu’nun araştırmasına göre, Socar ayrıca büyük uluslararası kuruluşlardan 2021-2023 yılları arasında toplam 6,8 milyar dolar tutarında kredi ve teminat desteği alıyor.
Uluslararası Enerji Ajansı, (IEA) göre Azerbaycan’ın ekonomisinin; ihracat gelirlerinin yüzde 90’ını ve devlet gelirlerinin yüzde 60’ını oluşturan fosil yakıt gelirlerine büyük ölçüde bağımlı olduğunu söylüyor.
