Kömürden kaynaklanan emisyonların hızla azaltılmasının 1,5 C hedefine doğru ilerlemek için en acil önceliklerden biri olduğunu kabul eden 25 ülke ve Avrupa Birliği bugün “Yeni Kömüre Hayır” (No New Coal) için Eylem Çağrısı‘nı başlattı.
İlk imzacılar, enerji sistemlerinde yeni “kömürü içermeyen” ulusal iklim planlarını sunma taahhüdünü açıklıyor ve diğer ülkeleri de aynısını yapmaya çağırıyor.
Günün dikkat çeken ülkesi, ilk kez yeni kömürlü termik santraller inşa etmeyeceğini taahhüt eden Avustralya oldu. Avustralya, Endonezya‘dan sonra dünyanın en büyük ikinci kömür ihracatçısı. Avustralya’nın taahhüdünün ardından OECD ülkeleri içerisinde sadece Japonya ve Türkiye hala yeni kömür santrali inşa eden ülkeler olarak kaldı.
Eylem Çağrısı ile destekçi ülkeler, Kasım 2025’te yapılacak 30. BM İklim Değişikliği Konferansı (COP30) öncesinde tüm ülkeleri yeni kömürlü termik santrallere son vermeye teşvik etmek üzere diplomatik bir kampanya yürütecek.
İmzacı ülkelerin Paris Anlaşması kapsamındaki bir sonraki Ulusal Katkı Beyanları’nı (NDC’ler) buna göre düzenleyecek, bunlara eşlik eden “açıklık, şeffaflık ve anlayış için bilgiler” (Information for Clarity, Transparency, and Understanding, ICTU), uzun vadeli stratejiler, uygulama planları veya enerji planları yapacak.
Birleşik Krallık başı çekiyor
Birleşik Krallık Enerji Bakanı Ed Miliband, kampanyayla ilgili ülkesinin temiz enerjinin süper gücü haline getirme çabasının bir parçası olarak bu yıl kömür enerjisini aşamalı olarak terk eden ilk G7 ülkesi olduğunu kaydetti.
Buna karşın kömür kullanımın dünya genelinde artmaya devam ettiğini ve 1,5°C hedefinin önündeki en büyük tehditlerden birini oluşturduğunu kaydeden Miliband, “Yeni Kömüre Hayır Eylem Çağrısı, dünyanın dört bir yanındaki ülkelerden COP30’a kadar yeni kömür kullanımına son verilmesi gerektiğine dair net bir sinyal gönderiyor. Yeni kömür kullanımına son verilmesini öngören ulusal iklim planlarını ortaya koyarak, uygun fiyatlı, güvenli ve temiz enerjiyle beslenen bir geleceğe daha da yaklaşıyoruz” dedi.
İklim eyleminden sorumlu Avrupa Komisyoneri Wopke Hoekstra da temiz enerjinin hızla artmasına karşın kömürün enerjisinin hala arttığını hatırlattı; fosil yakıtlardan uzaklaşma’ taahhüdünün sahada gerçek adımlara dönüşmesi gerektiğini vurguladı.
Türkiye’den destek bekleniyor
Halen yeni termik santraller inşa etmeye devam eden Türkiye de eylem çağrısı kapsamında “Yeni Kömüre Hayır” kararını açıklamaya davet edilen öncelikli ülkeler arasında yer alıyor.
Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA) Direktörü Bengisu Özenç, Türkiye’nin bir ay önce açıkladığı güneş ve rüzgar kurulu gücünü 2035’e kadar 4 katına çıkarma hedefine dikkat çekti:
“Bu hedef, önümüzdeki dönemde enerji arzına eklenecek yeni bir termik kapasitesine ihtiyaç duyulmayacağını açıkça ifade ediyor. Yenilenebilir enerji alanındaki bu ilerlemeyi memnuniyetle karşılarken, Türkiye’nin ‘Yeni Kömüre Hayır’ çağrısına destek vererek enerji dönüşümünün yönü konusundaki kararlılığını göstermesini ve uluslararası iklim diplomasisinde güç kazanmasını bekliyoruz”
Adil geçiş de kampanya kapsamında
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), 1,5°C ve hatta 2°C’ye uyumlu bir patikada yeni ve saldığı karbonu tutulmayan kömüre yer olmadığını açıkça ortaya koymuş olsa da, kömür kapasitesi geçen yıl yüzde 2 oranında arttı.
Eylem Çağrısını başlatan ülkeler Angola, Avusturya, Avustralya, Belçika, Kanada, Kolombiya, Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Dominik Cumhuriyeti, Etiyopya, Fransa, Almanya, İtalya, Malta, Fas, Hollanda, Norveç, Slovakya, Slovenya, İsveç, Uganda, Birleşik Krallık, Uruguay, Vanuatu ve Avrupa Birliği’nden oluşuyor.
Ülkeler ayrıca, işçilerin ve toplulukların geride bırakılmamasını sağlamaya yardımcı olan 1,5°C ile uyumlu adil ve eşitlikçi geçişlerin önemini kabul etti. Ulusal iklim planları, Uluslararası Çalışma Örgütü‘nün “Herkes için çevresel olarak sürdürülebilir ekonomilere ve toplumlara doğru adil bir geçiş için Kılavuz İlkeler“inin önemini kabul ederek, etkili sosyal diyalog ve paydaş katılımı da dahil olmak üzere, temiz enerji geçişleri sırasında savunmasız toplulukları ve çalışanları destekleyecek.
Eylem Çağrısı, karbonu tutulmamış kömür enerjisinin hızla kullanımdan kaldırılmasını amaçlayan Kömür Sonrası Enerji İttifakı (Powering Past Coal Alliance, PPCA) işbirliğiyle geliştirildi. Destek veren ülkelerden 24’ü PPCA üyesi.
Çağrı, Yeni Kömüre Hayır taahhütlerinin, yatırımcıların geçişi finanse etme konusunda kararlılıkları için gerekli olduğunun altını çizen RE100, Global Renewables Alliance, Ceres, Asya İklim Değişikliği Yatırımcı Grubu (AIGCC) ve İklim Değişikliği Yatırımcı Grubu (IGCC) gibi yatırımcı ve iş örgütleri tarafından da destekleniyor.
E3G Kömürden Temizliğe Yardımcı Direktörü Matt Webb, COP29’da ülkelerin Küresel Durum Değerlendirmesinde verdikleri enerji dönüşümü taahhütlerini uygulama konusunda ciddi olduklarını göstermeleri ve yeni kömürlü termik santrallerin sonunu işaret etmeleri gerektiğini söyledi:
Bu, 1.5C’ye ulaşılabilmesi için bir zorunluluk olan kömürün küresel olarak kullanımdan kaldırılmasına ivme kazandıracaktır. Daha fazla ülkeyi bu çağrıya yanıt vermeye, iç politikalarında yeni kömürlü termik santrallere acilen son vermek üzere kararlı bir şekilde hareket etmeye ve bunu Belem’e giden yolda iklim planlarına yansıtmaya çağırıyoruz”
