By 
Haber: Metin Yoksu
*
Türkiye İstatistik Kurumu‘nun (TUİK) Haziran 2021’de yayınladığı “Konut Satış İstatistikleri” raporuna göre Türkiye genelinde konut satışlarında yüzde 29,1 azalma meydana geldi. Hem sıfır hem de ikinci el daire satışlarındaki azalmayı uzmanlar yüksek fiyatlar ve maliyet artışına bağlıyor. Kirada yaşayanların sayısı ise geçtiğimiz yıla göre artış göstermiş.
Kurumun 15 Haziran’da yayınladığı “Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması”nın sonuçları da kendi konutunda oturanların oranını yüzde 57,8, kirada yaşayanları yüzde 26,2 olarak kaydediyor. Resmi olmayan rakamlar ise kiracıların aleyhine. Çoğu kentte yaşanabilir standartlarda bir dairenin fiyatı asgari ücretin üzerine çıkmışken, Türkiye’nin en genç illerinden Batman’da ne kiralık ev bulmak mümkün, ne de bulunan evin kirasını ödeyebilmek.
1930’lu yıllara kadar Beşiri’ye bağlı bir köy olan Batman, 1936’de 25 köyün bağlandığı bir nahiye (bucak) haline geldi. Raman Dağı’nda petrol çıkarılmaya başlanmasıyla, büyük bir ekonomik değişim geçirmeyen başlayan bölgede, kent içinden geçen tren yolunun da katkısıyla, bir bucak halindeyken bile göç almaya başladı. 1957’de 22 köyün bağlanarak, Siirt’in bir ilçesi haline getirildi.
16 Mayıs 1990 tarih ve 3647 sayılı kanunla ise Beşiri, Kozluk ve Sason ilçeleri Siirt’ten, Hasankeyf ve Gercüş Mardin’den alınıp Batman’a bağlandı ve Türkiye’nin 72’inci ili oldu.
Göç, zorunlu hizmet, işsizlik sarmalı
Kentte yaşanan konut sıkıntısı ve fahiş kiraların nedenlerinin başında ise göç geliyor. 50’li yıllarda petrol işçileriyle başlayan göç, 1990’lı yıllarda, köyleri terör gerekçesiyle boşaltılanların da akın etmesiyle Batman’ın kent nüfusunu adeta patlattı.
Yaşanan konut sıkıntısının en büyük nedenlerinden biri de kentin tamamının “zorunlu hizmet bölgesi” olması. Bu nedenle polis, asker ve öğretmen nüfusu, olağandan fazla olan Batman’da yeterli lojman da olmadığından bu memurlar kiralık evlere yönelik talebi ve fiyatları, normalin çok üzerinde arttırıyor. Kent nüfusu her geçen gün artarken, yeni konutlar için hayata geçirilen bir imar planı da bulunmuyor. Geçmişte yapılan imar alanı düzenlemelerine ilişkin altyapı çalışmaları bile tamamlanmamış durumda. Yöre halkı, buna “rant kavgası”nın neden olduğunu söylüyor.
Geçmişte bir tarım ve hayvancılık alanı olan, petrol bulunduktan sonra da rafineri çevresinde bir kent olarak kurulan Batman, son yıllarda kurulan Organize Sanayi Bölgesi’yle birlikte yüzlerce yeni tekstil işletmesi açılmasına rağmen, yine TÜİK’in verilerine göre, yüzde 30.9 ile işsizliğin en yüksek olduğu şehirlerden biri. Kentin 600 binin üzerindeki nüfusunun yaklaşık yüzde 85’i ise kent merkezi ve ilçelerinde yaşıyor.
10 yıl içinde büyükşehir olması bekleniyor
Valilik ve belediyenin açıklamalarına göre önümüzdeki 10 içinde büyükşehir olması beklenen kentin neredeyse her mahallesinde inşaatlar yükselirken devlet memuru olanlar dışında konut bulmak ise bütün bu nedenlerle neredeyse imkansız. Kente geçici olarak gelen memurların yoğun kiralık taleplerine karşılık inşa edilen 1+0, 30 metrekarelik daire fiyatları 1.000 TL’den başlıyor. Kalabalık ailelerden oluşan yerli halkın ve göçle gelenlerin sığabileceği evler ise 2 bin 500 ile 3 bin 600 TL civarında.
Ev sahipleri konutlarının durduk yere değerlenmesinden ve fahiş fiyatlarla kiraya verebilmekten dolayı memnun olsalar da, yaşayacak konut bulamayan kiracılar, asgari ücretli veya dar gelirli kent halkının barınma hakkının elinden alındığını belirterek, soruna çare bulunmasını talep ediyor.
30 metrekare daire 1.350 TL
Uzun bir süredir kiralık konut arayan yurttaşlardan Ali Kuday, aylık geliri asgari ücret olduğunu bütçesine uygun kiralık konutu nasıl bulacağını bilmiyor. Hergün internet ilanlarının yanı sıra sokak sokak gezerek kiralık daire aradığını anlatan Kuday, “Emlakçılara komisyon ödemeye dahi razıyım yeter ki bütçeme uygun bir konut bulayım” diyor.
Kent genelinde 30 metrekarelik bir daire fiyatının dahi 1.000 ila 1 bin 500 TL arasında olduğunu söyleyen Kuday, bu fiyatların içinde aidat ve diğer konut giderlerinin bulunmadığına dikkat çekerken, kirasını karşılayabilecek olsa bile bu kadar küçük bir yaşam alanında normal bir ailenin yaşam sürdürmesinin mümkün olmadığını anlatıyor. “3.500 TL kira verirsek, biz ne yiyip ne içeceğiz? Asgari standartları bile sağlayamazken insanlar nasıl yaşayacak?” diye soran Kuday, büyükleri gibi bir ev sahibi olabilme imkanının artık hayal olduğunu belirtiyor:
“Bu paraları neye göre, hangi kriterlere dayanarak istiyorlar bilinmez. Burada deniz yok, dolayısıyla deniz manzarası da yok ama sanki böyle bir şey varmış gibi kira bedeli talep ediliyor. Sıcaklık 45 derecenin üstünde zaten, bu sıcakta halüsinasyon görüp deniz manzarası mı görmemizi istiyorlar?”
Günde 60 TL yevmiyeyle çalışanlar ne yapacak?
Sigortasız ve gündelik işlere giderek yaşamını idame ettirmeye çalışan 24 yaşındaki Ömer Ateş de bir aydır kiralık bir daire arıyor: “1+0 daireye bile 1.000 TL kira istiyorlar, günde 60 TL kazanıyorum ben, kazancımın tamamını kiraya mı vereyim?”
“Aslında kiralar yüksek değil TL’nin değeri düşük” diyen Ateş, Batman gibi yazın 45 dereceyi aşan sıcaklıkları gören bir kentte, kutu gibi evlerde nefes almanın bile kolay olmayacağına dikkat çekiyor ve soruyor: “İşsizlik bir yandan, başımızı sokacak bir yer bulamamamız diğer yandan. Biz ne yapalım?”
Emlak uzmanı Okçu: Kira bedelleri normalin çok üzerinde
Emlak Uzmanı Alaattin Okçu, kent genelinde yaşanan konut sorununun temelinde arz talep dengesi ve artan maliyetler olduğunu söylese de bunlara rağmen kira bedellerinin normalin çok üzerinde olduğunu, O da kabul ediyor:
“Bugün memurların ve asgari ücretlinin kendisine bir konut alması neredeyse hayal oldu. İnsanların sağlıktan eğitime kadar birçok zorunlu ihtiyacı dahi doğru düzgün karşılanamazken birikim yapma olasılıkları maalesef yok gibi. Kentimizde kira bedelleri gereğinden çok yüksek, bunun bir an önce dengelenmesi gerekiyor.”
Comments