Hafta SonuManşet

Basia Irland ve uluslararası su sorunları – Ahunur Özkarahan

0
Basia Irland, “Nehre bir Hediye”, Rio Grande’de, Irland nehre bırakılmak üzere bir buzdan kitabı tutar, Albuquerque, New Mexico (Görsel sanatçının izni ile kullanılmıştır)

“Eğer gezegende büyü varsa, bu suda bulunur.” (Loren Eiseley) “21.yüzyılın tarihi suya yazılacak. Deniz seviyeleri yükselmekte; deniz yeni çölümüz olacaktır.” (Paul Virilio) Uluslararası su problemleri, nehirlerden ve içme sularından yayılan hastalıklar deyince Basia Irland akla gelen ilk isimlerden biridir. Basia Irland, yaratıcılığını nehirlere ve uluslararası su konularına otuz yılını adamış bir aktivist, heykeltıraş, şair ve enstalasyon sanatçısıdır.

Dünyada örnekleri çok az olan “Sanat ve Ekoloji” programlarından New Mexico Üniversitesi’ndeki programı kuran kişidir, şu an üniversitenin onursal emekli profesörüdür. New Mexico Üniversitesi’ndeki “Sanat ve Ekoloji” programı öğrencileri sanatçı, kamu sanatçısı, eğitmen ve aktivist olmaya hazırlamaktadır. Dersler, öğrencileri kültürel ve doğal sistemler arasındaki ilişkileri araştırmaya, sorgulamaya ve bilgilerini genişletmeye teşvik eder. Nehirler hayatımızda neden bu kadar önemli? Su hayatta kalabilmek için olmazsa olmazdır bizim için.

Su döngüsü ve eko sistemler gezegenin yaşam kaynağıdır; ancak şehirlerdeki kirlilik, sanayi ve tarım insanların ve eko sistemlerin su temini üzerinde sorunlar yaratmaktadır. Bu kirlilik, tatlı su göllerini ve nehirlerini yok etmektedir. WWF Global‘de de bahsedildiği üzere, nehirlerin yönetimi kötü olduğu için insanlar ve çevre bu konudan muzdariptir. Uzmanlar, dünyanın tatlı su kaynaklarını korumak için en iyi yaklaşımın nehir havzalarını sürdürülebilir bir şekilde yönetmek olduğunu kabul etmişlerdir. Bu, kaynak kullanımı hakkında akıllıca seçimler yapmak gerektiği anlamına gelmektedir. Havzalar kara ve deniz arasında bir bağ oluşturur, insanlara ulaşım yolları sağlar ve balıkların deniz ve tatlı su sistemleri arasında göç etmesini sağlar. İyi yönetilen havzalar su arıtımında hayati bir rol oynamaktadır.

Basia Irland’ın projeleri insanlara sorumluluğu motive edecek şekilde kişileri yerel sulara ve havzalara bağlamayı amaçlamaktadır. Irland’ın sanat eserleri uluslararası su sorunlarına, özellikle nehirlere, su yoluyla bulaşan hastalıklara ve su kıtlığına odaklanmaktadır. Irland, Afrika, Kanada, Avrupa, Güney Amerika, Güneydoğu Asya ve Amerika’da otuz yıldır birçok disiplinden uzmanla birlikte çalışmaktadır. Uzmanlarla yağmur suyu toplama sistemleri kurar; toplulukları ise birbirine bağlamak için de nehirler boyunca çalışmalar gerçekleştirir. Irland ayrıca, su belgesel filmleri üzerine çalışmalarda da bulunmuştur. Irland’ın çalışma süreci çoğunlukla nehirler ve derelerde oluşur.

Irland şöyle der: “İnsanların, bitkilerin ve hayvanların bu hayati unsura nasıl bağlı olduğunu incelerken su hakkında yaratıcı bir perspektifi sunmayı umuyorum.” Irland, 2015’ten beri National Geographic için uluslararası nehirler hakkında blog yazıları yazmaktadır. Irland: “Su karmaşıklığı temsil ediyor. İster gaz halinde, ister donmuş veya sıvı halde olsun, muhteşem bir şekilde gizemlidir su. Sessiz bir akış, dingin ve huzurlu bir tefekkür ortamı sağlayabilir ve yine aynı nehir, tüm bir köyü sular altında bırakıp yok edebilir. Su içmeden sağ kalamayız ancak zehirler, tıbbi atıklar ve sudan gelen hastalıklar, varlığına güvenebileceğimiz ana yolları tıkamaktadırlar.”

“Buzdan Kitaplar”

Buzdan Kitaplar projesinde nehir suyu dondurulur, yerelden elde edilen tohumlardan oluşan “ekolojik bir dil” ile bir kitaba dönüştürülür ve nehre geri bırakılır. Tohumlar, akımın içindeki buz eridiğinde nehre geri dönerler. Buzdan Kitaplar, iklim değişikliği ve havza restorasyonu gibi karmaşık konularla uğraşmak için ortak çaba ve bilimsel bilginin gerekliliğini vurgular.

Basia Irland, “Meuse Kitap III”, 2015 (Görsel sanatçının izni ile kullanılmıştır)

Buzdan Kitaplar projesi sanatın emtia durumundan yeni yaratıcı yollara doğru değişimini temsil eder. Toplumsal çabanın, bilimsel bilginin ve şiirsel müdahalenin gerekliliğini vurgular. Nehirlere ve derelere üzerlerinde tohumlar olan buz heykellerinin bırakılmasıyla proje sadece insanları kendi havzalarına bağlamakla kalmaz, aynı zamanda doğal bitkilerle birlikte kıyı bölgelerinin tekrar bitki örtüsüne kavuşmasını da sağlar.

● Basia Irland, “Değerli Hediyeler”, Rio Grande bölgesi için yerli nehir tohumu hediye paketleri ● Basia Irland, “Buz Kitap Kapağı” (Chasmanthium latifolium) (Görseller sanatçının izni ile kullanılmıştır)

Her Buzdan Kitap projesi, etkinlikten önce nehir ile daha önce fiziksel hiçbir ilişkisi olmayan insanların güçlendirilmiş bir şekilde bir araya getirilişidir. Tohum paketleri, sonrasında katılımcılara armağan edilir ki ekimlere devam edebilsinler.

Basia Irland, “Nehre bir Hediye”, Rio Grande’de, Irland nehre bırakılmak üzere bir buzdan kitabı tutar, Albuquerque, New Mexico (Görsel sanatçının izni ile kullanılmıştır)

Irland her projede, her nehir bölgesi için en iyi tohumları bulmak adına ekoloji uzmanları, nehir restorasyonu biyologları ve botanikçilerle birlikte çalışır. Bitkiler nehir boyunca tekrar büyürken, erozyon yavaşlar, toprak tekrar inşa edilir, zehirli maddeler ve enkazları filtrelenmekte ve nehir organizmaları için sığınak ve yaşam alanları sağlamaktadırlar. Buzdan Kitaplar, “Dünya” için evrensel bir çağrı olarak okunabilir. 

Basia Irland, “Buzdan Kitaplar”, 2007-2017 (Görseller sanatçının izni ile kullanılmıştır)

“Toplama ve Muhafaza”

Yeni nesiller, temiz ve uygulanabilir nehir sistemleri için birlikte çalışan topluluklara sahip olmalıdırlar. Toplama ve Muhafaza projeleri, hepimizin akıntı yönünde yaşamakta olduğunu vurgulayarak insanlar arasındaki çalışma ilişkileri kurmakta ve nehirler boyunca çeşitli kültürleri birbirine bağlamaktadırlar. Yaklaşmakta olan zorluklarla yüzleşmek için birlikte çalışmak zorunludur. Katılımcılar çiftçiler, biyologlar, politikacılar, yereldeki kişiler, sanatçılar ve öğrenciler kapsar. Nehrin akış yönünden gelen bir katılımcıdan gelen ve nehir sularından oluşan “Nehir Kapları”nı kişi alır, nehirden kendi küçük su katkısını ekler, “Kayıt Defteri”ne notlarını yazar ve bunları aşağı doğru akıştaki bir başkasına verir. “Nehir Kapları” nehrin sonuna ulaştığında katılımcılar, yolda toplanan tüm suları şükran ve saygıyı sunan bir törenle nehre geri bırakırlar. Sırt çantası gibi duran bu su muhafaza sistemi yerel malzemelerden yapılmış olup, bilimsel veriler, su analizi, hidrograflar, fotoğraflar, haritalar ve bir video belgesel içermektedirler.

Basia Irland, “Saskatchewan Nehri Muhafazası Su Örnekleri”
(Görsel sanatçının izni ile kullanılmıştır)

Basia Irland, “Tohumları Toplama ve Muhafaza Sistemi”, Big Wood Nehri
(Görsel sanatçının izni ile kullanılmıştır)

“Tomarlar”

Devam eden Tomarlar serisi, içilen sudan veya tören ve dini amaçlarla suya girerken bulaşan su hastalıklarını incelemektedir. Tomarlar projesi Hindistan’da ipek, diğer yerlerde yerel hastane çarşafları ve yerel el dokumasında kullanılan malzemelerle oluşturulmuştur. Irland ayrıca, su yoluyla bulaşan hastalık problemlerini duyurmak adına yerel topluluktaki geleneksel müzisyenlerle de iş birliği yapmaktadır.

“Schistosome Cercariae Tomar I”, 2007. “Guinea Kurt Tomarı II”, Ahmedabad, Hindistan, 2005
(Görseller sanatçının izni ile kullanılmıştır)

“Bulinus Truncatus Tomarı” Nil Nehri, Mısır’da asılırken
(Görsel sanatçının izni ile kullanılmıştır)

“Hindu Lord Shiva dans ederken onun terinden doğdum. Belki de çok yoğun meditasyon yapıyordu, bedenimin oluşması için bedeninden akan terle oluştum. Veya başka bir efsane de, Lord Brahma’nın göz yaşlarından oluştuğumu söylüyor. Her kimden olduysam kutsalım, ikincisi yalnızca Ganj Nehri’ne kutsal sayılırım. Ben bir anne gibiyim ve adım Narmadā Mai. Benim adım Narmadā, aslında ‘mutluluk veren’ anlamına geliyor…” bu yazı National Geographic‘in blog sayfasında yayınlanan Irland’ın “Nehrin Bildikleri: Narmadā Nehri, Hindistan” makalesinin giriş metnidir.

Irland’ın dünyanın birçok yerindeki nehirler hakkındaki “Nehrin Bildikleri” başlıklı makaleleri Amerika, Hindistan, Kanada, Hollanda, Nepal, Meksika, Japonya ve Kamboçya’daki bazı nehirlere işaret etmektedir. Bu seride Irland, her nehri kendi dili ve duygusundan bize aktarmaktadır.

National Geographic blog sayfasındaki diğer makaleleri okumak için buradan göz atabilirsiniz.

Basia Irland, Türk okurlara Yeşil Gazete aracılığıyla bir mesaj da iletmiştir.

 

 

Ahunur Özkarahan

More in Hafta Sonu

You may also like

Comments

Comments are closed.