By 
Dünyayı en çok kirleten ülkelerin, dünyanın en yoksul ve kırılgan ülkelerinin iklim değişikliğinin yıkıcı etkileriyle başa çıkmasına yardımcı olması yönündeki çabalarıyla “iklim devrimcisi” olarak ün kazanan Bangladeşli-İngiliz bilim insanı Saleemul Huq, 28 Ekim’de Bangladeş’in başkenti Dakka‘da hayatını kaybetti. Huq öldüğünde 71 yaşındaydı.
Huq’ın vefatı, yöneticisi olduğu Bangladeş merkezli bir araştırma kuruluşu olan Uluslararası İklim Değişikliği ve Kalkınma Merkezi tarafından doğrulandı. Bangladeş medyasına göre, ailesi Huq’ın ölüm nedeninin evde geçirdiği kalp krizi olduğunu açıkladı.
Dr. Huq, gezegeni ısıtan ve kuraklık, kasırga ve sel gibi aşırı hava olaylarını yoğunlaştıran sera gazı emisyonlarının azaltılması çağrıları sürerken, iklim değişikliğine uyum sağlama ve etkilerini hafifletme yöntemlerine odaklandı.
Kayıp ve Zarar fonunun önde gelen savunucusuydu
Saleemul Huq, aynı zamanda dünyanın en gelişmiş ve sanayileşmiş, dolayısıyla en çok emisyon üreten ülkelerinin iklim krizinden kaynaklanan “kayıp ve zarar” için yoksul ülkeleri tazmin etmelerini zorunlu kılmanın önde gelen savunucularından biriydi.
Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi‘nin Taraflar Konferansı (COP) zirvelerinin 27’sine de katılan Huq, geçen yıl Mısır‘ın Şarm El-Şeyh kentinde düzenlenen COP27‘de bir kayıp ve zarar fonu kurulması için anlaşma sağlanmasında etkili oldu.
Bu anlaşma, ülkelerin iklim değişikliğine uyum sağlamalarına yardımcı olmak için kullanılacak paradan ayrı bir fon oluşturulması için 30 yıl süren bir arayışı sonuçlandırdı. Ancak İklim Eylem Ağı‘nın küresel siyasi strateji başkanı Harjeet Singh, fonun “tasarlanması”, yeri ve katkıda bulunanlar gibi konuların çözüme kavuşturulması için toplantı ve çalıştayların halen devam ettiğini söyledi. Diğer çözüm bekleyen konular arasında fonun ne kadar para içereceği, kimlerin faydalanacağı ve kimin yöneteceği de yer alıyor.
“Kayıp ve zarar yardım değildir” diyen Huq, fonun “kirleten öder” ilkesine dayandığını söyledi. “Para yardım olarak verildiğinde, tüm güç bağışçıya aittir” ve bu da eşitsiz bir ilişki yaratır, diye ekledi.
Huq’ın “30 yıl boyunca yorulmadan çalıştığını” söyleyen Singh “Birçok hayal kırıklığı anına rağmen umudunu hiç kaybetmedi” dedi.
Dr. Huq, geçen yıl Nature dergisine verdiği bir röportajda, kendisini 2022’nin en büyük bilim hikayelerini şekillendirmeye yardımcı olan dünya çapındaki 10 kişiden biri ve bir “iklim devrimcisi” olarak nitelendirdi.
Singh, Dr. Huq’u “tüm dünya emisyonların azaltılmasını isterken adaptasyon çağrısı yapan öncü ses” olarak tanımladı ve Huq’ın iklim değişikliğinden “halihazırda etkilenen ve etkilenecek olan” toplulukların ihtiyaçları konusunda farkındalık yaratmak için mücadele ettiğini söyledi.
‘Adaptasyonun entellektüel mimarı’
Hollanda merkezli Global Center on Adaptation‘ın CEO’su Patrick Verkooijen, araştırma kuruluşunun web sitesinde Dr. Huq’un “şu anda Yerel Öncülüklü Adaptasyon dediğimiz şeyin entelektüel mimarı” olduğunu yazarak Dr. Huq’ı “fiilen sessizlerin sesi” diye niteledi.
İklim değişikliğinin dünyanın en savunmasız insanlarından bazıları üzerindeki etkilerini daha iyi anlamak için yoğun sıcaklara, şiddetli tropik fırtınalara ve sellere eğilimli alçak, yoksul ve yoğun nüfuslu bir ülke olan Bangladeş’i Dr. Huq ile birlikte gezdiğini anlatan Verkooijen, şunları söyledi:
Saleem bizi artan sıcaklıklardan korunmak için kendi adımlarını atan, siklonlardan korunmak için barınaklar inşa eden ve alarm sistemleri kuran yerel topluluklarla tanıştırdı. Çıkardığımız en büyük ders, toplulukları kırılganlıktan dayanıklılığa taşımanın acil, hayati ve başarılabilir bir hedef olduğuydu.”
‘İklim değişikliğinin en net sonuçlarından biri: Adaletsizlik’
Dr. Huq yıllar boyunca, Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli‘ne (IPCC) katkıda bulundu. Geçtiğimiz yıl Dr. Huq, iklim değişikliğiyle mücadele çabalarından dolayı Britanya İmparatorluğu Nişanı ile onurlandırıldı.
IPCC, 2022 tarihli kasvetli raporunda, iklim değişikliğinin diğer etkilerinin yanı sıra, insan ırkının dayanılmaz sıcaklık, yükselen deniz seviyeleri, daha geniş bölgelerde etkili olan kuraklık, yoğunlaşan şiddetli fırtınalar ve derinleşen gıda krizi gibi giderek ölümcül hale gelen bir gelecekten kaçınılması için “kısa ve hızla kapanan bir fırsat penceresi” olduğunu belirtmişti.
‣ IPCC Raporu: Acil eylem için zaman daralıyor
Rapor, sera gazı emisyonları kontrol edilmediği takdirde deniz seviyelerinin birkaç metre yükseleceği, küçük ada ülkelerinin sular altında kalacağı ve dünyanın en zengin kıyı bölgelerinin bile yükselen deniz seviyelerinden etkileneceği uyarısında bulundu. Rapor, sıcaklıklar arttıkça zenginler ile fakirler arasındaki uçurumun daha da derinleşeceği tahmininin altını çizdi.
Rapora ilişkin değerlendirmede bulunan Dr. Huq, şunları kaydetti:
Bilimsel kanıtların iklim değişikliğinin etkileri hakkında gösterdiği en net şeylerden biri de bu: Adaletsizlik. Yoksul insanlar zenginlerden daha fazla etkileniyor, fakat buna zengin insanların emisyonları neden oluyor.”
Saleemul Huq’ın yaşamı
Saleemul Huq 2 Ekim 1952’de Pakistan‘ın Karaçi kentinde, eski adı Doğu Pakistan olan Bangladeş’in 1971 savaşından sonra bağımsızlığını kazanmasından önce Pakistan diplomatik servisinde çalışan bir anne babanın çocuğu olarak dünyaya geldi.
Nature dergisi, Huq’ın Bengalli anne ve babası Pakistan ordusu tarafından yakalanmaktan bir eşek üzerinde karayoluyla Hindistan‘a giderek kurtulduğunu anlattı.
Ailesinin diplomatik görevleri nedeniyle Avrupa, Asya ve Afrika‘da büyüyen Huq, 1970’lerde Imperial College London‘da eğitim görmek üzere İngiltere‘ye taşındı ve 1978’de botanik alanında doktora derecesini aldı.
Bangladeş’e döndükten sonra çevre politikaları konusunda uzmanlaşmış bağımsız bir düşünce kuruluşu olan Bangladeş İleri Araştırmalar Merkezi’nin kurucuları arasında yer aldı ve Çevre, Orman ve İklim Değişikliği Bakanlığına dönüşen bir devlet dairesinin kurulmasını teşvik etti.
Kashana Huq ile evli olan Saleemul Huq’ın Saqib Huq adında bir oğlu ve Sadaf Huq adında bir kızı var.
Comments