Balon balığı tehlikesi: Sokaklara atılıyor, sokak hayvanları ölüyor

Haber: Burcu Özkaya GÜNAYDIN

*

Zehirli ve istilacı bir tür olan balon balığının zehri siyanürden 200 kat etkili. Türkiye’de de birçok zehirlenme vakası yaşandı. Tarım ve Orman Bakanlığı bunun önüne geçmek için balon balığının kuyruğunu satın alıyor. Fakat balığın kuyruk dışındaki kısmına ne olduğu meçhul. Limanda mı, balık tutulan yerde mi bırakılıyor yoksa denize geri mi atılıyor? Keza 31 Mayıs tarihinde sahile vuran balon balıklarını yiyen 11 kedi öldü.

Çok sayıda uzman ve çevre örgütü temsilcisinin katılımıyla hafta sonu gerçekleştirilen, Adana Büyükşehir Belediyesi ve Doğu Akdeniz Çevre Platformu’nca düzenlenen Çukurova Çevre Çalıştayı’na da katılan ve  balon balığı üzerine çalışmaları olan Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Görevlisi Doç. Dr. Ali Rıza Köşker ile sorunun detaylarını konuştuk.

‣Çevre örgütleri ve uzmanlar Çukurova’da buluştu: Kirlilikte gezegen sınırlarını aştık, acil müdahale edilmeli 

Birçok çeşidi olan balon balığının Japonya’da zehirsiz türü tüketiliyor. Hatta Türkiye’de “Japonlar yiyor” diye tüketiliyordu ve 2006,2007 ve. 2008 yıllarında balık tezgâhlarında da satıldı. Ölüm vakaları yaşanınca satışı, tüketilmesi Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yasaklandı. Fakat buna rağmen tüketenler vardı.

Tarım ve Orman Bakanlığı hem tüketiminin önüne geçmek hem de balıkçıların zararlarını karşılamak amacıyla kuyruk toplama kampanyası başlattı. Büyük balık kuyruğu 12,5, küçük balık kuyruğu için beş TL’den ödeme yapılıyor.

‣Akdeniz’in medyatik ama tehlikeli istilacıları: Balon balıkları

Van ve Antalya’da ölümlü vakalar yaşandı

Doç. Dr. Ali Rıza Köşker

Balon balıklarının bir kısmının istilacı ve zehirli özellik taşıdığını söyleyen Ali Rıza Köşker, okyanus kıyısında yaşayan ülkelerde zehirlenme vakalarının çok sık yaşandığını belirtti.

Türkiye’de 2006 ile 2008 yılları arasında balık tezgâhlarında satıldığını belirten Köşker, “Tarım Bakanlığı yerinde bir karar aldı ve yaşanan ölüm vakaları nedeniyle yasakladı. Buna rağmen tüketenler vardı. Antalya’da bir vatandaşımız kendi avladığı balon balığını tüketerek hayatını kaybetti. İskenderun’da uzun yol gemisinin ikinci kaptanı hayatını kaybetti. Van’da hayatını kaybeden var. Muhtemelen Mersin’den giden deniz balıkları arasına karıştı. Tabi bu ölümler basına yansıyanlar” diye konuştu.

Yapılan araştırmaya göre; balon balıklarının etinde, karaciğerinde, eşey organlarında zehir bulunuyor. Benekli balon balığında çok daha güçlü olan bu zehrin ölüm oranı daha yüksek.

‣Küresel ısınma ile Akdeniz’e zehirli balık akını

Silifke’de limanda kediler zehirlendi

Balon balığının tüketilmesinin önüne geçmek ve balıkçıların ticari zararlarına bir nebze katkı sunmak amacıyla, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın kuyruk başına büyük balon balıkları için 12,5 TL, küçükler için 5 TL ödeme yaptığını belirten Ali Rıza Köşker, şu ifadeleri kullanıyor:

“Balıkçılığın zararının karşılanması anlamında önemli ama burada şöyle bir sıkıntı var. Kuyruğu alındıktan sonra balığın kalan kısmı ne oluyor? Eğer limana atılıyorsa kedi, köpek, martıları zehirleme riski var. Bu şekilde sosyal medyadan bize gelen bilgiler de var. En son Silifke’de limandaki kediler zehirlendi. Denize atılıyorsa bu da ciddi sorun. Balon balıklarında yamyamlık var, istemeden beslenmesi sağlanmış oluyor. Ya da art niyetli bir insan, filetosunu çıkarıp başka bir balık gibi satabilir, ikram edebilir. Bundan kaynaklı yaşanacak zehirlenmenin sorumluluğu kimde olacak?”

Köşker, sorunun hem canlılar hem doğa açısından çözümü için Bakanlık ya da yetkili kurumların altyapısını sağlayarak, balığın sadece kuyruğunu değil, tamamını alması gerektiğini söyledi.

Ayrıca balon balığı konusunda sağlıkçıların da çok eksiği olduğuna dikkat çeken Köşker, tüm sahil kesiminde görev yapan, yapacak sağlıkçılara bu konuda eğitim verilmesi gerektiğini kaydetti.

‣Dünyadaki en kötü 100 istilacı türün 14 tanesi Türkiye’de

Tetrodotoksin (TTX) nedir?

Tedrodoksin (TTX) bilinen en güçlü deniz kökenli toksindir. Balon balığı-fugu toksini olarak bilinse de yapılan araştırmalar; denizyıldızları, ahtapotlar gibi farklı deniz canlılarında ve bazı kurbağa ve semender türlerinde de bulunduğunu göstermiştir.

Toksinin kökeni ve üretim mekanizması henüz tam olarak bilinmese de en kabul gören neden bakteriler tarafından üretildiği. TTX zehirlenmeleri ve bundan kaynaklı ölümler Japonya, Çin, Malezya, Singapur, Bangladeş, Tayland, Avustralya, Yeni Zelanda, Meksika, Brezilya, Güney Afrika gibi ülkelerde çok sık yaşanıyor.

TTX zehirlenmelerinde bir panzehir yok

TTX zehirlenmesi felç, solunum yetmezliği, bulantı, kas koordinasyon bozukluğudur. Vücuda alınan toksin miktarına bağlı olmakla birlikte, semptomlar genellikle 10-45 dakika içerisinde görülmeye başlar.

‣Köşker: Balon balığı ekosistemin bir gerçeği, av teşvikiyle sorun çözülmez 

Hasta eğer 24 saat içerisinde solunum yetmezliğinden ölmezse herhangi bir kalıntı olmaksızın iyileşir. TTX zehirlenmelerinde bilinen bir panzehir ve tedavi prosedürü yoktur. Avrupa Birliği hızlı bir şekilde 2004 yılında Tetraodontidae familyasında yer alan tüm Balon Balıklarının avlanmasını, karaya çıkarılmasını, satışını ve tüketimini yasakladı. Özellikle Yunanistan ve İtalya gibi ülkelerde ilgili devlet kurumları tarafından yaygın bilgilendirme çalışmaları yapıldı.