Düzce‘de halk arasında ‘acı bal, delibal’ olarak bilinen orman gülü balından yiyen ayının sarhoşluk geçirdiği görüntüler viral olmuş; uzmanlar, içindeki grayanotoksin maddesi nedeniyle bu balın kontrolsüz kullanımında insanlarda kalp durmasına kadar giden riskleri olduğu konusunda uyarmıştı.
Karadeniz Teknik Üniversitesi’nden (KTÜ) Fen Fakültesi Biyokimya Bölümü’nden bal uzmanı Prof. Dr. Sevgi Kolaylı da baldaki zehir etkisinin, kuraklığın etkisiyle arttığına dikkat çekiyor:
“Kurak zamanlarda verimi artan delibalda toksinlerin miktarı da doğal olarak artıyor. Bu yaz olduğu gibi yağışın az olduğu dönemde bal verimi artıyor ve özellikle böyle dönemlerde insanlarda da zehirlenmeler görülüyor.”
Dünyada yüzde 98’i Karadeniz Bölgesi‘nde üretilen acı bal, komar olarak da bilinen ormangülü çiçeğinden elde ediliyor.
Bu balın sağlık faydaları açısından çok önemli olduğunun ve ilaç sanayine kazandırılması gerektiğini savunan Prof. Kolaylı, sofralık bal olarak tüketilmemesi gerektiğinin altını çiziyor:
“Bu bal, filmlere konu olmuş ve hatta biyolojik silah olarak da kullanılmış. Dünyada ilk biyolojik silah olarak kullanılan baldır delibal. Zigana yörelerinde İran askerleri geri dönerken delibaldan yemiş ve topluca etkilenmiş.”
Delibal, Türkiye’de Karadeniz ikliminin görüldüğü ve deniz seviyesinden 3 bin metre yüksekliğe kadar olan bölgelerde yetişen beyaz ormangülü ve Kafkas ormangülü çiçeklerinden elde ediliyor. Deniz seviyesinde mayıs ayında çiçek açan bu bitki yüksek alanlarda yaz süresince çiçekli kalabiliyor.
Dalı, yaprakları ve çiçekleri de zehirli olan bitkiye halk arasında ‘kuzu katili’, ‘dana katili’ de deniyor.
Avrupa‘da doktor gözetiminde tansiyon düşürücü olarak kullanılabilen bu balın kontrolsüz v tüketimi ise çok ciddi sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Alışkın olmayan veya bazı hastalıkalra sahip kişilerde bu sorunlar çok az miktarlarda bile ortaya çıkabiliyor.
Bu etkiler, halk arasında ‘bal tutması’ olarak da bilinen baygınlık ve sarhoşluğa benzeyen semptomların yanı sıra, kusma, ani tansiyon düşüklüğü, halüsinasyon görme ve aşırı tansiyon düşüklüğünden kalp durmasına kadar gidebiliyor, bazen iki güne kadar da sürebiliyor.
Zehirlenme belirtileri ise genelde şöyle: Kalp ritmi bozukluğu, boğazda yanma, deride ve gözde kızarma, bulantı, kusma, ağız ve burunda kaşınma, tükürükte artış, bulanık görme veya geçici körlük, baş ağrısı ve dönmesi, ishal, tansiyon düşüklüğü ve bilinç kaybı.
