Art Spiegelman İsrail hakkında konuştu – Mira Sucharov

Tanınmış çizgiroman sanatçısı, ve Pulitzer ödüllü Maus‘un çizeri Art Spiegelman, İsrail üzerine sessizliğine ara verdi. En azından, geçtiğimiz hafta Facebook’ta takipçileri ile The Nation dergisinin son sayısı için hazırladı bir kolajı paylaştığında bunu böyle ifade etti.

Art Spiegelman (Fotoğraf: Nadja Spiegelman)

Paylaşımına “İsrail hakkında düşünmemeye çalışarak bir ömür” geçirdiğini söyleyerek başlayan Spiegelman, “İsrail, kötü hırpalanmış, travma sonrası stres rahatsızlığı olan, ve büyüyünce başkalarını dövmeye başlamış bir çocuğa benziyor” diye devam ediyor.

“Gazze’de Perspektif (Davud ve Câlût İllüzyonu)” altyazılı İncil resmi tarzı illüstrasyon, iki panelden oluşuyor. Solda, Davud ve Câlût hikâyesinin klasik bir resmi  var. Sağdaki panelde küçültülmüş bir Câlût ön plana daha yaklaştırılıyor. Özgün olmayan bir siyasi söylemi boyut ve perspektif oyunlarıyla dile getirerek illüstrasyon, Spiegelman’in kariyeri çalışmalarına zekice bir gönderme yapıyor.

Bu çizim etrafında iki önemli soru ortaya atıyor. İlki, New York Musevi Müzesi’nin bir Spiegelman retrospektifi hazırlaması, ve bunun İsrail’i sık sık eleştiren Judith Butler’ın orada İsrail’le alkâsız bir konuda konuşma yapacak olması üzerine yaşanan tartışma ile rastlaşması bize ne anlatıyor? (Butler, daha sonra konuşmadan geri çekilmişti.) Spiegelman İsrail’i daha önce eleştirmiş olsaydı, müzenin hâmîleri ve eleştirmenleri ayni taktikleri uygulayabilir miydi?

Spiegelman İsraİl boykotuna destek vermiş değil (derin ironi anlayışı, tevazuu, ve entelektüel nüansıyla boykot belki de onun tarzı değil). Ancak, son çizimindeki eleştirisi lâfını esirgemiyor. Ve, gittikçe artan sıklılta, İsraili eleştiren dilin soğuk bir tepki çektiğini görüyoruz. Daha önce de yazdığım gibi, kimse liberal bir Siyonist’ten hoşlanmaz.

İkincisi ise, günümüz kamuoyunda Holokost üzerine yansıma ve anmanın en önemli seslerinden biri olmuş bir yazar ve sanatçı İsrail’i eleştirince, daha dikkatli mi kulak vermeliyiz?

Gazze’de Perspektif (Davud ve Câlût İllüzyonu) – Perspective in Gaza (The David and Goliath Illusion)

Bu konuda Gazze’de savaş sürerken Holokost’tan kurtulanların ve ailelerinin çatışan ifadelerine dikkat etmemiz yerinde olur. Bir gurup, anti-Semitizm’in dehşetine dair şahsi tecrübelerini İsrail’i eleştirmek için kullandı, İsrail’in Gazze’deki hareket tarzına “soykırım” dedi. Diğer taraftan, belki de Holokost’tan kurtulan en önde gelen kişilik, Elie Wiesel, büyük gazetelere verdiği bir îlânda Hamas’ı “çocuk kurban etmek”le suçlarken çok daha farklı bir görüş belirtti.

Çoğumuz şu çeşit söylemlere maruz kalıyoruz: “Bir Yahudi olarak, ben (boşluğu doldurunuz)dan rahatsızım.” Böyle başlayan ifadeler, sahibini hassasiyetsizlik suçlamalarına karşı korumayı amaçlar. Ancak, bu hitabî araç çoğu zaman eldeki tartışma konusunu bulanıklaştırmaktan başka bir işe yaramaz.

Benzer şekilde  polemikçilerin “savaş”ı İsrailliler ile Filistinliler arasında olmaktan çıkarıp “medeniyet ve barbarlık” arasında olmaya çevirmeye çalıştığını görüyoruz, ki Wiesel’ın da îlânında yapmaya çalıştığı buydu. Ancak şunu hatırlamalıyız ki “medeniyet” ve “barbarlık” kelimeleri her zaman “biz” ve “onlar” kelimelerine eşanlamlı kullanılmıştır.

Veyâ şöyle diyebiliriz, lütfen gerçek Câlût parmak kaldırabilir mi?

Belki de Spielman’ın kolajının en anlamlı yanı Davud ve Câlût metaforundaki ikili resmi ters düz etmesi değil, daha ziyade “perspektif” kelimesini kullanışı.” Belki nerede durduğunuz nerede oturduğunuza bakıyor. Ama, bu da tam doğru değil; zira bir diaspora Musevisi İsrail’i canavarvârî bir Câlût olarak tasvir ederken diğeri İsrail’in ahlâklı bir Davud olduğu fikrine tutunmaya devam ediyor, ve Holokosttan kurtulmuş biri İsrail’in soykırım uyguladığını görürken diğeri vahşi bir düşmana karşı nefsi müdafaa için katil görüyor.

Nihayetinde, bir sanatçı çizgi ve gölgelerini gözlemlerine, hafızası ve hayâl gücüne göre oluşturmak zorunda ise, siyâsî gözlemci de gelişen olaylarda etkin kişi ve gurupların her birinin kendine ait dünyasına girmeye hazır olmalı. Ne sanatçı, ne de gözlemci için kolay bir iş.

The Nation’da çıkan çizimin tamamı

[Çeviri: Alidost Numan. Orijinal yazı: The Jewish Daily: Forward]