İzmir-Gaziemir ilçesi-Emrez Mahallesi’nde yer alan Aslan AVCI Döküm San. ve Tic. A.Ş. işletmesinin fabrika sahasındaki gömülü radyoaktif atıkların, ayrıştırılmasına ve bertaraf işlemlerine Çevre Etki Değerlendirme (ÇED) onayı alınarak devam edilmesine hükmeden mahkeme kararına rağmen, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) tarafından atıkların bertarafı için görevlendirilen Turanlar A.Ş etraftaki canlı yaşamına verdiği zararı dikkate almadan gündüzleri saha içerisindeki kazma ve kırma işlemlerine izinsiz olarak gizlice devam ediyor , geceleri de atıkların kamyonlarla sahadan çıkarılmasını sağlıyor.
En son İzmir Valiliği’nin, uzmanların uyarılarına rağmen radyoaktif temizlik için, 27.05.2014 tarihli ÇED Gerekli Değildir kararı vermesi üzerine, fabrikanın çevresinde oturan mahalle sekinleri, Ege Çevre ve Kültür Platformu (EGEÇEP) ile Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi, bu kararın yürütmesinin durdurulması ve iptali için dava açmıştı.
Yeni açılan davanın sonucunda, Gaziemir’de ortaya çıkan radyoaktif atıkların nükleer santral atığı olması , çevresel etki değerlendirmesi yapılmadan başlanacak çalışmanın çevre sağlığı ve canlı yaşamı için tehlike yaratması, ÇED’ siz işlemin sağlıklı çevrede yaşama hakkının yok saydığı ve ulusal mevzuata ve uluslararası sözleşmelere aykırı olduğu gerekçeleriyle Mahkeme, “ÇED gerekli değildir” kararının iptaline hükmetmişti.
İzmir İkinci İdare Mahkemesi’nin 26.05.2015 tarih ve 2015/85 Esas ve 2015/780 Karar sayılı kararının içeriği özetle; “…Radyoaktif kirleticiler özellikle insan, hayvan ve bitki sağlığına olumsuz etkiler yaparak çevreyi ve ekolojik dengeyi bozan, canlılarda genetik değişikliklere yol açan, insan ve diğer canlılara zarar veren maddelerdir. Bu yüzden radyoaktivite içeren atıkların bertarafında mutlaka ÇED yapılmalıdır…” şeklinde olmuştu. Ancak bu karara rağmen Turanlar A.Ş atıkların ayrıştırılması ve bertarafı işlemlerine gece -gündüz devam etti. Fabrikanın bulunduğu mahallede yaşayanlardan, evlerinin sarsıldığına, çevreye yayılan kimyasal madde kokusunun yarattığı huzursuzluğa dair şikayet alan Davacı Vekili Avukat Arif Ali Cangı mahkeme kararının hiçe sayıldığına : “Anayasa’nın 138. maddesi gereğince mahkeme kararlarının derhal uygulanması gerektiğine dikkat çekiyor . 2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Yasası’nın 28.maddesindeki bu “süre hiçbir şekilde kararın tebliğinden başlayarak otuz günü geçemez” ifadesini hatırlatıyor.
Mahalleliyle birlikte fabrika sahasına girip hukuksuzluğu belgeleyen, gündüz kazı ve kırma işlemlerinin gece de sevkiyatın yapıldığını ifşa eden Av.Cangı , Mahkemenin kararına göre yapılması gerekenin en kısa zamanda ÇED sürecini başlatmak , halkın ve bilim insanlarının katılımını sağlayarak, atıkların bertarafının bilimsel yöntemlerle yapılarak etrafa daha fazla zarar vermesinin önüne geçmek olduğunu belirtti .
Gaziemir Aslan Avcı Fabrikası alanının nükleer atık sahası üzerine araştırmalar ve ölçümler yapan Dr Alper Öktem’in de konuyla ilgili olarak görüşlerine başvurduk . Dr Alper Öktem uygulamanın kazı yapılarak çıkartılan taş, toprak, kayaç ne varsa kırma işlemine tabi tutulduğunu , kamyonlara yüklenerek toprağın elenerek radyoaktif dozu aşan kısımların ayıklanması suretiyle kırma-eleme-ayıklama aşamalarına tabi tutulduğunu ifade ediyor . Kısacası ÇED olmaksızın başvurulan bu ilkel metodlarla rayoaktivite yok olmuyor sadece radyoaktivite oranının kırma ve eleme yöntemleriyle toprakla harmanlanarak düşürülmesine çalışılıyor .
Yine süreci takip eden bilim insanlarından Prof.Dr .Hayrettin Kılıç da Aslan Avcı fabrikasının bahçesinin nükleer atık sahası haline getirildiği ortaya çıkınca fabrika çevresinde yasanların kontemine havayı ciğerlerine soluyacaklarını, tesisteki bütün radyoaktivite bulaşığı cüruf-toprak-metallerin yaşam yerlerinden uzak bir yerde kurulacak tesise ivedilikle taşınmasını ve orada ıslah edilmesini önermişti.
Radyoaktif temizliğin çevre ve canlı yaşamını tehdit etmemesi amacıyla ÇED sürecinin bir an önce başlatılması için dün de Valiliğe bir dilekçe gönderdiklerini söyleyen Av. Cangı :
- “Aslan AVCI Döküm San. ve Tic. A.Ş. işletmesindeki mahkeme kararına aykırı yasadışı faaliyetinin derhal durdurulmasını,
- Yasadışı faaliyeti denetlemeyerek, görevini ihmal eden kamu görevlileri hakkında soruşturma açılmasını,
- Mahkeme kararına ve Valiliğinizin aldığı idari karara aykırı faaliyeti nedeniyle söz konusu şirket hakkında idari yaptırım uygulanmasını,
- Mahkeme kararına rağmen çevreyi kirleten sorumlular hakkında Cumhuriyet Savcılığı’na ihbarda bulunulmasını,
- Mahkeme kararının daha fazla zaman geçirilmeden uygulanarak karar gereği ayrıştırma projesine ilişkin ÇED sürecinin bir an önce başlatılıp alanın çevreye zarar vermeyecek bilimsel yöntemlerle bir an önce temizlenmesini,
- Başvuruları üzerine yapılan işlemlerin sonuçlarının kendilerine bildirilmesini ” talep ettiklerini aktardı.
Turanlar A.Ş, Türkiye’de kurulması planlanan üç nükleer santralin radyoaktif atıklarının bertarafına da talip olduğu üzere, Aslan Avcı fabrikasının bahçesindeki atıkların ÇED onayı alınması kararının hiçe sayılarak bertarafı ve başvurulacak tüm uygulamalar bundan sonra radyoaktif atıkların bertarafında yaşanabilecek hukuksuzluklara emsal teşkil edeceği için bu ÇED onayının alınması ayrıca önem taşıyor .
Bu amaçla, hukuki kararın uygulatılmasında 1.dereceden sorumlu T.C İzmir Valiliği ile ilgili makamlar olan T.C Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile TAEK ‘e hitaben Change.org ‘da bir de kampanya başlatılmış bulunuyor . Siz de kampanyaya ilgili link üzerinden destek vererek hukuki kararın uygulanması için yetkililere sesinizi duyurabilirsiniz.
Fotoğraflar : Av.Arif Ali Cangı
Haber: Pınar Demircan
(Yeşil Gazete)
