By 
ABD Florida merkezli Nonhuman Rights Project (İnsan Olmayanların Hakları Projesi), Amerika’daki Bronx Hayvanat Bahçesi’nde kırk yıldır yaşayan Asya fili Happy‘nin durumunu yargıya taşıdı.
New York‘un en yüksek mahkemesi, filin, insanlarla aynı haklara sahip olup olmayacağına ve serbest bırakılıp bırakılmayacağına karar verecek.
51 yaşındaki Happy, 1977’den beri hayvanat bahçesinde kalıyor ve 2006’dan beri de bir dönümlük kapalı alanda diğer fillerden ayrı tutuluyor.
Filin, “bilişsel olarak karmaşıkbir insan- olmayan hayvan” olduğunu ve yalnızlığı hissedebileceğini söyleyen örgüt, serbest bırakılması gereken olduğunu söylüyor, mahkemeye ilk olarak dört yıl önce başvurarak ‘yasadışı bir şekilde hapsedildiği için’ filin bölgede bulunan fil bakımevlerinden birine bırakılmasını istiyor.
#FreeHappy hareketini başlatan örgüt, Happy’nin yasadışı olarak gözaltına alınan insanların veya onlar adına hareket eden yakınlarının tutulma nedenlerini soruşturabilmesini sağlayan yasal bir terim olan ‘habeas corpus’ hakkına sahip olduğunu söylüyor.
İlgili haber: Doğa ve hayvanlar, insanla aynı hukuki statüye alınabilir mi?
New York state's top court recently heard arguments on whether an elephant should have some of the same legal rights as people, the latest development in a years-long push by an animal rights group to free Happy the elephant from the Bronx Zoo https://t.co/ocL8Pa0FgL pic.twitter.com/h0nrN5zbWc
— Reuters Legal (@ReutersLegal) May 20, 2022
Habeas corpus yasası nedir?
Anglosakson hukukta ve İnsan Hakları Beyannamesi‘nde yeri olan habeas corpus ilkesi, yani tutuklama ve gözaltı gibi’iradeyi kısıtlama’ uygulamalarının yargının soruşturmasına tabi olduğu fikrine dayanır. Bu yasa,tutuklanan kişilere veya yakınlarına, tutuklama kararının bir üst yargı mercii tarafından gözden geçirilmesini talep etme hakkı tanır.
New York’un geçerli olan habeas corpus yasası “kişi”nin ne olduğunu tam anlamıyla tanımlamadığı için aktivist grup, Happy’nin bir kişi olarak tanınması gerektiğini öne sürüyor.
Örgüt, “Tüm insanlık tarihi, insanların temel çıkarlarını gerçekten korumanın tek yolunun, haklarını tanımak olduğunu göstermektedir. İnsan olmayan hayvanlar için de durum farklı değil” diyor.
On May 18th the New York Court of Appeals became the highest court of an English-speaking jurisdiction to hear a case demanding a legal right for a nonhuman being. We expect a decision sometime in the next 4-6 weeks. Learn more and help #FreeHappy at https://t.co/PECZr6KLhT. pic.twitter.com/eFFepJzcJA
— Nonhuman Rights (@NonhumanRights) May 20, 2022
Köpek beslenemeyeceği anlamına gelebilir mi?
Öte yandan mahkeme, Happy’nin bir hayvanat bahçesindeki kafesinden barınağa geçmesi için neden habeas corpus’un geçerli olduğunu soruyor.
Ayrıca üyelerden bazıları, hayvanlara insanlarınkine benzer haklar verilmesi ‘kaygan bir zemin’ yaratabileceğini düşünüyor ve filler için belirli yasal hakların getirilmesinin, başka soruları gündeme getirebileceğinden endişe ediyor. Örneğin Yardımcı yargıç Jenny Rivera, “Bu, bir köpeği besleyemeyeceğimiz anlamına mı geliyor?” sorusunu yöneltiyor.
Örgütün Avukatı Monica Miller ise köpeklerin bilişsel yetenekleri hakkında fillerde olduğu kadar çok veri bulunmadığını belirtiyor:
“Bilim insanları fillerin, iradesi olan, bilişsel olarak karmaşık yapıya sahip ve duygusal olarak zeki varlıklar oldukları konusunda hemfikir.”
2006’da yapılan bir araştırmada Happy, öz farkındalığın bir göstergesi olarak kabul edilen bir “aynada kendini tanıma” testini geçti. Hayvan hakları grubu, Happy’nin insanlarla paylaştığı birçok başka bilişsel yetenek olduğunu savunuyor.
Filler yalnızlık hissedebilir mi?
Örgüt ayrıca, Happy’nin diğer fillerin arkadaşlığına ihtiyacı olduğunu da iddia ediyor.
Happy, Bronx Hayvanat Bahçesi’ndeki son 16 yılını izolasyonda geçirdi: “Dünyanın en yalnız fili” olarak bilinen Kaavan, Pakistan‘da mahkeme kararıyla hayvanat bahçesinden bir bakımevine bırakılmadan önce sekiz yıl geçirmişti.
Euronews‘in haberine göre Happy’nin uzun zamandır arkadaşı olan Grumpy, 2000’lerin başında diğer iki fil tarafından saldırıya uğradı ve yaraları iyileşemeyince uyutuldu. Happy’nin arkadaşlarından biri olan Sammie de onun ardından öldü.
Hayvanat bahçesindeki diğer fil Patty, Happy’den bir çitle ayrılan bitişik bir kafeste yaşıyor.
Aktivistler, filin “diğer fillerle anlaşamadığı” ve bu nedenle bir sığınağa taşınmaması gerektiği yönündeki iddialarına karşı çıkarak, Happy’nin davranışının uzun süreli esaretinin bir sonucu olduğunu ve bir sığınakta zamanla değişebileceğini söylüyor.
Miller, duruşmada, “Beden özgürlüğünden mahrum bırakılarak tek başına, bir dönümlük bir ahırda tutuluyor” savunmasını verdi.
Yaban Hayatı Koruma Derneği tarafından işletilen Bronx Hayvanat Bahçesi, veterinerler, bakıcılar ve küratörlerin Happy’nin kederli ve mutsuz olmadığına inandığını, ayrıca yılın yarısında içerde tutulmadığını ve tecrit edilmediğini söyledi: “Happy’nin tanıdık bir ortamda kalması en iyisidir.”
Yargıçlar kararlarını bir ay içinde açıklayacak.
Örgütün, Kaliforniya‘daki Fresno Chaffee Hayvanat Bahçesi’nde tutulan Nolwazi, Amahle ve Vusmusi isimli filler için de başlattığı bir kampanya var.
Comments