Geçen ay üniversitenin kütüphanesinde eskimiş, ince bir kitap dikkatimi çekti. Temiz Çevre-Temiz Toplum başlığıyla 1994 yılında yayınlanmış olan bu kitap, Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) 5 Haziran 1994’te düzenlenen 2. Çevre Kurultayı’ndaki tebliğlerin derlenmesiyle oluşturulmuş. Termik santral bacası arka fonlu ve yeşil renkli kapakta Deniz Baykal üzerindeki yeşil tişört ile poz vermiş. Tişörtün üzerinde çevreci bir mesaj/slogan var ama tam okunmuyor. Arka kapakta 5-6-7 Haziran 1994’te yapılan Yeşil Yürüyüş’ün güzergahı veriliyor. Silivri-Çorlu-Tekirdağ-Çanakkale-Biga ve Bandırma.Deniz Baykal imzalı önsözde CHP’nin 80 yılında kapatıldıktan 12 yıl sonra 1992’de yeniden açıldığı ve değişim partisi olarak çağdaş toplumların önemli olgusu sayılan çevreci oluşumları, tüketici örgütlerini, kadın hareketini değerlendirmekte gecikmediğini vurgulanıyor. CHP, Haziran 1993’te İzmit’te 1. Çevre Kurultayı’nı toplamış. İlk yeşil yürüyüş ise Sapanca Gölü’nden başlayarak Marmara ve Ege bölgelerinden geçerek Gökova Körfezi’nde, Ören termik santralinde son bulmuş. Nedenini tam kestirmek olanaklı değil ama Anadolu’daki çevre problemleri, CHP’nin bu etkinliklerinin çerçevesi dışında kalmış gözüküyor. Sanayileşmiş bölgelerdeki çevre sorunlarının ön plana çıkması ve muhtemelen bu bölgelerdeki belediye başkanlarının SHP-CHPli olması, kurultayların ve yürüyüşlerin Marmara ve Ege bölgelerinde yoğunlaşmasını açıklayabilir. Kurultay’da bilim adamları, meslek odası temsilcileri, belediye başkanları çevre sorunlarını ele alıp çözüm önerilerini sunmuşlar. Çevreci sivil toplum örgütlerinin eksikliği hissediliyor. Kitapta değinilen bazı konular çevre koruma tarihi açısından önem arzediyor.
Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü’nün o dönemki Müdürü Prof.Dr. Kriton Curi, CHP milletvekili Kemal Anadol hazırladığı ilk Türkiye çevre haritasından söz açıyor: “Türk çevreciliğinin bir temel taşıdır, Türk çevreciliği için korkunç bir görevdir, bir faydadır ve birçok şeyleri gösterebilecek bir belgedir.”
İstanbul Elektrik Mühendisleri Odası eski başkanı Ünal Erdoğan’ın sözleri sanki dün yazılmış gibi: “Son 150 yılda dünya atmosferinde karbondioksit yoğunluğu %25 seviyelerinde arttı. Dünya, en sıcak 8 yılını son 10 yılda yaşıyor. 1 ila 3 derece sıcaklık artışının dünyayı nasıl bir felakete götüreceğini tahmin bile etmek mümkün değil”.
İTÜ Mimarık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlaması Bölümünden Prof.Dr. Hande Süher’in tanıklıkları önemli. Süher, 1963-1968 yıllarında Birinci Kalkınma Planı döneminde görev almış. İlk kalkınma planının üç temel bileşenini sanayileşme, kentleşme ve tarımsal modernleşme olarak açıklıyor. Kendisi çevrede büyük kayıplar olduğunu görerek 1968 yılında Mimarlık Dergisi’ne yazarak konuya eğiliyor. 2. ve 3. planlarda CHP’nin çevreyle politik hedeflerinden ötürü çevre unsurun ilk defa planda yer aldığını ve çevrenin 4.bileşen olarak planlamaya girdiğini belirtiyor. Ayrıca 1979’da Baykal’ın Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı olduğu dönemde İTÜ’de bakanlıkça desteklenen bir “Güneş Enerjisini Kullanabilme Sempozyumu” düzenlendiğini ama uygulamaya geçilmediğini anlatıyor.
Kurultay Deniz Baykal’ın konuşmasıyla kapanmış. Baykal, 5 Haziran 1993’te parti olarak ilk çevre yürüyüşünü gerçekleştirerk çevre konusunun Türkiye siyasal gündeminde hak ettiği yeri alışına bir katkı sunduklarını ve kamuoyundan büyük bir ilgi gördüklerini söylüyor ve ekliyor: “Çevre Konusu marjinal siyaset olmaktan çıkıyor. Çevre sorunları, çevre politikaları, çevre yaklaşımı ile siyaset arasında konusal bir kesişimin varlığını görüyoruz. Çevre konusu sosyal demokrat siyasete uyan, yakışan bir konudur. Muhafazakar siyaset, çevre konusudu ele alacak, çözecek araçlarla yeterince donatılmış değildir, çevre sorunlarını önemseyen duyarlılıkları yeterince geliştirilmiş değildir.” (sf:114)
Barış Gencer Baykan
