By 
Orman yangınları yalnızca çıktığı bölgedeki doğal hayatı ve ekosistemi yok etmekle kalmıyor, yüzlerce kilometre öteye yayılan dumanıyla da zehir saçıyor. İklim değişikliğinin tetiklemesiyle son yıllarda daha da yaygın ve şiddetli hale gelen orman yangınlarının etkisi birçok açıdan araştırılıyor.
ABD merkezli Montana Üniversitesi’nden araştırmacılar orman yangınlarından çıkan dumanın insan sağlığına etkisini inceledi. Araştırmalara göre dumanın yarattığı en büyük tehlike akciğerlerin en derinine nüfuz eden 2,5 mikrondan küçük partiküller.
euronews Türkçe‘nin aktardığına göre, bu partiküllere duman ya da kirlilik nedeniyle maruz kalmak astım gibi sağlık sorunlarını tetikliyor ve akciğer fonksiyonlarını azaltarak mevcut solunum ve kalp hastalıklarını daha da kötüleştirebiliyor. Bilim insanları ayrıca solunan partikül maddelerin beyin ve sinir sistemi üzerine etkisi olabileceğini de araştırıyor.
Ancak partikülün küçüklüğünün yanı sıra içeriği de önemli. Çünkü ormanlık alanda yanan bitkilerin kimyasal niteliği ile yangının yerleşim birimlerine yayılması sonucu yanan araba, ev ve eşyalardan salınan zehirli kimyasallar arasında fark var ve ikinci kategoridekilerin yanması potansiyel olarak insan sağlığını tehdit edebiliyor.
Fotoğraf: Mark Ylen / AP
‣ Orman yangınları giderek artacak: Dumanı ciddi sağlık riskleri taşıyor
Orman yangınlarındaki dumanı solumak insan sağlığını nasıl etkiliyor?
Dumana maruz kalmak öncelikle burun ve genizde tahribata neden oluyor ve vücudun savunma mekanizmasını harekete geçiriyor. Sağlıklı kişilerde vücut bunu kaldırabilirken, hasta kişiler zorlanabiliyor.
Genel olarak akciğerlerdeki alveolar makrofaj denilen hücreler partikülleri yakalayarak temizliyor. Ancak maruz kalınan doz önemli, çünkü belli bir dozun üzerindeki duman zehirli olmaya başlıyor. Araştırmacılar orman yangınlarının yaşandığı dönemlerin ardından grip vakalarında da artış gözlendiğini belirtiyor.
‣ Tarihte bir ilk: Sibirya yangınlarından çıkan duman Kuzey Kutbu’na ulaştı
Duman uzak mesafeler gittiğinde zehirlilik derecesi azalır mı?
Yangından çıkan dumanın atmosferde kaldığı sürece mor ötesi ışınlar tarafından kimyasının değiştiği biliniyor.
Araştırmacılar uzun süre havada kalan dumanda oksidan ve serbest radikallerin oluştuğunu ve bu nedenle daha yüksek seviyede oksitlendiğini buldu.
Bu durumun sağlık üzerine etkileri henüz net değil, ancak bu durumun sağlığa olumsuz etkisi olan kurşuna maruz kalma ihtimalini arttırabileceğinden endişe ediliyor.
Bir anlamda, duman ne kadar uzun mor ötesi ışınlara maruz kalırsa, o kadar çok serbest radikaller oluşuyor ve bu da yine doza bağlı olarak sağlık açısından potansiyel tehlike anlamına geliyor.
Eğer sağlıklı bir birey olarak hafif dumanda arada bir yürüyüş yapıyor ya da bisiklete biniyorsanız vücudunuz bunu tolere edebiliyor. Ancak orman yangınının olduğu bölgede bunu her gün bir ay boyunca yapıyorsanız o zaman kaygılanma zamanı.
Fotoğraf: Larry MacDougal / AP
Comments