Nükleeri temizlemek…

Çernobil’deki patlamanın üzerinden 25 yıl geçmiş olmakla birlikte, bölgedeki radyoaktif maddeleri kontrol altında tutma meselesi sürekli bir mücadele gerektirdi. Yıllarca devam eden çabalardan sonra bölgedeki radyasyonu 100 yıl boyunca hapsedecek ve 2 milyar dolara mal olacak bir bina yapımına başlandı. Kalıntılar, inşa edilecek daimi bir depoda tutulmak üzere uzaktan kumandalı bir teçhizatla parçalanacak. Technology Review yıllar süren “nükleer felaketleri temizleme” süreçlerinin maliyetini araştırdı.

Fransız konsorsiyumu olan Novarka, hasarlı reaktör binasının yakınına 100 metrelik bir yapı inşa edecek ve ardından, reaktörün üstünü kapayacak şekilde üzerine kaydıracak. Resimde ön tarafta görülen demir kafes, koruma binasının inşası sırasında, prefabrik parçaları yerine oturtmak için kullanılan 19 kuleden birini destekleyen beton temeli oluşturacak.

1986
Patlamadan aylar sonra Sovyet otoriteleri uzaktan çalışan vinçler ve 100 bin işçiden oluşan bir inşaat projesi örgütlediler. Uzmanların “Bir patlama daha olabilir” uyarısına rağmen, reaktörü çevrelemek için geçici olarak beton-çelikten bir yapı inşa edildi. Fotoğrafta vinçlerin altında beliren kırmızı duvarlar, yapının başladığı yeri gösteriyor. Yapı sonradan “Lahit” olarak adlandırıldı.

1986
Patlamayla reaktörün dibinden yüksek radyasyonlu grafit parçacıkları yakınlardaki binanın çatısına yayılmıştı. Bu resimde bir işçi bir parça tehlikeli maddeyi çıkarmaya çalışıyor. İşçinin giysileri koruyucu kurşun battaniyelerle tutturulmuş. Radyasyon zehirlenmesinden kaçınmak için her bir işçinin günlük mesaisi sadece bir dakikaydı.

1997
Bu görüntüde hasar görmüş reaktör binasının içinden ve belirgin çukurların ortasından geçici lahite doğru ışık süzülüyor. Radyasyon sızıntısına karşı bu delikleri tıkamaya dönük ve lahit duvarlarını desteklemek için   geliştirilen proje, 2008 yılında bitirilmişti. Lahitin içindeki yıkıntılar kırılganlığını koruyor. Çöküntü olması durumunda gömülü radyoaktif maddeleri daimi bir depo merkezine taşımak imkansız hale gelecek.

Nisan 2011
3 numaralı son Çernobil reaktörü, 2000 yılına kadar kapatılmadı. Yıllar boyunca biriken 20 bin konteynır tüketilmiş yakıt, radyasyonu tetikleyebilecek yangını engellemek için soğuk bekletilmeli. Günümüzde bu tesiste görüldüğü gibi yakıtın büyük kısmı metal levhaların altında suda depolanıyor. Yakıt içeren tüpler, fotoğrafın ön kısmında görülebiliyor. (Yakıtın bir kısmı hala reaktör havuzlarında saklanmakta).

İyileştirme projesinin parçası olarak yakıtlar burada gösterilen yapılara daha sağlam çelik-beton varillerle aktarılacak. Varillerin bu atığı 100 yıl boyunca güvenli bir şekilde saklaması öngörülüyor.

Çernobil’deki işçiler radyasyonun büyük kısmının “lahitin” –ki şimdilerde lahitteki belirgin delikler onarılmıştır-   içinde olmasına rağmen koruyucu takımlar giyiyor. Bölgedeki toprak tamamen radyasyona bulanmış durumda ve yeni koruma binası inşaatının ilk aşaması sırasında kazıldıktan sonra ayrılması ve saklanması gerekiyor.

(Technology Review, Yeşil Gazete)

Yeşil Gazete için çeviren: Aynur Özcan

Editör: Durukan Dudu