By Tayfun Akçığ’ın özel haberi
JA, VI ELSKER DETTE LANDET! Norveç Ulusal marşı “Evet, bu ülkeyi seviyoruz” anlamına gelen bu sözlerle başlıyor. Avrupa’nın kuzeyindeki bu refah ve istikrar ülkesinin halkı 11 Eylül 2017 Pazartesi günü parlamento seçimleri için sandık başına gidecek. 1945 yılından beri her dört senede bir Eylül ayının ikinci Pazartesi günü düzenlenen seçimlerde 3 milyon civarında Norveç vatandaşı oy kullanacak.
Bugün mecliste bulunan sekiz parti de 2017 seçimlerine katılıyor. Önümüzdeki seçimlerin kızıl blok (sol) lideri İşçi Partisi ve mavi blok (sağ) lideri Muhafazakar Parti mücadelesine sahne olması bekleniyor. Yeşil blok (merkez) partilerinin yine koltuk sayılarına göre hükümet oluşumunda önemli role sahip olacakları en kuvvetli tahminler arasında bulunuyor.
Yeşiller kilit olacak mı?
Genellikle son dakika sürprizlerinin yaşanmadığı Norveç’te en çok Yeşiller’in göstereceği performans merak ediliyor. Petrol gelirlerinin ülke ekonomisinin en önemli dayanaklarından olduğu Norveç’te fosil yakıtların sınırlandırılmasını savunarak zor bir misyonu üstlenen Yeşil Parti eğer oy oranını artırarak tahmin edildiği gibi7 milletvekili çıkartmayı başarırsa seçim sonrasında kilit parti haline gelebilir.
Stortinget adı verilen Norveç parlamentosunda 169 koltuk bulunuyor. Milletvekilleri nispi temsil sistemi ile 19 bölgeden nüfusa ve yüzölçümüne göre seçiliyor. Koltukların partilere göre dağılımı %4 barajlı geliştirilmiş Sainte-Laguë 1 metodu ile belirleniyor.
Parlamenter anayasal monarşi ile yönetilen Norveç’te hükümet oluşturmak için parlamentonun salt çoğunluğuna yani 85 milletvekiline sahip olmak gerekiyor. II. Dünya Savaşı’ndan beri sadece 10 yıllık bir süre için çoğunluk hükümeti kurulabildi. 2005 – 2013 yılları arasında merkez – sol (kızıl ve yeşil koalisyonu) çoğunluk hükümeti oluşturuyor ancak bu süreçte gücün parlamentodan bakanlıklara, kamuya açık tartışmalardan kapalı kapılar arkasındaki toplantılara geçmesi çok eleştiriliyor.
2013 Eylül seçimlerinin ardından Erna Solberg’in Başbakanlığını yaptığı azınlık hükümeti ile Muhafazakarlar (Høyre) ve ilk kez hükümet ortağı olan Gelişim Partisi (Fremskrittspartiet – Frp) ülkeyi yönetiyorlar.
Norveç’te yarışan partiler
Muhafazakar Parti (Høyre, H)
Lider: Erna Solberg
2013 öncesi iki dönemde de muhalefette bulunan parti 2013 seçimlerinde %26,8 oy oranı elde etti. Dışarıdan Liberal Parti ve Hıristiyan Demokrat Parti desteğini alarak Gelişim Partisi ile merkez – sağ koalisyonu oluşturdu. 2016 Aralık ayında yapılan bütçe görüşmelerinde Liberal Parti (V) iklim değişikliği mücadelesine ayrılan bütçeyi yetersiz bulması üzerine görüşmelerden çekilerek hükümeti düşürme noktasına gelse de, son dakika uzlaşmalarıyla Erna Solberg ülkeyi yönetmeye devam etti. Eğer güvenoyu oylamasına gidilseydi, partinin başlıca rakibi İşçi Partisi (AP)önderliğinde bir hükümet kurulacaktı, çünkü Norveç Anayasası erken seçim yapılmasına izin vermiyor.
Muhafazakar parti, odağını toplumsal veya dinsel değerleri korumaktan ziyade düşük vergi politikaları, az devlet müdahalesine oturtan ve geleneksel liberal ekonomiyi destekleyen bir parti. Son anketlerde %25 oy oranına yaklaştığı görülen Muhafazakar Parti, bu oranla tekrar hükümette yer alamıyor. Buna rağmen Erna Solberg anketlerde en güvenilen ve başbakan olması istenen kişi olarak önde bulunuyor.
İşçi Partisi (Arbeiderpartiet, AP)
Lider: Jonas Gahr Støre
NATO Genel Sekreterliği görevini üstlenmeden önce Jens Stoltenberg liderliğinde 2005 ve 2009 seçimlerini kazanan İşçi Partisi, 2013 seçimlerinde birinci parti olmasına ve %30 oy oranı ile 55 koltuk elde etmesine rağmen hükümeti kurma şansını bulamadı. Bunun sebebi diğer doğal koalisyon ortaklarının (kızıl blok) oy oranlarının düşük olmasıydı. Parti lideri Støre bu seçimlerde de hedeflerini %30 oy oranı olarak belirledi.
İskandinav sosyal demokrasi modelinin kurucularından biri olan İşçi Partisi, II. Dünya Savaşı’nın sonundan 1961 yılına kadar iktidarda kaldı. O dönemdeki efsanevi parti lideri Einar Gerhardsen savaş sonrasında Norveç’in yeniden inşasındaki en önemli aktörlerdendi ve “Landsfaderen” (Ulusun Babası) olarak adlandırıldı. Önümüzdeki seçim sonucunda hükümeti kurmaları halinde İşçi Partisi, vergileri arttıracağını ilan etti. Ayrıca parti lideri Støre çevre konusunu seçim kampanyasının merkezine taşıdı ve şu cümlesini ön plana çıkardı: “Benim başında olduğum hükümette iklim değişikliğini inkar eden kimse olmayacak”[1]
Yıl boyunca düzenlenen anketlerde iyi performanslar gösterseler de, son tahminler %30 hedeflerinin az farkla da olsa altında kalacaklarına işaret ediyor.
Gelişim Partisi (Fremskrittspartiet, Frp)
Lider: Siv Jensen
1973 yılında kurulan parti, 2000’li ve 2010’lu yıllarda Avrupa’da yükselişe geçen milliyetçilik akımlarıyla beraber etkisini arttırdı. 2006 yılında Siv Jensen’in başa geçmesiyle parti, daha çok göçmenlik karşıtı politikalarıyla gündeme geldi. Jensen’in yanı sıra, bugün göçmenlik bakanlığını üstlenen Sylvi Listhaug da partinin öne çıkan isimlerinden biri oldu. Listhaug, bakanlığı döneminde ülkeye kabul edilen sığınmacıların sayısını minimumda tutmak için mücadele etti. “Kimlikleri belirsiz veya kimlik kağıtları olmayan sığınmacıları, kimlik belgeleri netleşene kadar gözetim merkezlerinde kilit altında tutmalıyız”[2] önerisi ile hem koalisyon ortağından, hem de diğer partilerden fazlasıyla tepki gördü.
Hıristiyan Demokrat Parti (Kristelig Folkeparti, KrF)
Lider: Knut Arild Hareide
Mevcut azınlık hükümetine dışarıdan destek veren Hıristiyan Demokrat Parti, sosyal muhafazakar merkez sağ parti olarak konumlanıyor. Partinin siyasal düzlemi geleneksel Hristiyan değerlerine dayanıyor. Partinin lideri Knut Arild Hareide’nin parti politikalarını daha liberal bir perspektife yöneltmesi bir sonraki olası Muhafazakar – Gelişim koalisyonuna destek vermeyecek söylentilerine yol açıyor. Bu durumun arkasındaki en önemli sebeplerden biri göçmenlik bakanı Sylvi Listhaug ile Knut Arild Hareide arasında geçen sert tartışmalar[3] olarak tahmin ediliyor. Parti kürtaja ve eşcinsel evliliğe karşı çıksa da Knut Arild Hareide’nin 2016 Oslo Onur Yürüyüşü’nde boy göstermesi dikkat çekmişti. Ayrıca gelişmekte olan ülkelere yardımlar ve çevre politikaları partinin önem verdiği konular listesinde ilk sıralarda yer alıyor.
Merkez Parti (Senterpartiet, Sp)
Lider: Trygve Slagsvold Vedum
1920 yılında ilk olarak Çiftçi Partisi (Bondepartiet) ismiyle kurulan Merkez Parti 2005 – 2013 yılları arasında kızıl – yeşil koalisyonun ortaklarından biri olarak görev aldı. İlk isminden de anlaşılacağı üzere daha çok kırsal kesimlerden destek alan partinin ajandasında öncelikli olarak tarımsal politikalar bulunuyor. 2013 seçimlerinde aldığı %5,5 oy oranını bu sefer iki katına çıkarması beklenen parti, oylarının bir kısmını kırsal alanda mevcut hükümeti oluşturan partilerin seçmenlerinden alacak gözüküyor.[4] Parti ayrıca özel mülkiyeti ve desentralizasyonu destekliyor ve Norveç’in AB üyeliğine kesinlikle karşı çıkıyor.
Liberal Parti (Venstre, V)
Lider: Trine Skei Grande
Liberal Parti, Norveç’in kurulan ilk siyasi partisidir. Partinin ismi Norveççe’de sol anlamına gelen Venstre olsa da merkez sağ blokta konumlanır. Partinin öncelikleri arasında eğitim, sosyal refah devleti, küçük işletmeleri desteklemek ve çevre konuları gelir. Parti lideri Trine Skei Grande 2015 yılında İran’a düzenlenen parlamenter geziyi, kadınların saçlarını örtmeleri zorunluluğu yüzünden boykot etmesiyle[5] tanınmıştı. 2016 yılında ulusal güvenlik konulu meclis görüşmelerinde ise Pokemon Go oynamasıyla yeniden dikkatleri üstüne çekti.[6]
Sosyalist Sol Parti (Sosialistisk Venstreparti, SV)
Lider: Audun Lysbakken
Sosyalist Sol Parti, manifestosunda[7] partinin tüm insanlara özgürlük ve eşit fırsatlar sağlamak için mücadele ettiğini açıklıyor. Sosyalist düzlemde yer alan parti iklim değişikliği ve ayrımcılıkla mücadele ederken “demokratik mülkiyet hakimiyetindeki bir ekonomi” hedefliyor. Parti ayrıca Norveç’in AB ve NATO üyeliğine karşı çıkıyor. Seçim sonrası oluşacak olası kızıl – yeşil koalisyonunun ortağı olması bekleniyor.
Yeşil Parti (Miljøpartiet De Grønne, MDG)
Eş başkanlar: Une Aina Bastholm ve Rasmus Hansson
1988 yılında kurulan parti, kendisini kızıl ve mavi koalisyonlardan farklı bir yerde konumlandırıyor. Parlamentoda eş başkan Rasmus Hansson ile tek koltuğa sahip olsalar da, 2015 yerel seçimlerinde gösterdikleri performansı yine sergileyerek barajı geçmeleri bekleniyor. İklim değişikliği ile mücadelenin yanında, organik tarım, inovasyon, sürdürülebilir endüstri ve hayvan hakları partinin başlıca gündem maddeleri arasında yer alıyor. Ekonomisinin belirgin bir kısmı petrole dayanan Norveç’te, yeni petrol sahaları açılmasına karşı çıkarken yerine yeşil enerji alternatifleri sunuyorlar.
Kızıl Parti (Rødt, R)
Lider: Bjørnar Moxnes
2007 yılında İşçilerin Komünist Partisi ve Kızıl Seçim İttifakı’nın bir araya gelmesiyle kurulan Kızıl Parti, 2013 seçimlerinden sonra mecliste yer alamadı. Marksist sosyalist ideolojiye sahip Kızıl Parti özellikle genç politikacılara şans vermesiyle dikkat çekiyor.
Tahminler
Seçim kampanyalarında partilerin aşağıdaki üç soruyu cevaplaması isteniyor.
– Petrol fiyatları bu seviyede seyrederken ekonomi ve işsizlikle mücadele yöntemleriniz ne olacaktır?
– Yüksek göçlerin olduğu bu zamanlarda toplumsal bölünmeyi nasıl engelleyeceksiniz?
– Küresel ısınma ve iklim değişikliği ile Norveç en iyi nasıl mücadele edebilir?
Parti liderlerinin karşı karşıya geldiği ve devlet televizyonu NRK kanalında yayınlanan tartışmalarda sergiledikleri performanslarla anketlerde oy oranları devamlı değişiklikler gösteriyor.
KAYNAK: http://www.vg.no/spesial/2017/valg/
Güncel olan bu tabloya göre partilerin milletvekilleri dağılımı:
Kızıl + Yeşil Blok
İşçi Partisi: 50 milletvekili
Kızıl Parti: 2 milletvekili
Sosyalist Sol Parti: 10 milletvekili
Merkez Parti: 19 milletvekili
Toplam: 81 milletvekili
Mavi Blok
Muhafazakar Parti: 42 milletvekili
Gelişim Partisi: 28 milletvekili
Hristiyan Demokrat Parti: 9 milletvekili
Liberal Parti: 2 milletvekili
Toplam: 81 milletvekili
Yeşil Parti: 7 milletvekili
Eğer seçimler sonucunda böyle bir tablo ortaya çıkarsa hükümet için gerekli olan 85 milletvekili düşünüldüğünde Yeşil Parti en kritik role sahip olacaktır. Yeşil Parti söylemlerinde sağcı Gelişim Partisi ile asla aynı çatı altında buluşmayacağını defalarca belirttiği için nasıl bir hükümet ortaya çıkacak sorusunun cevabı merakla bekleniyor.
Ayrıca Kızıl Parti (Rødt) içinden milletvekili olması beklenen Türkiye kökenli genç Seher Aydar da genç bir politikacı olarak dikkat çekiyor.
[1] “Jeg skal ikke ha klimafornektere i min regjering” http://www.vg.no/nyheter/innenriks/stortingsvalget-2017/stoere-svarer-joly-derfor-vil-ikke-ap-ha-regjeringssamarbeid-med-mdg/a/24123013/
[2] https://www.nrk.no/norge/solberg-avviser-frps-omstridte-asylforslag-1.13658050
[3] https://www.nrk.no/norge/full-krig-mellom-listhaug-og-hareide-1.13634907 Sylvi Listhaug: Hareide sleiker imamer oppover ryggen istedenfor å konfrontere folk med ekstreme holdninger. Det synes jeg man skal slutte med. / Hareide radikal hareketleri takip eden insanlarla yüzleşmek yerine, imamların sırtını sıvazlıyor. Bunun son bulması gerektiğini düşünüyorum.
[4] https://www.nrk.no/ho/ny-meningsmaling_-frp-mister-stortingsmandater-1.13517327 Bu kış gündeme gelen kurt avlama yasasında 47 kurt öldürülecekken, çevre ve hayvan örgütlerinin tepkileriyle bu sayıyı 15’e düşüren hükümet, bu kararıyla kırsal kesimde küçükbaş hayvancılık yapanlar tarafından çok eleştirildi.
[5] http://www.dagsavisen.no/innenriks/boikotter-reise-til-iran-1.311815
[6] http://www.vg.no/nyheter/innenriks/norsk-politikk/her-spiller-trine-skei-grande-pokemon-go-under-hoeringen-om-forsvaret/a/23774484/
[7] https://www.sv.no/wp-content/uploads/2013/12/Et-sosialistisk-folkestyre.pdf
Comments