Merkez Bankası’nın deprem bağışı: Halkın parası nasıl halka bağışlanıyor?

Kahramanmaraş merkezli iki depremin vurduğu 11 ilde depremzedelerin yardım sağlamak ve yeni konutların inşası için organize edilen ‘Türkiye Tek Yürek‘ kampanyası düzenlendi. Türkiye’nin sekiz ulusal televizyon kanalı ATV, FOX, Kanal D, Kanal 7, Show TV, Star TV, TRT 1 ve TV8 depremzedeler için yardım yayını yaptı.

Milyonlarca kişinin katıldığı kampanyada 115 milyar 146 milyon 528 bin lira bağış toplandı. Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunu kapsamında ayni ve nakdi bağışların tamamı vergi matrah indirimi olarak sayılacak.

Merkez Bankası‘nın yaptığı bağış, tartışmaları beraberinde getirdi. Yayına bağlanan isimlerden Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu, Merkez Bankası’nın 30 milyar TL bağışta bulunduğunu açıkladı. Sosyal medyada ise birçok isimden tepki geldi.

CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu daha sonra sosyal medya hesabından paylaştığı mesajda, “Sevgili Beşli Çeteler, Bu akşamki bağış performansınız gözlerimi yaşarttı. Dekontları mutlaka saklayın; onları 418 milyar dolarlık borcunuzdan düşeceğim” dedi.

Sevgili Beşli Çeteler,
Bu akşamki bağış performansınız gözlerimi yaşarttı. Dekontları mutlaka saklayın; onları 418 milyar dolarlık borcunuzdan düşeceğim.

— Kemal Kılıçdaroğlu (@kilicdarogluk) February 15, 2023

İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı ve eski Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, “MB (Merkez Bankası) depreme 30 milyar TL bağışta bulundu. Kardan mı, para basarak mı, nasıl muhasebeleştirildiğini görünce anlayacağız. Kardan ise bu zaten kurumlar vergisi ödendikten sonra Hazineye transfer edilecek bir tutar” diye yazdı.

MB depreme 30 milyar tl bağışta bulundu. Kardan mı, para basarak mı , nasıl muhasebeleştirilğini görünce anlayacağız. Kardan ise bu zaten kurumlar vergisi ödendikten sonra Hazineye transfer edilecek bir tutar.

— Durmuş Yılmaz (@DurmusYillmaz) February 15, 2023

Gazeteci Timur Soykan, “İki, üç gün boyunca yıkılmış şehirlere ulaşamayan AFAD ile günlerce çadır dağıtamayan Kızılay için TV’lerin ortak yayınıyla bağış toplandı. Merkez Bankası 30 Milyar TL, kamu bankaları da milyarlarca lira bağış açıklarken herkes sordu: Halkın parası nasıl halka bağışlanıyor” ifadelerini kullandı.

38- İki, üç gün boyunca yıkılmış şehirlere ulaşamayan AFAD ile günlerce çadır dağıtamayan Kızılay için TV'lerin ortak yayınıyla bağış toplandı. Merkez Bankası 30 Milyar TL, kamu bankaları da milyarlarca lira bağış açıklarken herkes sordu: Halkın parası nasıl halka bağışlanıyor pic.twitter.com/ernMnNY18h

— Timur Soykan (@timursoykan) February 15, 2023

Ekonomist Uğur Gürses, “Kamu kurum ve bankalarının Hazine kesesinden bağış yapmaları tuhaf değil mi? Aralık ayında Hazine’den 20’şer milyar, toplam 60 milyar TL sermaye konan kamu bankaları, 7, 12 ve 20 milyar TL, toplam 39 milyar TL bağış yapıyor. Bütçeden yapılmasının ne sakıncası var? Merkez Bankası da 30 milyar TL’yi karşılıksız basacak.  TBMM‘de ek bütçe çıkararak yapılacak işler yan yollarla yapılıyor, usulsüz yapılıyor” diyerek tepki gösterdi.

Kamu kurum ve bankalarının Hazine kesesinden bağış yapmaları tuhaf değil mi?
Aralık ayında Hazine'den 20'şer milyar, toplam 60 milyar TL sermaye konan kamu bankaları, 7, 12 ve 20 milyar TL, toplam 39 milyar TL bağış yapıyor.
Bütçeden yapılmasının ne sakıncası var?

— Uğur Gürses (@ugurses) February 15, 2023

Erdoğan Kabine’nin bağış yaptığını hatırlattı, yeni bağış yapmadı

Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, Tek Yürek Türkiye bağış kampanyasında önceki günkü Kabine toplantısında 136 milyon 589 liralık yardım topladığını hatırlattı, yeni bir bağış yapmadı. Erdoğan, şunları söyledi:

“Dünkü Kabine Toplantısı’nda kendi aramızda 136 milyon 589 liralık yardım topladık. Bu meblağın içinde bizim katkımız da elbette var. Yurt içinden ve yurt dışından AFAD hesaplarına gelecek her kuruş, depremzedelerimiz için kullanılacaktır. Tüm kamu bankalarının katılımda paylarının ne olacağını izleyeceğiz. İnşallah bugün rekor kıracak rakamla milletimiz yüce gönüllüğünü gösterecektir. İlk anda 100 milyar olarak Hazine Maliye‘den destek verdik. Bundan sonra da konut yapımı sırasında ne gerekiyorsa vermeye devam edecektir.”

Toplam bağış miktarının dörtte üçü, yine hükümet kontrolündeki devlet kuruluşlarından geldi. Para basma yetkisine sahip bir devlet kuruluşu olan ve 30 milyar lira bağışlayan Merkez Bankası’nın da aralarında bulunduğu kuruluşların, bir anlamda parayı devletin bir cebinden alıp diğerine koyduğu düşünülüyor.

AFAD ve Kızılay’a aktarılarak depremzedeler yararına kullanılacak olan ‘bağış’ları yapan bankalar ve şirketler şöyle:

• Merkez Bankası 30 milyar TL
• Ziraat Bankası 20 milyar TL
• Vakıf Bank 12 milyar TL
• Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) ve bağlı şirketler 3,6 milyar TL
• Turkcell 3,5 milyar TL
• Türkiye Sigorta 2 milyar TL
• Türk Telekom 2 milyar TL
• THY 2 milyar TL
• Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) 2 milyar TL
• Borsa İstanbul Grubu 2 milyar TL
• Ziraat Katılım 1 milyar TL
• Vakıf Katılım 1 milyar TL
• Emlak Katılım 1 milyar TL
• Emlak Konut 1 milyar TL

Haluk Levent ve Oğuzhan Uğur’dan 1 milyon lira

14 Şubat’ta iktidar çevresi deprem bölgesinde yardım organizasyonlarını sürdüren AHBAP Derneği ve Babala TV‘yi hedef almıştı.

Depremin ardından bir yandan yardımları koordine ederken bir yandan da topladığı bağış miktarı 1 milyar TL’yi aşan ve hedef gösterilen AHBAP’ın başkanı Haluk Levent, televizyon kanallarının ortak yayınıyla başlatılan kampanyaya da bireysel bağış yaptı.

Twitter’dan yaptığı paylaşımda “TV ye bağlanmak istedim ama olmadı” diyen Levent “Yıllarca beraber çalıştığımız eskisinden yeni yöneticisine kadar görüştüğüm bildiğim hatta yangınlarda sellerde özverili çalışmalarına tanık olduğum AFAD emekçileri geldi aklıma. Onlara selam olsun. Ben de 500 bin TL bağış açıklıyorum” ifadelerini kullandı.

TV ye bağlanmak istedim ama olmadı.
Yıllarca beraber çalıştığımız eskisinden yeni yöneticisine kadar görüştüğüm bildiğim hatta yangınlarda sellerde özverili çalışmalarına tanık olduğum Afad emekçileri geldi aklıma.
Onlara selam olsun.
Ben de 500 bin ₺ bağış açıklıyorum.

— Haluk Levent (@haluklevent) February 15, 2023

Yardım çalışmaları nedeniyle hedef gösterilen bir diğer isim olan Oğuzhan Uğur da sahibi olduğu Babala TV adına kampanyaya 500 bin TL bağışladığını duyurdu.

Uğur Twitter’dan “Yoğunluktan sanırım, biz de bağlanamadık ama dostlarımız oradaydı. Sayelerinde ulaşabildim ve Türkiye Tek Yürek kampanyasına ekibim adına 500 bin TL bağışladım. Bir damla su olsun” paylaşımı yaptı.

Yoğunluktan sanırım, biz de bağlanamadık ama dostlarımız oradaydı. Sayelerinde ulaşabildim ve Türkiye Tek Yürek kampanyasına ekibim adına 500bin ₺ bağışladım. Bir damla su olsun. pic.twitter.com/WYwyJ1ZMDj

— Oğuzhan Uğur (@OguzhanUgur) February 15, 2023

Bağışların vergiden düşülmesine dair yanlış kamuoyu algısı

AFAD Deprem Bağış Kampanyası’na yapılan bağışların vergiden düşülmesine dair kamuoyunda yanlış bir algının oluştuğu, bağış tutarlarının tamamının vergiden doğrudan düşüleceğinin sanıldığı görüldü.

Malumarfuruş‘un aktardığına göre, depremzedelere yardım kampanyasına yapılan bağışların vergi durumuna dair bir husus göz ardı ediliyor: Bağışlar vergi tutarından değil, vergi matrahından düşülüyor.

Bağışların vergiden düşülebileceği husus aslında kurum kazancından bağış tutarının düşülmesi. Yapılan bağış tutarının tamamı doğrudan vergi tutarından düşülmüyor. Bağış miktarı vergi matrahından düşülüyor, geri kalan tutar vergilendiriliyor. Zarar beyan edilmesi durumunda hâliyle bağışların vergiden indirim imkânı bulunmuyor.

Vergi mükelleflerinin gelirlerinden giderlerinin düşülmesiyle elde edilen kâr tutarı vergi matrahını oluşturuyor. Bağış ve yardımların toplamının cari yıla ait kazancın yüzde 5’ine kadar olan kısmı, kurumlar ve gelir vergisi beyannamesinde ayrıca gösterilmek şartıyla ve beyana tabi gelir veya kurum kazancı varsa indirilebiliyor. Yüzde 20’lik vergiye tabi bir şirket ya da şahıs, verdiği bağışın yüzde 20’sini vergiden düşebiliyor.