By 
Haber: Gençağa Karafazlı
Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü‘nün (ÇAYKUR) 2017 ve 2018 yıllarına ait bilançosu Türkiye Büyük Millet Meclisi Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu‘nda (KİT) görüşüldü.
Toplantıya ÇAYKUR’un Genel Müdürü Yusuf Ziya Alim de katılırken, Alim İYİ Parti’li ve CHP’li Milletvekilleri tarafından yoğun eleştirilere maruz kaldı.
‘Acil Eylem Planı oluşturuldu’
ÇAYKUR ile ilgili bir sunum yapan Yusuf Ziya Alim, ÇAYKUR’un finansman yükü ve buna bağlı olarak stok miktarının rahatlatılması için adımlar atıldığını açıkladı.
Alim, yarı mamül stokunun mart sonu itibariyle 68 bin ton olduğunu söylerken, organik gübre konusunda 20’nin üzerinde farklı organik gübre şirketleriyle denemeler sonucunda en uygun gübre veya gübreler için çay ihtisas üniversitesi olan Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi tarafından tavsiye kararının kamuoyu ile paylaşılmasının beklendiğini ifade etti.
Alim, koronavirüs salgını sürecinde 44 maddelik acil eylem planı oluşturulduğunu, bu yılda koruyucu önlemler eşliğinde kampanya faaliyetlerinin yürütüleceğini söyledi.
Bunlarla birlikte, Yusuf Ziya Alim ÇAYKUR’un 2020 yılı zarar bilançosunun 547 milyon olduğunu kaydetti.
Ulusal Gen Havuzu Projesi
Alim, sunumunda Çay Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü bünyesinde 2005 yılında oluşturulan Ulusal Gen Havuzu Projesi‘nden bahsetti ve seleksiyon bahçelerinde altı adet yerli ve yabancı tescillenmiş klon çay çeşidinin olduğunu belirtti.
2019-2023 yılı Cumhurbaşkanlığı Stratejik Planı’nda çay alanlarının yenilenmesi başlığında yer alan proje ile 50 dekar alanda 100 bin adet tescilli klondan oluşan damızlık çay bahçesi oluşturma projesinin devam ettiğini ifade eden Alim, 2019 yılında ÇAYKUR’un müşterisi olduğu çay ihtisas üniversitesi olan Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi’nin ise yürütücü olarak yer aldığı TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı tarafından finanse edilen “Çay Bitkisi Gen Havuzunun Oluşturulması ve Ticari Çay Çeşit Adaylarının Belirlenmesi” isimli projenin başlatıldığını duyurdu.
“Çay Kanunu hazırlanması ve yasalaşması” hakkında da konuşan Alim, 2009 yılında Ulusal Çay Konseyi ve Rize Ticaret Borsası tarafından hazırlanan çay kanun taslağının kanunlaşmadığını, 2013’de ÇAYKUR ile çay sektörünün paydaşlarıyla kapsamlı bir toplantı yapıldığı, taban fiyatı konusunda tam mutabakat sağlanamadığı için mesafe alınamadığını, Tarım ve Orman Bakanı’nın 4 Eylül 2020 tarihli Rize ziyaretinde çay kanunu çalışması yapılması görevinin Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi’ne verdiğini, taslak hazırlama sürecinin devam ettiğini belirtti.
‘Çay üreticilerinin şikayetleri neden arttı?’
Konu hakkında konuşan CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuz yılmaz, Türkiye’nin 2019 yılında çay ithalatında 25. sırada, ihracatında ise 31. sırada yer aldığına dikkat çekti ve Tarım ve Orman Bakanlığı’nın verilerine göre, 18 bin 387 ton çay ithalatı karşılığında 39 milyon 475 bin dolar ödendiğini dile getirdi:
O nedenle bana bu on dokuz yılda neden ÇAYKUR’un böyle kötü bir mali tabloya kavuştuğunu ve aynı zamanda da çay üreticilerinin şikayetlerinin çok fazla arttığını, neden kişi başına dünyanın en fazla çayını tüketen bir ülke olduğumuz halde ihracat sıralamasında bu kadar geride olduğumuzu, 2019 yılı itibarıyla 31’inci sırada olduğumuzu lütfen, bana açıklamanızı istiyorum.
Ne kadar açıklarsanız açıklayın, ortada çok büyük bir zarar tabii yine olacak, gerçek değişmeyecek ama ben sorunu bütünüyle anlayıp anlamadığınızı görmek istiyorum ve bizim tespit ettiğimiz, yani ÇAYKUR’un kasasını boşaltan, kasasında delikler açan pek çok yanlış uygulamanın, sorumluluğunu yerine getirmeyen bugüne kadarki bürokratların ve bütünüyle ilgili de bir teftiş gerçekleştirip gerçekleştirmediğinizi merak ediyorum.”
‘Kimsenin bilgisi var mı?’
İyi Parti Samsun Milletvekili Bedri Yaşar da 2017 yılında resmi yazı ve telefonla Çay Kanun Taslağı çalışmalarını ÇAYKUR Genel Müdürü’ne sorduğunu, ancak bir yanıt alamadığını ifade etti. Çay Kanunu’nun hazırlanmasına ilişkin süreçten de haberdar olmadıklarını belirten Yaşar, şu açıklamalarda bulundu:
Bir sürü mecralar anlattınız, bir sürü. İşte, üniversitelerle çalışıyoruz, odalarla konuştuk, sivil toplum kuruluşlarıyla bu olayı değerlendirdik. Bu kanun Meclisten geçecek.
Bu kanunla neyi talep ettiğiniz konusunda siz bizden başka herkese sormuşsunuz. Yani şuradaki üyelerin dışında herkese çay kanunuyla ilgili kamuoyu oluşturmuşsunuz, bu kanunu çıkaracak Parlamento. Peki, Parlamentoya bu kanunu taşıyacak kim? Tarım Komisyonu. Bilgisi olan var mı? Benim yok. Sizlerde var mı ben bilmiyorum.”
‘Kredinin ne kadarı ödenmiş?’
CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuz yılmaz, ÇAYKUR’ün içinde bulunduğu kredi borcuna değinerek şu açıklamalarda bulundu:
Finansman dar boğazının aşılması için tedbir alınması diye bir bulgu var Sayıştay’da. Ya, çok çarpıcı ve çok önemli yani tam çözülmesi gereken sorunların neredeyse merkezinde duruyor. Bir tablo var, bankalar var, kullanılan krediler var. Ne kadar kullanılmış ne kadarı ödenmiş ne kadarı devretmiş?
Bakın, Kurumun 2019 yılına devreden kredi borcu 2 milyar 55 milyon 790 bin 300 Türk lirası ve diyor ki: ‘349,6 milyon lira’ finansman gideri olarak yansımış oluyor. Biz şu ana kadar ne konuştuk bu Komisyonda? Şu bulgunun üzerinden bakmadığımız sürece gerçekten çok eksik. Tablo tamamlanmıyor, ben buna da şaşkınlık içindeyim açıkçası.
Sizden bu kredi kullanımıyla ilgili -ki bence bu da soruşturmalıdır- bu kadar büyük zarar varken bu kredi kullanımı ne kadar kullanılmış ne kadarı ödenmiş ne kadarı devretmiş kısımları inanın bir servet niteliğindeki bir tutardan bahsediyoruz. Dolayısıyla, ben tekrar kanaatimi söyleyeyim, acil olarak bir soruşturma yapılması gerekli, acil. Aksi takdirde, on dokuz yıldır bu zararın böyle katlanarak büyümesi ve yeterince analiz edilmediğinin de bu Komisyon toplantısında anlaşılması ve aynı zamanda on dokuz yıldır da bir çay kanunun çıkması için doğru düzgün ciddiyetli bir adımın atılmamasını açıklayabilecek başka hiçbir neden yok.”
‘Satışı artırmak yerine zararı artırdı’
İyi Parti Denizli Milletvekili Yasin Öztürk, ÇAYKUR’un reklamları ve projeleri için büyük meblağlar harcandığını ve ÇAYKUR’un satışı artırmak yerine zararı artırdığını söyledi:
ÇAYKUR’un stantları kadar büyük paralar harcadığı ve vazgeçtiği ya da akıbetinin ne olduğunu bilmediğimiz projeleri söz konusu. Mesela, bu Stevia’yla ilgili, Rize şekeri konusunda rasyonel olmayan bu çalışmayla ilgili, bu projeden vazgeçildiğini tahmin ediyoruz ama bu projeleri bu şekilde getiren, bu önerileri veren kişilerle ilgili herhangi bir soruşturma açıldı mı muamma.
Yine, bize dağıtılan ÇAYKUR’un sunum dosyasında bu projeyle ilgili bir bilgi olmadığı gibi ‘JP53’ diye bir projesi söz konusuydu ÇAYKUR’un. JP53 neydi? Beyaz çay ekstrasından üretilecek, kanser hastalarına ümit olacak diye duyuruldu. Bu proje için defalarca Japonya’ya gidip gelindi. Kurumun resmi sitesinde kapsamlı açıklamalar yapıldı. Projeye 600 bin dolar para ayrıldı, 240 bin dolar para ödendi, geri kalan 362 bin dolar ödenmemiş. Kanser hastalarına umut olacak diye reklamı yapılan bu çay Japonya’da depolarda beş ay boyunca bekletildi ama parası ödenmediği için Japonya çayı vermedi. JP53 projesine ilişkin Sayın Genel Müdürün sunum dosyasında hiçbir bilgiye yer verilmediğine göre muhtemelen bu projeden de vazgeçildiğini anlıyoruz. Vazgeçilmediyse de en azından kendisinden bu konuda bilgi istiyoruz.
ÇAYKUR dünyanın en çok çay tüketen ülkesinde çay satmak için, 2019 yılında reklam için 36 milyon lira, fuar ve festivaller için etkinliklere 896 milyon lira harcamış. Yine, temperli kulplu cam bardak için reklamasyon niyetine 5 milyon 250 bin lira ödeme yapılmıştır. Yanında dağıtılan şemsiyelere, dağıtılan takvimlere bakarsak ÇAYKUR’un satışı artırmak yerine zararı artırdığını gözlemliyoruz. Bu konuda stokların ve zararın azaltılması için herhangi bir çaba yerine, aksine bu zararlar hala devam etmekte. Bu zihniyetin de bu şekilde devam ettiğini görmekteyiz.”
Comments