İsviçreli kadınlardan AİHM’de dava: Hükümetin iklim değişikliği politikası yaşam hakkımızı ihlal ediyor

İsviçre’de 2000’den fazla kadın, iklim değişikliği politikalarının yaşam ve sağlık haklarını ihlal ettiğini söyleyerek hükümetlerine karşı dava açtı. Bu, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi‘nde (AİHM) iklim değişikliğinin insan haklarına etkisiyle ilgili olarak görülen ilk dava olacak.

Altı yıldan bu yana İsviçre mahkemeleri nezdinde girişimde bulunan kadınlar, ülke içinde bir sonuç alamayınca davayı AİHM’e taşımaya karar verdi.

Bilim insanlarından uyarı üzerine uyarı

Gezegenimizdeki sıcaklıklar insan faaliyetleri sonucu her geçen yıl artıyor ve iklim değişikliği insan yaşamını her yönden tehdit ediyor. Sorunun çözümü için adım atılmaması halinde insanlar ve doğanın, ısınma sonucu büyük bir yıkım yaşayacağı; kuraklıkların artacağı, deniz seviyelerinin yükseleceği ve canlı türlerinin nesillerinin tükeneceği belirtiliyor.

‣ IPCC Raporu: Mevcut planlar insanlığı tehlikeli bir geleceğe götürüyor, ısınmanın 2 dereceyle sınırlanması zor

İklim bilimciler böyle bir yıkımın önüne geçilebilmesi için 2100 yılına kadar sıcaklık artışının 1,5 dereceyle sınırlı tutulması gerektiğini söylüyor.

Birleşmiş Milletler Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), son yayımladığı sentez raporunda 1,5 derece hedefinin tutturulamaması halinde Avrupa’nın aşırı sen sonucu sellere maruz kalacağı, orman yangınlarının da artacağı uyarısı yapmıştı.

İsviçre’de ise sıcaklıklar küresel ortalamadan daha hızlı artıyor ve artık daha sık sıcak dalgaları yaşanıyor.

‣ İklim değişikliği, İsviçre İtalya sınırını değiştirdi: Nasıl anlaşmazlıklar yaratıyor?

‣ İsviçre Alpleri’ndeki buzullar yarı yarıya eridi

‣ İsviçre buzulları hızla eriyor: 2 bin yıllık antik yürüyüş patikası ortaya çıktı

‣ İsviçre’de aşırı sağcı parti, iklim yasasını engellemeye çalışıyor

Sıcak dalgaları yaşlı kadınları daha çok etkiliyor

Yaş ortalamaları 73 olan davacı kadınlar, iklim değişikliğinin insan hakları, sağlıkları ve hatta yaşamları için risk oluşturduğunu söylüyor. Mahkemeye sunulan deliller arasında bu kadınların sağlık kayıtları da bulunuyor.

Davacılar, İsviçre hükümetinin sera gazı salımlarını azaltması için daha fazla çaba harcamasını istiyor.

İsviçre İklim Koruma Kıdemli Kadınları eş başkanı Anne Mahrer, “İsviçre iklim felaketini kontrol altına almak için çok az şey yaptığı için dava açtık. Artan sıcaklıklar şimdiden fiziksel ve zihinsel sağlığımız üzerinde ciddi etkilere sahip.  Sıcak dalgalarındaki büyük artış biz yaşlı kadınları hasta ediyor” dedi.

Diğer eş başkan Rosmarie Wydler-Wälti de şu noktalara dikkat çekti: “Başvurumuzun mahkemenin Büyük Dairesi’nde ele alınması, davanın öneminin altını çiziyor.  Mahkeme, devletlerin gerekli iklim koruma önlemlerini almayarak yaşlı kadınların insan haklarını ihlal edip etmediği sorusuna yanıt bulmanın aciliyetini ve önemini kabul etmiştir.”

Örgütün avukatı Cordelia Bähr da yaşlı kadınların sıcağın etkisine karşı son derece savunmasız olduğunu vurguladı: “Artan sıcaklıklar nedeniyle sağlıklarının bozulmasının yanı sıra önemli bir ölüm riski altında olduklarını gösteren önemli kanıtlar var. Buna göre, iklim değişikliğinin neden olduğu zarar ve riskler, devletin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 2. ve 8. Maddelerinde güvence altına alınan yaşam, sağlık ve esenlik haklarını korumaya yönelik pozitif yükümlülüklerini yerine getirmesi için yeterlidir.”

Kadınların başvurusu şu anda Büyük Daire önünde bulunan üç iklim değişikliği davasından biri.

Diğer iki dava da şöyle:

• Carême / Fransa Davası (no. 7189/21): Bu dava – yine bugün( 29 Mart), öğleden sonra Mahkeme tarafından görülecek. Dava, Grande-Synthe belediyesi sınırları içinde ikamet eden eski belediye başkanı tarafından yapılan şikayetle ilgili. Şikayette, Fransa’nın iklim değişikliğini önlemek için yeterli adımlarını atmadığı ve bu durumun yaşam hakkı (Sözleşme’nin 2. Maddesi) ile özel hayata ve aile hayatına saygı hakkının (Sözleşme’nin 8. Maddesi) ihlal ettiği savunuluyor.
• Duarte Agostinho ve Diğerleri / Portekiz ve Diğerleri (no. 39371/20): 10 ila 23 yaşları arasındaki Portekizli gençlerin başvurusunda küresel ısınmanın diğer şeylerin yanı sıra başvuranların yaşamlarını, yaşam koşullarını, fiziksel ve zihinsel sağlıklarını etkileyen sıcak dalgalarına neden olduğu belirtiliyor.

‣ Altı Portekizli gencin Türkiye dahil 33 ülkeye açtığı iklim davası AİHM’de görülecek

AİHM Büyük Dairesi’nin bu üç davayla ilgili devletlerin iklim krizinin etkilerini hafifletmeyerek insan haklarını ihlal edip etmediğini ve ne ölçüde ihlal ettiğini belirlemesi bekleniyor.

Karar 46 ülke için emsal oluşturacak

İsviçre hükümeti ise iklim değişikliğinin sağlığı etkileyebileceğini inkar etmese de bunun doğrudan ileri yaştaki kadınların sağlığıyla ilişkilendirilemeyeceğini iddia ediyor.

Mahkemeden çıkacak karar, AİHM’e taraf olan 46 ülke için de emsal oluşturacak. Bağlayıcı kararın en erken bu yılın sonunda çıkabileceği belirtiliyor.