By Permakültür, bu dünyanın bir sonu olduğunu yüzümüze çok açık söyleyen, bu sona mümkün olan en makul şekilde hazırlanmamızın bizler ve dünya üzerindeki diğer canlılar için en iyisi olacağını hatırlatan ‘etik temelli, sürdürülebilir ve onarıcı insan yerleşimleri tasarlama bilimi’ olarak tanımlanıyor.
Bill Mollison ve David Holmgren permakültür kavramının yaratıcıları. Türkiye Permakültür Araştırma Enstitüsü, bu eğitimi Bill Mollison’un kitabını ve öğretisini baz alarak veriyor.
Bill Mollison.
13 günlük eğitim bitti, algılarım fazlaca açılmış durumda ama öğrendiklerimi oturtmam zaman alacak. Permakültür tasarımı denince ilk aklıma gelen kardeş bitkilerdi. Meğer bu iş fasulyenin mısıra sarılmasından, kabağın yapraklarıyla toprağı örtmesinden çok daha öteymiş.
Bir evrim biyoloğu olan Guy Mc Pherson’un dünyanın 2030’dan sonra bildiğimiz anlamda yaşanacak bir yer olmayacağına dair bir kehaneti var. İster 15 ister 150 yıl kalmış olsun bariz olan şu ki, dünyanın hali bundan sonra daha iyiye gitmeyecek. Permakültürün amacı ve tanımı arasında dünyayı kurtarmak yok ama vurguladığı şey, ‘Sonsuz kaynak” diye bir şey olmadığının farkına varıp, etik ve doğru davranmayı bırakmamamız gerektiği. Dünyanın var olma limitinin 80’li yıllarda çoktan aşıldığı söyleniyor. Şu anda biz kredi kartı kullanır gibi, aslında elimizde olmayan bir kaynağı sonradan yerine koymak üzere kullanıyoruz.
Bizi ne öldürür?
Iraz’ın anlattığı konu başlıklarından biri bu. Keyif kaçırıcı bir soru, ama cevaplar tanıdık: toprak kaybı (eşittir toprağı sürmek), ormansızlaşma, su kirliliği ve radyoaktif kirlilik. Uygulandığı anda bitkileri olduğu yerde öldüren ot ilacından, Monsanto’nun o ot ilacı kullanılmadığı takdirde büyümeyecek şekilde ürettiği tohumlarından, mazot yiyen ve nükleer kirliliği temizleyebildiği iddia edilen mantarlara kadar gözlerimi şaşkınlıkla açmama sebep olan örnekler duydum.
Toplulukların karbonhidrat ihtiyacını karşıladığı temel gıda kaynaklarının (buğday, pirinç, patates, mısır, soya) tarımı için yılda hektar başına 500 ton toprak kaybedildiğini not düşüyor Iraz. Bu ürünleri ekmek için toprak sürüldüğünde toprağın en üstündeki mineral, azot, karbon açısından en zengin katman alt üst ediliyor, ayrıca rüzgar ve yağmur etkisiyle savrulmaya açık hale geliyor. O halde bu ürünleri tüketmekten vaz geçeceğimize, toprak kaybına sebep olacak talebi yaratmak yerine, tüketeceğimiz gıdaların mümkün olduğunca nerede ve ne şekilde üretildiğini öğrenmeye çalışmak iyi bir başlangıç olabilir mi?
Canım orman
“Bir sistem en az ömrü boyunca bakımı ve ömrü sonunda yenilenmesi için gereken enerjiyi üretebiliyorsa sürdürülebilirdir.” Bu tanım gereği, ormanların en sürdürülebilir sistemler olduğu kabul ediliyor. Ormanlar neyse ki sürülmüyor, kendi dinamikleri var, nefes alarak nemi yağışa dönüştürüp bir döngü yaratıyorlar, öldüklerinde ise toprağa besin olarak geri dönüp mantarlar ve mikroorganizmalar tarafından tekrar dönüştürülüyorlar. Polinezya Adaları’nda ormanların kutsallığı kuşaktan kuşağa aktarılıyor. “Ormandan tek bir dal bile alırlarsa Tanrı’nın onları cezalandıracağını düşünüyorlar. Korku temelli de olsa, ormanlara saygı göstermeleri sağlanıyor.
Örüntü okuma işini de en iyi eski kabileler yapıyormuş anlaşılan. Yeni Zelanda’da 13 yaşına giren çocuklar için yapılan erginlenme törenlerinde, çocuğun vahşi ormanlarda hayatta kalabilmesi için gereken bilgiler şarkılar eşliğinde vücuduna dövülerek işleniyor. Şarkıların sözlerinde, ayı yaklaşırsa nasıl bir taktik uygulaması gerektiği, yememesi gereken zehirli meyvenin adı ve şekli gibi hayati bilgiler var. Acı, bu bilgilerin sadece vücutta değil hafızada da iyice yer etmesi için etkili bir araç. Dövmeler yapıldıktan sonra çocuk 3 gün balta girmemiş bir ormana bırakılıyor. Vücudundaki dövmeler ve hafızasındaki şarkılar yardımıyla hayatta kalabilirse topluluğuyla yaşamaya devam ediyor, ancak ormandan kaçarsa topluluğa geri alınmıyor. Çünkü topluluktaki herkesin diğer bireyler tarafından desteklendiğini bilmeye, kendini hayatta tutabilme yetisine sahip insanlarla birlikte yaşamaya ihtiyacı var ve aksi şekilde davranana yer yok.
“Sorun çözümün ta kendisi”
Her şey birbiriyle ilişki halinde. Bill Mollison “Sorun, çözümün ta kendisidir” ilkesiyle bahçenizdeki salyangozun bir sorun olmadığını, sadece onları dengeli bir biçimde yok etmesi için döngüye ördekleri katmanız gerektiğini söylüyor. Bu yaklaşım doğal sistemlerin ilkeleriyle paralel: “Hiçbir şey sonsuza kadar yaşamaz, dönüşür.”
Dr. Elaine Ingham ise benzer mantıkla “Zararlı böcek yoktur. Onlar evrimin zayıf olan bitkiyi elemesi için ortaya çıkmıştır” diyor.
James Lovelock’un Gaia Teorisi’ne göre dünya sadece bir kayaç değildir, üzerinde yaşayan insanların davranışlarından da etkilenir. Belki de bunu artık tam olarak kavramamız gerekiyor bu dünyaya iyi davranmak için. Yaptığımız her şeyin, attığımız her adımın izi dünyada kalıyor. Bireysel çabalarımız bu yüzden önemli.
Iraz 13 gün boyunca permakültür tasarım süreçleri, örüntü kavrayışı, kenar etkisi, ekoton, iklimsel etkenler, yeryüzü şekilleri, ağaçlar ve enerji akışları, ardıllık süreçleri, su depolama sistemleri, barajlar, akuakültür, malçlama, mekanda istif gibi konuları anlatırken bazı bölümleri konuk anlatıcılardan dinledik.
Doğal Yapılar’ı Melih Aşanlı anlattı.
Melih yapılarımızı bulunduğumuz bölgenin yerel özelliklerine, iklimine, malzemesine dikkat ederek inşa etmemiz gerektiğini vurguladı. İnşaatin zeminini tamamladıktan sonra gerisine girişmeden önce mümkünse 6 ay gözlemlemenin iyi olacağını söyledi. Doğal inşaat ve yalıtım malzemelerini ve hangi iklimde ne tip bir yapı tasarlamak gerektiğini detaylıca anlattı.
Toprak konusunu Murat Akhuy’dan dinledik.
Murat toprağın oluşma sürecini, besin döngüsünü, toprak iyileştirme-kompost ve sebze yatağı türlerini ve otlatma/aşırı otlatmayı anlattı.
Güneşin Aydemir ise ‘Görünmez Yapılar’ı anlatırken insanı diğer canlılardan ayıran noktanın ‘niyet koyma’ özelliği olduğu ve aynı işi farklı niyetlerle yaparsak farklı sonuçlar alacağımızın üzerinde durdu. Gönüllü sadelik kavramına ve belli bir niyet çerçevesinde bir araya gelmiş topluluklara değindi.
Son 2 gün boyunca hem arazide hem masa başında tasarım sürecine girdik.
Toprak testi, eşyükselti eğrisi hesabı.
En heyecanlı, aynı zamanda en stresli kısım burasıydı. Daha önce hiç görmediğimiz bir arazide yağmur hendeği mi kazmalıyız, su deposunu nereye koymalıyız, gölet mi yapmalıyız, hayvanları nerede otlatmalıyız, evi nereye koysak rüzgar almaz, aynı zamanda güneşten de mahrum kalmaz diye kafa patlatmaktan beynimiz yandı.
Neyse dün tasarımları tamamladık, sunumlarımızı yaptık. Kursa daha önce gitmiş olanlar “Artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacak” diyorlar. Eskisi gibi olmayan şeyleri seviyorum, bakalım neler olacak.
Ceylan Yurdakuler
Comments