By 
İklim değişikliği, olağan dışı hava olayları, eriyen buzullar, yükselen deniz seviyesi hatta sağlık problemleri gibi etkileri ile biliniyor. Ancak iklim değişikliğinin geleneklerimiz ve kültürümüze etkileri konusunda pek bir şey söylenmedi. Karalar suya gömülürken, insanlar göç etmeye başlarken, iklim düzeni değişirken, halkların kültür ve gelenekleri de yok oluyor.
İklim değişikliği yüzünden yok olan kültürlerin hatırası yaşasın diye ILNAMIQUI: “Nasıl yaptığımızı hatırla.”
Aynı topraklarda binlerce yıldır yaşamış olan halklar, hayatlarını, kültürlerini ve geleneklerini yaşadıkları toprakla birlikte inşa etmiş.
Maldivler’de, “nakaiy” adı verilen yerel bir takvim var. Bu takvim havayı, su yükselmelerini ve yıldızların dizilişini takip ediyor. Yüzyıllardır balık avlamak, tohum ekmek, ev yapmak hatta evlenmek için en uygun zamanlar bu takvime göre belirlenmiş. Şimdi ise, iklim değişikliği yüzünden bu geleneksel yöntem Maldivliler için güvenilir değil.
Türkiye için de benzer bir durum söz konusu. Eskiden çocukların doğum günleri bile doğanın netliğine göre hatırlanırmış. Nüfus kağıdında yazan tarih yerine, doğum günü “ekinler biçilirken”, “kara kış başlayınca” olan insanları hepimiz tanıyoruz. Şimdi bu belleğin hesabı, dünyada olduğu gibi bizde de gerçeği tutmuyor. Yaz ne zaman gelir, tohumu ne zaman ekmek gerekir kimse emin değil.
Fotoğraf: Julio Angulo, Peru
Peru’da, Huacapunco’lar göllerinin kenarında dans eder. Yerel kıyafetler içinde, davul ve flütlerin ritmi ile Tanrı Pachamama’ya ve onun ebabiline, kurak aylar boyunca su onlara yabancı olmadığı için teşekkür ederler. Ama su ihtiyaçlarını karşıladıkları göl kurumaya devam ettikçe, duaları ve adakları yeterli olacak gibi görünmüyor.
Nepal’in Himalaya Bölgesi’nde, “Dhe Köyü” hayvan otlatma gibi geleneklerini korumuş. Şimdi eskiye göre daha az kar var, meraları gibi su kaynakları da bu yüzden kuruyor. Bu da keçi ve sığır gibi besi hayvanlarının ölmesine neden oluyor. Bölge halkı “loshar” ve “yartung” ismini verdikleri festivallerini yüzyıllardır kutluyorlar. Her hane yemek ve chang(yerel bira) yapmak için ufak katkılarda bulunuyor. Festivalde yemek yeniyor, içiliyor, şarkı söyleniyor ve dans ediliyor. Yiyecek üretimi ve besi hayvanı azaldığından köylüler bu geleneği sürdürmekte artık zorlanıyorlar.
Fotoğraf: Binod Parajuli, Nepal
Kathy Jetnil-Kijner (2013), Marşal Adalı şair, Climate Change News’deki yazısında, iklim değişikliğine adaptasyonun neden sadece fiziksel değişikliklere odaklandığını, kültürleri korumakla neden ilgilenmediğini soruyor. Yaşlılardan kayıt yoluyla bilgi ve tecrübe aktarımı yöntemi olan “Jitdam kapeel”i anlatıyor. “Bu tecrübelerin çoğu Marşal Adaları’ndaki belli bölgelerden köken alıyor.” diyor.
“Öncelikle bu yerleri kendimiz görmezsek bu bilgiler ne kadar anlam ifade eder? Pek çok hikaye, türkü ve atasözü özel bir anlamı olan yerle ilgilidir. Bir kaya, bir resif, bir pandanus ağacı koruluğu.” diyor Kijner.
Belgeleme Yoluyla Hatırlama
Yerel hafıza ve yaşam yöntemleri iklim değişikliğine daha fazla direnemeyince ne olacak? Yaşamakta olduğumuz yeri ve denizleri terk edip yelken açmak zorunda kaldığımızda ne olacak? Kültür sürekli değişen bir yapı ama iklim değişikliği bu değişimi hızlandırıyor. Belgeleme, şu anki kültürlerin geleneklerin ve uğradıkları değişimin unutulmamasını garanti altına almanın bütünsel bir yolu.
Ilnamiqui, Azteklerin Nahuati Dili’nden gelen “hatırlamak” anlamında bir kelime. Aynı zamanda şarkılar, atalar, hayaletler gibi şeyleri “derinlemesine düşünmek” ve “anımsamak” anlamına da geliyor.
“Mā xiquilnāmiquicān … in iuhqui ticchīuhque[h],” bu söz öbeğinde geçen Ilnamiqui kelimesinin bir varyasyonu, “Nasıl yaptığımızı hatırla.” anlamına geliyor. İklim değişikliği yüzünden her şey değişip yok olmadan, gazetecilerden oluşan küresel bir ağ olan Climate Tracker, bu kültürel hatıraları bir foto-kitap projesi ile canlı tutmak istiyor.
Gazeteci ve fotoğrafçılardan oluşan bir ekip, farklı bölgelere seyahat ederek, iklim değişikliğinin kültür ve gelenekler üzerindeki etkilerine odaklanmak istiyor. Kitabı, Kasın’da COP23 iklim müzakereleri ile aynı zamanda yayımlayacaklar.
Climate Tracker, 2009’dan beri UNFCCC içinde aktif. Dünyanın her yanından , 5,000 gazeteci üyesi var. Bu gazeteciler, bazen en büyük gazetelere ve yerel ve ulusal medyada yayınlar yaptılar. On bir tanesi The Guardian tarafından “BM Paris Zirve’si Öncesinde Takip Edilmesi Gereken Genç Kampanyacılar” olarak adlandırıldı.
Climate Tracker Yöneticisi Chris Wright, “Gazeteciler olarak anlatılmak için bekleyen hikayeleri anlatmak ve iklim değişikliğine karşı harekete geçmek için aciliyet hissini uyandırmaktan sorumluyuz.” diyor.
“Biz genç insanlarız ve iklim değişikliğinden en çok biz etkileneceğiz. Pek çoğumuz fakına varmadan bu kültür ve geleneklerin çoğu yok olup gidecek, ve gelecek nesiller bizim gördüğümüz kültür ve gelenekleri tecrübe edemeyecek. Bu yüzden bunları belgelemek istiyoruz.”
Climate Tracker, son UNFCCC konferansına Türkiye’den de iki kişi katılmamızı sağladı ve orada gazetecilik amacı ile bulunan, Türkiye’ye haber gönderen sadece iki kişiydik. Pek çok ülke, konferans haberlerini, kendileri ile ilgili gelişmelerin haberlerini bizim gibi Climate Tracker bursiyerleri sayesinde alıyor.
Climate Tracker’ın çok geniş bir iletişim ağı var ama çalışan ekibi çok küçük ve ufak bağışların da kendileri için anlamı büyük.
Her biri dünya tatlısı olan ve iklim değişikliğine karşı insanları bilinçlendirmek, gelişmelerden dünyanın her yanını haberdar etmek için, gerçekten gece gündüz çalışan bu ekibe destek olalım.
Gerçekten gece gündüz.
(Fotoğraf: Andreas Sieber)
Hepsi Harry Potter hayranı olan ekibin tek ufak kusuru ise, bir kısmının, Pottermore Testi’nde Gryffindor çıkmayanlara biraz tepeden bakması. Ben bağış notuma büyükçe Ravenclaw yazmayı düşünüyorum.
Bağış yaparsanız, tabi ki çok güzel, özel tasarım bir tişörtünüz, sweatshirtünüz veya çantanız olacak.
Fotoğraf: Barış Can Sever
Kültürlerin ve geleneklerin hatırası hafızamızdan silinmesin diye sizin de desteklerinizi bekliyorlar.
Climate Tracker’ın bu kitabı gerçeğe dönüştürmesine, kampanyalarına Indiegogo üzerinden destek olarak yardım edin: https://igg.me/at/-Ilnamiqui-ClimateTracker/x/16494607
Elif Cansu İlhan
Comments